ΟΜΙΛΙΑ ΙΔ' (Σελ. 374)

ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΝ ΤΗΣ ΠΑΝΥΠΕΡΑΓΝΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ

Ψαλμῳδός προφήτης ἀπαριθμούμενος τά τῆς κτίσεως εἴδη καί τήν ἐν αὐτοῖς σοφίαν τοῦ Θεοῦ καθορῶν, τοῦ θαύματος ὅλος γεγονώς, μεταξύ γράφων ἐξεβόησεν˙ «ὡς ἐμεγαλύνθη τά ἔργα σου, Κύριε, πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας». Ἐμοί δέ νῦν, τίς ἐφαρμόσει λόγος πρός ὕμνον ἐξαγγέλειν πειρωμένῳ πρός δύναμιν τήν διά σαρκός ἐπιφάνειαν τοῦ τά πάντα κτίσαντος Λόγου; Εἰ γάρ θαύματος γέμει τά ὄντα καί τό ἐκ μή ὄντων ταῦτα προελθεῖν εἰς τά ὄντα θεῖον καί πολυύμνητον, πόσῳ θαυμασιώτερον καί θεότερον καί παρ᾿ ἡμῶν ὑμνεῖσθαι ἀναγκαιότερον τό γενέσθαι τι τῶν ὄντων (σελ.376) Θεόν, καί οὐχ ἁπλῶς Θεόν, ἀλλά τόν ὄντως ὄντα Θεόν, καί ταῦτα τήν μηδέ φυλάξαι δυνηθεῖσαν ἤ βουληθεῖσαν τό καθό γέγονεν ἡμετέραν φύσιν, καί διά τοῦτο δικαίως εἰς τά κατώτατα τῆς γῆς ἀπωσθεῖσαν; Τοσοῦτο γάρ μέγα καί θεῖον, ἀπόρρητόν τε καί ἀνενόητον, τό τήν ἡμετέραν φύσιν γενέσθαι ὁμόθεον καί δι᾿ αὐτῆς ἡμῖν χαρισθῆναι τήν ἐπί τό κρεῖττον ἐπάνοδον, ὡς καί τοῖς ἁγίοις ἀγγέλοις τε καί ἀνθρώποις, καί αὐτοῖς τοῖς προφήταις, καίτοι διά Πνεύματος ὁρῶσιν, ἀνεπίγνωστον ὄντως μένειν, ἀπό τοῦ αἰῶνος ὑπάρχον κεκρυμμένον μυστήριον. Καί τί λέγω πρίν εἰς πέρας ἐλθεῖν; Καί γεγονός γάρ, οὐχ ὅτι γέγονεν, ἀλλ᾿ ὅπως γέγονε, πάλιν μυστήριον μένει, πιστευόμενον ἀλλ᾿ οὐ γινωσκόμενον, προσκυνούμενον ἀλλ᾿ οὐ πολυπραγμονούμενον, καί προσκυνούμενόν τε καί πιστευόμενον διά μόνου τοῦ Πνεύματος˙ «οὐδείς γάρ δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν, εἰμή ἐν Πνεύματι ἁγίῳ», καί τό Πνεῦμά ἐστι δι᾿ οὗ προσκυνοῦμεν καί δι᾿ οὗ προσευχόμεθα, φησίν ὁ ἀπόστολος.

Ὅτι δέ μή τοῖς ἀνθρώποις μόνον, ἀλλά καί τοῖς ἀγγέλοις καί τοῖς ἀρχαγγέλοις αὐτοῖς ἀπερινόητόν ἐστι τό μυστήριον τοῦτο, παρίστησι σαφῶς καί τό παρ᾿ ἡμῶν ἑορταζόμενον σήμερον. εὐγγελίσατο μέν γάρ
ὁ ἀρχάγγελος τῇ Παρθένῳ τήν σύλληψιν˙ τῆς δέ μαθεῖν ζητούσης τόν τρόπον καί πρός αὐτόν εἰπούσης, «πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεί ἄνδρα οὐ γινώσκω;», μηδαμῶς ἔχων ὁ ἀρχάγγελος ἑρμηνεῦσαι τόν τρόπον, ἐπί τόν Θεόν καί οὗτος κατέφυγε, «Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σέ καί δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι». (σελ. 378) Ὥσπερ γάρ εἰ καί τόν Μωϋσῆν ἤρετό τις, πῶς ἐκ γῆς ἄνθρωπος, πῶς ἐκ χώματος ὀστᾶ καί νεῦρα καί σάρξ, πῶς αἰσθητήρια ἐξ ἀναισθήτου, ἀλλά καί ἐκ τῆς ἀδαμιαίας πλευρᾶς πῶς πάλιν ἄνθρωπος, πῶς τό ὀστοῦν ἐξετάθη καί διῃρέθη καί ἡνώθη καί συνεδέθη, πῶς ἐκ τοῦ ὀστοῦ σπλάγχνα καί χυμοί διάφοροι καί τ᾿ ἄλλα πάντα; Ὥσπερ οὖν εἴ τις ταῦτα τόν Μωϋσῆν ἠρώτα, εἶπεν ἄν οὐδέν πλέον πλήν ὅτι ὁ Θεός ἐστιν ὁ χοῦν λαβών ἀπό τῆς γῆς καί ποιήσας τόν Ἀδάμ, καί μίαν τῶν τοῦ Ἀδάμ πλευρῶν λαβών καί τήν Εὔαν ἐργασάμενος, καί τίς μέν ὁ ποιήσας εἶπε, τόν δέ τρόπον πῶς ἐκεῖνα γέγονεν οὐκ εἶπεν˙ οὕτω καί ὁ Γαβριήλ, ὅτι μέν τό Πνεῦμα τό ἅγιον καί ἡ τοῦ Ὑψίστου δύναμις τόν ἄσπορον ἐργάσονται τόκον, εἶπε, τό δέ πῶς οὐκ εἶπεν. Εἰ γάρ περί τῆς Ἐλισάβετ προϊών μνησθείς, ὅτι συνέλαβεν ἐν γήρᾳ καί στείρα οὖσα, πλέον ἔσχειν εἰπεῖν οὐδέν πλήν ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει τῷ Θεῷ πᾶν ρῆμα, πῶς ἄν ἐπί τῆς ἐν παρθενίᾳ συλλαβούσης καί τεκούσης ἔσχεν εἰπεῖν τόν τρόπον;

Ἔχει δέ ὅμως καί πλέον τό πρός τήν Παρθένον τοῦ ἀρχαγγέλου λεγόμενον, ἀλλ᾿ εἰς μυστηρίου μείζονος λόγον˙ «ἐπελεύσεται γάρ», φησί, «Πνεῦμα ἅγιον ἐπί σέ καί δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι». Διατί; Ὅτι καί τό γεννώμενον οὐ προφήτης, οὐδ᾿ ἁπλῶς ἄνθρωπος ὡς ὁ Ἀδάμ, ἀλλ᾿ υἱός ὑψίστου κληθήσεται καί σωτήρ καί ρύστης ἀνθρώπων γένους καί βασιλεύς αἰώνιος. Καθάπερ γάρ τούς ἀπό κορυφῆς ὄρους ἐκπεσόντας λίθους καί μέχρι τῶν ἐσχάτων (σελ. 380) τῆς ὑπωρείας κινουμένους, πολλοί διαδέχονται κρυμνοί, οὕτως ἡμᾶς ἀπό τῆς ἐν τῷ παραδείσῳ θείας ἐντολῆς καί τῆς κατ᾿ αὐτόν μακαρίας διαίτης ἐκπεσόντας καί μέχρις ᾅδου καταφερομένους, πολλά διεδέξαντο δεινά. Οὐ γάρ ἀκάνθας καί τριβόλους μόνον αἰσθητάς ἀνέτειλεν ἡ γῆ κατά τήν εἰς τόν προπάτορα κατάραν, ἀλλά πολλῷ μᾶλλον ταῖς πολυειδέσι τῶν πονηρῶν παθῶν ἀκάνθαις καί ταῖς δειναῖς τριβόλοις τῆς ἁμαρτίας ἐνεσπάρημεν. Οὐδέ τήν λύπην μόνον ἐκέινην ἔσχε τό ἡμέτερον γένος, ἥν ἡ προμήτωρ ἐκληρώσατο διά τῆς πρός αὐτήν κατάρας, ἐν λύπαις τίκτειν καταψηφισαμένης, ἀλλά καί πᾶς ὁ βίος ἡμῶν ὀδύνη καί λύπη γέγονε σχεδόν.

Ἐπεῖδε μέντοι φιλανθρώπως ἐφ᾿ ἡμᾶς ὁ πλάσας ἡμᾶς Θεός διά σπλάγχνα ἐλέους αὐτοῦ καί κλίνας οὐρανούς κατῆλθε, καί προσλαβόμενος ἐκ Παρθένου ἁγίας τήν ἡμῶν φύσιν ἀνεκαίνισε καί ἐπανήγαγε, μᾶλλον δέ ἀνήγαγεν εἰς θεῖον καί οὐράνιον ὕψος. Τοῦτο δέ βουληθείς καταπρᾶξαι, μᾶλλον δέ τήν προαιώνιον αὐτοῦ βουλήν εἰς τέλος ἀγαγεῖν σήμερον, πέμπει τόν ἀρχάγγελον Γαβριήλ, ὡς ὁ εὐαγγελιστής φησι Λουκᾶς, «εἰς Ναζαρέτ πρός Παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ, ἐξ οἴκου καί πατριᾶς Δαβίδ, καί τό ὄνομα τῆς Παρθένου Μαριάμ.

Πρός Παρθένον μέν οὖν τόν ἀρχάγγελον ὁ Θεός πέμπει, καί ταύτην μένουσαν παρθένον οἰκείαν ποιεῖται μητέρα διά μόνου προσρήματος, ἐπειδήπερ, εἴπερ ἐκ σπέρματος συνελήφθη, οὐκ ἄν ἦν καινός ἄνθρωπος, οὐδ᾿ ἀναμάρτητος ἦν καί τῶν ἁμαρτόντων σωτήρ˙ ἡ γάρ τῆς σαρκός πρός γένεσιν κίνησις, ἀνυποτάκτως ἔχουσα πρός τόν ἡγεμονεύειν ἐν ἡμῖν παρά Θεοῦ τεταγμένον νοῦν, οὐκ ἐκτός παντάπασιν ἁμαρτίς ἐστί. Διό καί ὁ Δαβίδ ἔλεγεν, (σελ. 382) «ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καί ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου». Εἰ γοῦν ἐκ σπέρματος ἦν ἡ τοῦ Θεοῦ σύλληψις, οὐκ ἄν ἦν καινός ἄνθρωπος, οὐδέ τῆς καινῆς καί μηδαμῶς παλαιουμένης ζωῆς ἀρχηγός˙ τοῦ γάρ παλαιοῦ κόμματος ὤν καί κληρονόμος ἐκείνου τοῦ πταίσματος, οὐκ ἄν ἠδυνήθη τό πλήρωμα ἐν ἑαυτῷ φέρειν τῆς ἀκηράτου θεότητος καί πηγήν ποιῆσαι τήν σάρκα αὐτοῦ ἁγιασμοῦ ἀνεξάντλητον˙ ὡς καί τῶν προπατόρων ἐκείνων τόν μολυσμόν ἀποπλῦναι περιουσίᾳ δυνάμεως καί τοῖς ἑξῆς ἀρκεῖν πρός ἁγιασμόν ἅπασι. Διά τοῦτο οὐκ ἄγγελος, οὐκ ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ αὐτός ὁ Κύριος ἦλθε καί ἔσωσεν ἡμᾶς συλληφθείς καί σαρκωθείς ἐν μήτρᾳ Παρθένου καί μείνας ἀναλλοιώτως Θεός.

Ἔδει δέ καί μάρτυρα τήν Παρθένον ἔχειν τῆς ἀσπόρου συλλήψεως καί συλλήπτορα πρός τά κατ᾿ οἰκονομίαν τελεσθησόμενα. Τίνα ταῦτα; Τήν ἐπί Βηθλεέμ ἄνοδον, ἔνθα καί ὁ παρά τῶν οὐρανίων ἀγγέλων καταγγελόμενός τε καί δοξαζόμενος τόκος˙ τήν εἰς τό ἱερόν ἔλευσιν, ἔνθα παρά Συμεών καί τῆς Ἄννης ζωῆς καί θανάτου Κύριος μαρτυρεῖται τό βρέφος˙ τήν εἰς Αἴγυπτον ἐξ Ἡρώδου φυγήν καί τήν ἐξ Αἰγύπτου κατά τάς ἱεράς προρρήσεις ἐπάνοδον καί τ᾿ ἄλλα ὅσα νῦν καταλέγειν οὐκ εὐχερές. Διά ταῦτα μνήστωρ ὁ Ἰωσήφ παρελήφθη καί ὁ ἄγγελος ἐπέμφθη πρός παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί ᾧ ὄνομα Ἴωσήφ. Τό δέ ἐξ οἴκου καί πατριᾶς Δαβίδ ἐπ᾿ ἀμφοτέρων νοήσεις˙ ἄμφω γάρ ἥ τε Παρθένος καί ὁ Ἰωσήφ εἰς Δαβίδ τό γένος ἀνέφερον.

«Καί τό ὄνομα», φησί, «τῆς Παρθένου Μαριάμ˙ τοῦτο δέ (σελ. 384) ἑρμηνεύεται Κυρία. Παρίστησι δέ καί τό ἀξίωμα τῆς Παρθένου καί τό βέβαιον τῆς παρθενίας, καί τό ἐξηλλαγμένον αὐτῆς τοῦ βίου καί διά πάντων ἠκριβωμένον καί ὡς εἰπεῖν παναμώμητον˙ κυρίως γάρ οὖσα φερονύμως παρθένος, πᾶσαν εἶχεν τήν τῆς ἁγνείας παντελῆ παγκτησίαν, παρθένος οὖσα καί τό σῶμα καί τήν ψυχήν καί τάς τῆς ψυχῆς δυνάμεις καί τάς τοῦ σώματος αἰσθήσεις πάσας μολυσμοῦ παντός ὑπερανῳκισμένας πλουτοῦσα καί τοσοῦτο κυρίως τε καί βεβαίως καί ὡς εἰπεῖν κεκυρωμένως καί τοῖς πᾶσιν ἀσύλως τόν ἅπαντα χρόνον, ὥσπερ ἡ κεκλεισμένη πύλη τά ἐντεθησαυρισμένα καί τό ἐσφραγισμένον βιβλίον ὀφθαλμοῖς ἄψαυστα τηρεῖ τά ἐγγεγραμμένα˙ ἐπεί καί περί αὐτῆς γέγραπται, «τοῦτό ἐστι τό ἐσφραγισμένον βιβλίον, καί αὕτη ἡ πύλη κεκλεισμένη ἔσται, καί οὐδείς οὐ μή διέλθῃ δι᾿ αὐτῆς».

Ἀλλά καί Κυρία πάλιν ἕτερον τρόπον ἡ Παρθένος κατά τήν ἀξίαν, ὡς δεσπόζουσα πάντων, ἅ τε τόν φύσει τοῦ παντός δεσπότην ἐν παρθενίᾳ συλλαβοῦσά τε καί τεκοῦσα θείως. Ἔτι γε μήν Κυρία καί ὡς ἐλευθέρα μόνον δουλείας καί κυριότητος θείας ἐπειλημμένη, ἀλλά καί ὡς πηγή καί ρίζα τῆς τοῦ γένους ἐλευθερίας, καί μάλιστα μετά τόν ἀπόρρητον καί χαρμόσυνον τόκον˙ ἡ γάρ ἀνδρί συζυγεῖσα κυριευομένη μᾶλλόν ἐστιν ἤ κυρία, καί μάλιστα μετά τόν περίλυπον καί κατώδυνον τόκον, κατά τήν πρός τήν Εὔαν ἀράν ἐκείνην, «ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα, καί πρός τόν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καί αὐτός σου κυριεύσει»˙ ἧς ἀρᾶς ἡ παρθενομήτωρ, ἐλευθεροῦσα τό ἀνθρώπινον γένος, τήν χαράν δι᾿ ἀγγέλου καί τήν εὐλογίαν ἀντιλαμβάνει˙ εἰσελθών γάρ, φησίν, ὁ ἄγγελος, εἶπε πρός τήν Παρθένον, «χαῖρε κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ, εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξίν». (σελ. 386) Οὐ τό μέλλον ὁ ἀρχάγγελος προκαταγγέλλει πρός αὐτήν λέγων, «ὁ Κύριος μετά σοῦ», ἀλλ᾿ ὅπερ ἀοράτως ἑώρα τηνικαῦτα τελούμενον ἐξαγγέλλει. Καί χωρίον μέν ταύτην θείων καί ἀνθρωπίνων χαρισμάτων κατανοῶν καί διά πάντων κεκοσμημένην τῶν χαρισμάτων τοῦ θείου Πνεύματος, κεχαριτωμένην ἐτύμως ἀνηγόρευσεν, ἔνοικον δέ λαβοῦσα ἤδη κατιδών τόν ἐν ᾧ τούτων ἁπάντων οἱ θησαυροί, καί προκαθορῶν τήν ἄλυπον κυοφορίαν καί τόν ἄνευ ὠδίνων ἐσόμενον τόκον, προσευηγγελίσατο ταύτῃ χαίρειν καί μόνον εὐλογημένην εἶναι καί δεδοξασμένην εἰκότως ἐν γυναιξί διετείνατο˙ τῇ γάρ ὑπερβολῇ τῆς κατά τήν θεομήτορα Παρθένον δόξης οὐκ ἔστι τις ἑτέρα δεδοξασμένη, κἄν ἐδοξάσθη.

Ἀλλ᾿ ἡ Παρθένος ἰδοῦσα καί φοβηθεῖσα μή τις ἀπατηλός ἄγγελος ἦ, κλέπτων τάς κατά τήν Εὔαν ἀπερισκέπτους, τόν ἀσπασμόν ἀνεξετάστως οὐ παρεδέξατο˙ καί τήν συνάφειαν, ἤν οὗτος εὐγγελίζετο, πρός Θεόν μήπω καθαρῶς γνοῦσα, ἐταράχθη, φησίν, ἐπί τῷ λόγῳ αὐτοῦ, ἀπρίξ ὡς εἰπεῖν καί κατάκρας τῆς παρθενίας ἀντεχομένη, «καί διελογίζετο ποταπός εἴη ὁ ἀσπασμός οὗτος». Διά τοῦτο καί ὁ ἀρχάγγελος πάραυτα λύει τόν θεοφιλῆ τῆς κεχαριτωμένης Παρθένου φόβον, πρός αὐτήν εἰπών˙ «μή φοβοῦ Μαριάμ˙ εὗρες γάρ χάριν παρά τῷ Θεῷ». Τίνα χάριν; ἥτις μόνῳ δυνατή τῷ τά ἀδύνατα δυναμένῳ καί μόνῃ σοί τετηρημένη πρό τῶν αἰώνων. «Ἰδού γάρ συλλήψῃ ἐν γαστρί»˙ σύλληψιν γάρ, φησίν, ἀκούουσα, μηδεμίαν ὑπολογίζου τῆς παρθενίας παρατροπήν, μηδέ διά τοῦτο δυσχέραινε καί ταράττου˙ τοῦτο γάρ τό, ἰδού συλλήψῃ, τηνικαῦτα πρός τήν παρθένον οὖσαν λεγόμενον, σύνδρομον τηνικαῦτα τῇ παρθενίᾳ τήν σύλληψιν ὑπεδείκνυ.

(σελ. 388) «Ἰδού οὖν συλλήψῃ», φησί, «καί τέξῃ υἱόν»˙ ἔχουσα γάρ ὥσπερ νῦν ἔχεις καί μένουσα τήν παρθενίαν ἀδιαλώβητος, ἔμβρυον ἕξεις καί τέξῃ τόν τοῦ Ὑψίστου Υἱόν˙ τοῦτο γάρ καί Ἠσαΐας προορῶν ἐκ πολλῶν ἐτῶν προέλεγεν «ἰδού ἡ Παρθένος ἐν γαστρί ἕξει καί τέξεται υἱόν», καί ὅτι, «προσῆλθον πρός τήν προφῆτιν». Πῶς οὖν ὁ προφήτης προσῆλθε πρός τήν προφῆτιν; ὡς νῦν ὁ ἀρχάγγελος πρός αὐτήν˙ ὅ γάρ νῦν οὗτος εἶδε, τοῦτο ἐκεῖνος προεῖδέ τε καί προεῖπεν. Ὅτι δέ προφῆτις, προφητικήν ἔχουσα χάριν, ἡ Παρθένος, ἡ ἐν εὐαγγελίῳ πρός Θεόν ᾠδή ταύτης παραστήσει τῷ βουλομένῳ.

Προσῆλθεν οὖν, φησίν, ὁ Ἠσαΐας πρός τήν προφῆτιν, τῷ προβλεπτικῷ πάντως πνεύματι καί ἐν γαστρί ἔλαβε, πρίν ἐλθεῖν τῶν ὠδίνων τόν πόνον, ἐξέφυγε καί ἔτεκεν ἄρσεν˙ ὁ δέ ἀρχάγγελος νῦν πρός αὐτήν, «τέξῃ», φησίν, «υἱόν καί καλέσεις τό ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν (ὅ ἑρμηνεύεται Σωτήρ)˙ οὗτος γάρ ἔσται μέγας». Εἶπεν οὖν Ἠσαΐας πάλιν, «θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ἰσχυρός, ἐξουσιαστής, ἄρχων εἰρήνης, πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Τούτῳ συνῳδά νῦν καί ὁ ἀρχάγγελος φησίν, «οὗτος γάρ μέγας, καί υἱός Ὑψίστου κληθήσεται». (Πῶς δέ οὐκ εἶπεν, “ ἔστι μέγας καί υἱός Ὑψίστου”, ἀλλ᾿ «ἔσται καί κληθήσεται»; ὡς περί τοῦ κατά Χριστόν ἀνθρωπίνου ποιούμενος τόν λόγον), ἅμα καί δηλῶν, ὅτι καί γνωσθήσεται τοῖς πᾶσι καί ὑπό τούτων τοιοῦτος ὑπάρχων κηρυχθήσεται, ὡς καί τόν Παῦλον ὕστερον λέγειν ἔχειν, «ὁ Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ». Ἀλλά καί «δώσει», φησίν, (σελ. 390) «αὐτῷ Κύριος τόν θρόνον Δαβίδ τοῦ πατρός αὐτοῦ, καί βασιλεύσει ἐπί τόν οἶκον Ἰακώβ εἰς τούς αἰῶνας καί τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος»˙ οὗ δέ ἡ βασιλεία εἰς αἰῶνας οὖσα πέρας οὐκ ἔχει, ὁ Θεός ἐστιν αὐτός. Ἀλλά καί πατέρα τόν Δαβίδ οὗτος ἔχει, οὐκοῦν καί ἄνθρωπός ἐστιν ὁ αὐτός, ὡς εἶναι τόν τεχθησόμενον Θεόν ὁμοῦ καί ἄνθρωπον, υἱόν τε ἀνθρώπου καί υἱόν Θεοῦ, παρά Θεοῦ καί Πατρός ὡς ἄνθρωπος τήν ἀδιάδοχον βασιλείαν λαμβάνοτα, ὡς εἶδε καί προανεκήρυξεν ὁ Δανιήλ˙ «ἐθεώρουν γάρ», φησίν, «ἕως οὗ θρόνοι ἐτέθησαν καί Παλαιός Ἡμερῶν ἐκάθισε˙ καί ἰδού ὡς υἱός ἀνθρώπου ἐρχόμενος ἐπί τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ καί μέχρι τοῦ Παλαιοῦ τῶν Ἡμερῶν ἔφθασε, καί αὐτῷ ἐδόθη ἡ τιμή καί ἡ ἐξουσία˙ καί ἡ βασιλεία αὐτοῦ βασιλεία αἰώνιος, καί βασιλεῖ ἑτέρῳ οὐχ ὑπολειφθήσεται».

Καθέσει δέ ἐπί τόν θρόνον Δαβίδ καί βασιλεύσει ἐπί τόν οἶκον Ἰακώβ˙ ἐπειδή περ ὁ μέν Ἰακώβ πατριάρχης τῶν θεοσεβῶν ἐστιν ἁπάντων, ὁ δέ Δαβίδ πρῶτος ἁπάντων θεοσεβῶς ὁμοῦ καί θεαρέστως εἰς τύπον ἐβασίλευσε Χριστοῦ˙ὅς πατριαρχίαν τε καί βασιλείαν εἰς μίαν οὐράνιον καί αἰώνιον συνήγαγε ἀρχήν. Ἡ δέ κεχαριτωμένη Παρθένος τῶν οὕτως ἐξαισίων καί θείων ὡς ἤκουσε τοῦ ἀρχαγγέλου πρός αὐτήν ρημάτων, ὅτι «ὁ Κύριος μετά σοῦ», καί ἰδού συλλήψῃ καί υἱόν τέξῃ, τόν βασιλεύοντα τῶν αἰώνων τοῦ Ὑψίστου Υἱόν, «πῶς ἔσται μοι», φησί, «τοῦτο; ἐπεί ἄνδρα οὐ γινώσκω». Εἰ γάρ καί πνευματικόν ἄγαν καί σαρκικῶν παθῶν ὑπερανῳκισμένον μοι κομίζεις τό εὐαγγέλιον, ἀλλά σύλληψίν μοι λέγεις ἐν γαστρί καί κύησιν καί τόκον, καί τό «ἰδού προστίθης ἐπί τῆς συλλήψεως˙ «πῶς οὖν ἔσται μοι τοῦτο; ἐπεί ἄνδρα», φησίν «οὐ γινώσκω».

(σελ. 392) Τοῦτό δέ φησιν ἡ Παρθένος οὐκ ἀπιστοῦσι, μαθεῖν δέ τό πρᾶγμα κατά τό δυνατόν ὡς ἔχει ζητοῦσα˙ διά τοῦτο καί ὁ ἀρχάγγελος πρός αὐτήν, «Πνεῦμα» φησίν, «ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σέ, καί δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι˙ διό καί τό γεννώμενον ἅγιον, κληθήσεται Υἱός Θεοῦ». Ἁγία μέν γάρ εἶ σύ, φησί, καί κεχαριτωμένη Παρθένε˙ Πνεῦμα δέ πάλιν ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σέ, δι᾿ ἁγιασμοῦ προσθήκης ὑψηλοτέρας ἑτοιμάζον καί προκαταρτίζον τήν ἐν σοί θεουργίαν˙ καί δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι, συνεπιρρωννῦσά τε ἅμα καί διά τῆς ἐν σοί ἐπισκιάσεως καί συναφείας ἑαυτῇ μορφοῦσα τήν ἀνθρωπότητα, ὡς εἶναι γεννώμενον ἅγιον, Υἱόν Θεοῦ καί δύναμιν Ὑψίστου μεμορφωμένην κατ᾿ ἄνθρωπον˙ ἰδού γάρ καί Ἐλισάβετ ἡ συγγενής σου στεῖρα τόν ἅπαντα διανύσασα βίον, νῦν ἐν γήρᾳ, Θεοῦ βουληθέντος, παραδόξως κυοφορεῖ, ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει παρά τῷ Θεῷ πᾶν ρῆμα.

Τί οὖν ἡ κεχαριτωμένη πρός ταῦτα Παρθένος, καί τήν σύνεσιν θεία καί ἀπαράμιλλος; Πάλιν πρός τόν Θεόν τρέχει καί δι᾿ εὐχῆς πρός αὐτόν ἀνατείνεται, πρός τόν ἀρχάγγελον λέγουσα˙ εἰ Πνεῦμα καθά φῄς ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπ᾿ ἐμέ, τήν ἐμήν φύσιν ἔτι καθαῖρον καί ἐνισχύον δέξασθαί με τό σωτήριον κύημα, εἰ δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει μοι, μορφοῦσα κατ᾿ ἄνθρωπον ἐν ἐμοί τόν ἐν μορφῇ Θεοῦ ὄντα καί δημιουργοῦσα λοχείαν ἄσπορον, εἰ τό γεννώμενον ἅγιον καί Υἱός Θεοῦ καί Θεός καί βασιλεύς αἰώνιος, οὐ γάρ ἀδυνατεῖ παρά τῷ Θεῷ πᾶν ρῆμα, «ἰδού ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά τό ρῆμα σου». Καί ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος, λιπών ἐν τῇ γαστρί ταύτης σώματι συνημμένον τόν τοῦ παντός ποιητήν καί διά τῆς ἐν αὐτῇ ταύτης συναφείας, ᾗ διηκόνησε, προξενήσας τῷ κόσμῳ τήν σωτηρίαν. Οὕτω δέ καί Ἠσαΐας δι᾿ ὧν ἤδη καί μακαρίας ἠξιώθη (σελ. 394) παθεῖν ἐναργῶς προϋπέγραψεν. Οὐ γάρ ἀμέσως ἑώρακε τόν Σεραφείμ ἐκ τοῦ κατ᾿ οὐρανόν νοητοῦ θυσιαστηρίου τόν ἄνθρακα λαβόντα˙ διά γάρ τῆς λαβίδος τοῦτον ἔλαβεν ὁ Σεραφείμ, δι᾿ ἧς καί τῶν αὐτοῦ χειλέων ἥψατο, τήν κάθαρσιν διδούς. Τοῦτο δ᾿ ἦν τό τῆς λαβίδος ἐκείνῳ τῷ μεγάλῳ θεάματι ταὐτόν, ὅ Μωσῆς ἑώρακε, βάτον ἐκ πυρός ἠμμένην καί μή κατακαιομένην.

Τίς δ᾿ οὐκ οἶδεν, ὡς ἡ παρθενομήτωρ ἐκείνη τε ἡ βάτος καί αὕτη ἡ λαβίς ἐστιν, ἐν ἑαυτῇ τό θεῖον πῦρ ἀπυρπολύτως συλλαβοῦσα, κἀνταῦθα διακοήσαντος ἀρχαγγέλου τῇ συλλήψει, καί τόν αἵροντα τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου δι᾿ αὐτῆς συνάψαντος τῷ ἀνθρωπείῳ γένει καί διά τῆς ἀπορρήτου ταύτης συναφείας ἡμᾶς περικαθάραντος; Οὐκοῦν ἡ παρθενομήτωρ αὕτη μόνη μεθόριόν ἐστι κτιστῆς καί ἀκτίστου φύσεως˙ καί αὐτήν εἴσονται τοῦ ἀχωρήτου χώραν ὅσοι δή γινώσκουσι Θεόν καί αὐτήν ὑμνήσουσι μετά Θεόν ὅσοι τόν Θεόν ὑμνοῦσιν. Αὕτη καί τῶν πρό αὐτῆς αἰτία καί τῶν μετ᾿ αὐτήν προστάτις καί τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν πρόξενος. Αὕτη τῶν προφητῶν ὑπόθεσις, τῶν Ἀποστόλων ἀρχή, τῶν μαρτύρων ἑδραίωμα, τῶν διδασκάλων κρηπίς. Αὕτη τῶν ἐπί γῆς ἡ δόξα, τῶν κατ᾿ οὐρανόν ἡ τερπνότης, τό πάσης κτίσεως ἐγκαλλώπισμα. Αὕτη καταρχή καί πηγή καί ρίζα τῆς ἀποκειμένης ἡμῖν ἐν οὐρανοῖς ἐλπίδος.

Ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν ταῖς αὐτῆς ὑπέρ ἡμῶν πρεσβείαις εἰς δόξαν τοῦ πρό αἰώνων ἐκ Πατρός γεννηθέντος καί ἐπ᾿ ἐσχάτων αἰώνων ἐξ αὐτῆς σαρκωθέντος Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν˙ ᾦ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.