14 Ιανουαρίου

Οσίου Σάββα, πρώτου αρχιεπισκόπου Σερβίας

Ο ’γιος Σάββας ήταν υιός του ηγεμόνος της Σερβίας Στεφάνου Α΄ Νεμάνια (στις βυζαντινές πηγές Νεεμάν ) και της πριγκίπισσας ’ννας. Το λαϊκό του όνομα ήταν Ρέσκο .

Η ίδρυση και η οργάνωση του πρώτου Σερβικού κράτους από το μέγα ζουπάνο Στέφανο Νεμάνια (1167-1169), τον πατέρα του Αγίου, είχε ως αποτέλεσμα την συνένωση όλων σχεδόν των Σέρβων σε ενιαίο και ανεξάρτητο από τη βυζαντινή κυριαρχία κράτος με επίκεντρο τη Ρασκία . Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ισαάκιος Β΄ ’γγελος (1185-1195) συνήψε, το έτος 1190, ειρήνη με το ζουπάνο των Σέρβων. Η ίδρυση του κράτους ανέδειξε την ανάγκη αναδιοργανώσεως και της Εκκλησίας της Σερβίας, η οποία υπέφερε από την ανεξέλεγκτη δράση των αιρετικών Βογομίλων . Σύμφωνα προς τις ιστορικές ειδήσεις, αν και η παγίωση του χριστιανικού βίου στους Σέρβους ήταν αναντίρρητη, η έλλειψη ενιαίας εκκλησιαστικής οργάνωσης παρέτεινε τη σύγχυση δικαιοδοσιών και διευκόλυνε την δράση των αιρετικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο υιός του ζουπάνου των Σέρβων Στεφάνου αποσύρθηκε σε ηλικία μόλις δέκα έξι ετών στο ’γιο Όρος. Εκάρη μοναχός στη μονή Βατοπεδίου και έλαβε το όνομα Σάββας. Αργότερα, περί το 1195, ίδρυσε μαζί με τον πατέρα του Στέφανο, που έγινε μοναχός και ονομάσθηκε Συμεών († 13 Φεβρουαρίου), τη μονή Χιλανδαρίου με χρυσόβουλλο του αυτοκράτορος Αλεξίου Γ΄ του Αγγέλου (1195-1203). Στο θρόνο της Σερβίας ανήλθε ο νέος ηγεμόνας Στέφανος ο Πρωτοστεφής (1195-1228), υιός του μοναχού πλέον Συμεών, που είχε νυμφευθεί την Ευδοκία, θυγατέρα του βυζαντινού αυτοκράτορος Αλεξίου Γ΄ του Αγγέλου (1195-1203).

Ο ’γιος Σάββας χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Μεσοποταμίτη και το 1204 επέστρεψε στη Σερβία, όπου ασχολήθηκε με την ειρήνευση, τον φωτισμό και την αναδιοργάνωση της Εκκλησίας. Κατά την περίοδο αυτή ο ’γιος συνειδητοποίησε πληρέστερα τις ανάγκες της Εκκλησίας, αφού ο αδελφός του Στέφανος δέχθηκε αυθαίρετα το στέμμα του κράλη της Σερβίας από τον Πάπα Ονώριο Γ΄(1216-1227) . Όταν επέστρεψε στο ’γιο Όρος, μελέτησε το θέμα της διοικητικής ανεξαρτησίας της Εκκλησίας της Σερβίας. Το 1219 μετέβη στη Νίκαια και παρουσίασε τις σκέψεις του στον αυτοκράτορα Θεόδωρο Α΄ τον Λάσκαρη (1204-1222) και τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μανουήλ Α΄ Σαραντηνό (1217-1222). Οι προτάσεις του έγιναν δεκτές αλλά ο αυτοκράτορας επέμενε στην χειροτονία του Αγίου Σάββα ως Αρχιεπισκόπου της Εκκλησίας της Σερβίας αντί του προταθέντος προσώπου της συνοδείας του Αγίου. Πράγματι, ο ’γιος χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Σερβίας υπό του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μανουήλ Α΄ μετά τη συνοδική ανακήρυξη της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Σερβίας.

Σ' αυτήν την ενέργεια αντέδρασε ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Δημήτριος Χωματηνός, που αμφισβήτησε όχι μόνο την κανονικότητα της χειροτονίας του Αγίου Σάββα, αλλά και τα κανονικά δίκαια του Πατριαρχείου και της βασιλικής αυθεντίας.

Ο ’γιος Σάββας, αφού εργάσθηκε κατά Θεό, εκοιμήθηκε με ειρήνη στο Τύρνοβο το 1236. Το ιερό του λείψανο βρέθηκε άφθορο, αλλά κάηκε το 1594 από το Σινάν πασά στο Βελιγράδι.

Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, τ. Ιανουαρίου, σελ. 174-177.