ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

πίσω


ΜΟΝΑΧΟΝ ΤΟΝ ΣΤΟΥΔΙΤΗΝ

ΙΩΑΝΝΗ ΤΩ ΓΑΒΡΑ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΟΣΙΩΤΑΤΟΝ ΕΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΥΡΙΟΝ ΠΑΥΛΟΝ ΤΟΝ ΑΣΑΝΗΝ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΕΡΩΤΑΤΟΝ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΙΑ ΣΟΦΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΝ ΑΙΝΟΥ ΚΥΡ ΔΑΝΙΗΛ

ΠΡΟΣ ΤΩ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΩ ΚΑΓΑΘΩ ΚΑΙ ΣΟΦΩ
ΝΟΜΟΦΥΛΑΚΙ ΣΥΜΕΩΝ

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΙ ΤΟΙΣ ΤΟΥ ΒΑΡΛΑΑΜ

ΤΩ ΤΙΜΙΩΤΑΤΩ ΕΝ ΜΟΝΑΧΟΙΣ ΔΑΜΙΑΝΩ ΤΩ ΦΙΛΟΣΟΦΩ

ΠΡΟΣ ΕΥΛΑΒΕΣΤΑΤΟΝ ΕΝ ΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΥΡ ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ

ΟΜΟΛΟΓΙΑ

ΤΩ ΤΙΜΙΩΤΑΤΩ ΕΝ ΜΟΝΑΧΟΙΣ ΤΩ ΑΣΚΗΤΙΚΩΤΑΤΩ ΚΥΡ ΒΗΣΑΡΙΩΝΙ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ ΤΟΝ ΤΙΜΙΩΤΑΤΟΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΝ ΚΥΡ ΜΑΚΑΡΙΟΝ

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝ ΤΩ ΑΓΙΩ ΟΡΕΙ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ

Τῼ ΟΣΙΩΤΑΩ ΕΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΑΙ ΕΜΟΙ ΕΝ ΚΥΡΙΩ ΦΙΛΤΑΤΩ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΩ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΗ ΤΩ ΟΝΤΩΣ ΦΙΛΟΘΕΩ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΕΙΡΗΜΕΝΟΝ ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ

ΤΗ ΚΡΑΤΙΣΤΗ ΚΑΙ ΕΥΣΕΒΕΣΤΑΤΗ ΔΕΣΠΟΙΝΗ ΤΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΙΝΗ

ΠΡΟΣ ΕΥΛΑΒΕΣΤΑΤΟΝ ΕΝ ΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΥΡ ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ

Τριῶν ὄντων τῶν τῆς ἀθεΐας ὡς εἰπεῖν γενῶν, ἴδοις ἄν ἐξετάσας, ὦ καλέ κἀγαθέ Διονύσιε, μηδενός ἀπολελεῖφθαι τούτων ἐσπουδακότας τούς ἡμῖν ἀντικεῖσθαι διά τέλους προελομένους. Ἕν μέν δή γένος ἀθεΐας ἐστίν ἡ πολυειδής πλάνη τῶν ἑλληνιζόντων, ὧν οἱ μέν μηδαμῇ μηδαμῶς εἶναι Θεόν ἐνόμισαν, οἷος Ἐπίκουρος ἦν, πάντα τόν βίον ταῖς κατ᾿ αἴσθησιν ἐφείς ἡδοναῖς καί μηδέν τῶν αὐτήν τερπόντων ἐννενοηκώς ὑψηλότερον˙ οἱ δέ τῆς τετρακτύος ἑνί τῷ τῶν τοῦ κόσμου στοιχείων, ἄλλος ἄλλῳ τό τῶν ἄλλων ἔδωκαν κράτος, ὧν εἰσιν Ἐμπεδοκλεῖς καί Ἡράκλειτοι καί Ἀναξιμέναι τινές καί Δημόκριτοι καί ὅσοι κατ᾿ αὐτούς, οὐδ᾿ οὗτοι τῶν ἐμφαινομένων τοῖς ὁρωμένοις σφίσιν αὐτοῖς ἀναδῦναι δόντες κατά διάνοιαν˙ οἱ δέ καί τῶν ὄντων πάντων ἀκαταληψίαν ἐδογμάτισαν εἶναι πᾶσι παντελῆ, καθάπερ Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος εἰπών, «οὐδείς οὐδέν οἶδε, δόκος δ᾿ ἐπί πᾶσιν τέτυκται»˙ εἰσί δ᾿ οἵ καί πρός τό δοκοῦν ἀξιοῦσιν ἀντιλέγειν ἀεί, Σέξτοι καί Πύρρωνες οὗτοι καί πάντες οἱ ἐφεκτικοί καλούμενοι˙ Σωκράτης δέ καί Πλάτων καί οἱ φοιτήσαντες αὐτοῖς ἐφαντάσθησαν μέν Θεόν, ἀλλά λίαν ἀμυδρῶς, παντάπασιν ἀσυστάτους δόξας περί αὐτοῦ συγγραψάμενοί τε καί (σελ. 406) προθεμενοι καί παρά τοῦτο τῆς ἑλληνικῆς ἀθεΐας οὐκ ἔξω κείμενοι.

Παρά τούτων ἔχει λαβών καί τῷ Ἀκινδύνῳ μεταδούς ὁ Βαρλαάμ ἐκεῖνος τό μηδέν διαφέρειν τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ τήν ἐνέργειαν. Ὅτι δέ τοῦτο δόγματός ἐστιν ἑλληνικοῦ, καί ὁ ἐν μάρτυσι φιλόσοφος Ἰουστῖνος ἐν τῷ Πρός Ἕλληνας ἐξενηνεγμένῳ λόγῳ παρίστησιν, ὅτι γε μήν ὁ τοῦτο λέγων ἀναιρεῖ τό εἶναι Θεόν, ἐκεῖνός τε ὁ σοφός μάρτυς ἐν ἐκείνῳ τῷ λόγῳ καί οἱ ἄλλοι θεοφόροι πατέρες ἐν διαφόροις λόγοις ἀποδεικνύουσι. Τό γάρ μηδαμῇ διαφέρον πάντῃ τε καί πάντως ἕν ἐστι καί μονώτατον, ἑτέρου παντός παντάπασιν ἄμοιρον. Εἰ τοίνυν ἐπί Θεοῦ διαφέρει μηδέν ἡ ἐνέργεια τῆς οὐσίας, ἡ τοῦ Θεοῦ οὐσία κατ᾿ αὐτούς ἐνεργείας ἐστί πάμπαν ἄμοιρος, ὁ δέ τοῦτο λέγων φανερῶς μηδαμῶς εἶναι Θεόν ἀποφαίνεται˙ τό γάρ μηδεμίαν ἐνέργειαν ἔχον οὔτε ἔστιν οὔτε τί ἐστιν, οὔτε ἔστι παντελῶς αὐτοῦ θέσις οὐδέ ἀφαίρεσις κατά τούς ἀληθεῖς θεολόγους. Καί ὥσπερ οὐδείς ποτε ἔφη τόν Θεόν οὐσίαν καί φύσιν ἔχειν, ἀδιαφόρων γάρ ὄντων τούτων ἐπ᾿ αὐτοῦ, θατέρῳ τῶν ὀνομάτων ἀρκούμεθα, τόν αὐτόν τρόπον οὐδ᾿ ὁ Βαρλαάμ καί Ἀκίνδυνος καί ὅσοι φρονοῦσι κατ᾿ αὐτούς, ἀκολούθως ἄν φαῖεν ἑαυτοῖς οὐσίαν καί ἐνέργειαν ἔχειν τόν Θεόν, ὡς διακένου ψόφου παρ᾿ αὐτοῖς ὄντος τοῦ τῆς ἐνεργείας ὀνόματος καί μηδέν παρ᾿ ἑαυτοῦ τῇ προσθήκῃ διαφέρον δεικνύντος. Ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἄν τις φαίη τήν τοῦ Θεοῦ οὐσίαν ἔχειν καί φύσιν ἤ τῆς οὐσίας εἶναι τήν φύσιν, ἐπειδήπερ ἀλλήλων οὐδέν διενηνόχασιν. Οὕτω τοίνυν οὐδέ Βαρλαάμ καί Ἀκίνδυνος τήν τοῦ Θεοῦ οὐσίαν καί ἐνέργειαν ἔχειν ἐροῦσιν, οὐδέ τῆς τοῦ Θεοῦ (σελ. 408) οὐσίας τήν ἐνέργειαν εἶναι, ἐπεί μήδ᾿ αὗται κατ᾿ αὐτούς διαφέρουσιν ἀλλήλων. Τό δέ μηδεμίαν ἐνέργειαν ἔχον ἀνύπαρκτον, ὡς οἱ θεοφόροι πατέρες ἐδίδαξαν. Ἕν μέν οὖν τοῦτ᾿ εἶδος ἤ γένος ἀθεΐας καί πρῶτον. Διό καί ὁ μέγας Παῦλος παντας τούς μή τοῦ διά Μωσέως δοθέντος νόμου μετειληχότας ἀθέους προσαγορεύει γράφων πρός Ἐφεσίους˙ «μνημονεύετε ὅτι ὑμεῖς ποτε τά ἔθνη ἐν τῇ σαρκί, οἱ λεγόμενοι ἀκροβυστία ὑπό τῆς λεγομένης περιτομῆς ἐν σαρκί χειροποιήτου, ὅτι ἦτε ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ χωρίς Χριστοῦ, ἀπηλλοτριωμένοι τῆς πολιτείας τοῦ Ἰσραήλ καί ξένοι τῶν ἐπαγγελιῶν καί τῆς διαθήκης, ἐλπίδα μή ἔχοντες καί ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ».

Δεύτερον δέ γένος ἀθεΐας ἐστίν ἡ πολυσχεδής καί πολύμορφος ἀπάτη τῶν αἱρετικῶν, ὧν οἱ μέν πατέρα λέγουσιν ἄπαιδα τόν Θεόν, ὡς καί οἱ μετά τήν ἐπιφάνειαν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τῇ σκιᾷ τοῦ πάλαι νόμου δουλεύειν ἔτι ποθοῦντες καί παρακαθῆσθαι φιλονεικοῦντες τῷ γράμματι, οἱ δέ υἱοπάτορα τόν αὐτόν, ὡς οἱ περί τόν λίβυν Σαβέλλιον, οἱ δέ κτιστοῦ υἱοῦ καί Πνεύματος ἄκτιστον Πατέρα, ὡς οἱ Ἄρειοι καί Εὐνόμιοι καί Μακεδόνιοι. Πάντες δέ οὗτοι καί οἱ τοιοῦτοι οὐδέν τῶν ἀθέων διενηνόχασιν, ἅτε μηδέ τόν Πατέρα τιμῶντες κατά τό ὑπό τοῦ Κυρίου εἰρημένον, «ὁ μή τιμῶν τόν Υἱόν οὐ τιμᾶ τόν Πατέρα, τόν πέμψαντα αὐτόν». Διό καί ὁ μέγας Ἀθανάσιος, «ἄθεός ἐστι», φησίν, «ὁ διαιρῶν τόν Υἱόν ἀπό τοῦ Πατρός καί τό Πνεῦμα τό ἅγιον καί εἰς κτίσμα κατασπῶν». Τόν αὐτόν δέ δήπου τρόπον καί ὁ συνάπτων κακῶς˙ ἀναιρεῖ γάρ δι᾿ ἀλλήλων ἑκάτερα.

Τούτους δ᾿ αὖ πολυτρόπως Βαρλαάμ καί Ἀκίνδυνος ἐζηλώκασιν˙ ἀναιροῦσι γάρ καί οὗτοι δι᾿ ἀλλήλων τήν θείαν οὐσίαν καί τήν ἐνέργειαν, ἀλλ᾿ οὐδέ τό (σελ. 410) τρισυπόστατον αὐτοῖς ἐπί θεοῦ φυλαχθὴσεται, κοινήν καί τήν αὐτήν δύναμίν τε καί ἐνέργειαν μή τιθεμένοις Πατρός, Υἱοῦ καί Πνεύματος. Καί καθάπερ Ἄρειος τῇ τοῦ Θεοῦ ἁπλότητι συνιστάμενος ἀφρόνως κτίσμα τόν Υἱόν ἐτίθετο καί τούς μή οὕτω φρονοῦντας πολυθέους ἔλεγεν, ὡς πολλά ἄκτιστα δοξάζοντας, ἀγνοῶν ὁ τάλας ὡς αὐτός ἄθεος καί πολύθεος γίνεται, κατατέμνων εἰς κτιστά καί ἄκτιστα τόν ἕνα Θεόν καί διά τοῦ Υἱοῦ καί τόν Πατέρα πρός κτίσμα κατασπῶν ἤ καί συντιθείς τό θεῖον ἐξ ἀκτίστου καί κτιστῶν, οὕτω καί οὗτοι προφάσει τῆς ἁπλότητος κτίσμα ποιοῦσι πᾶν τό διαφέρον ὁπωσοῦν τῆς θείας φύσεως, ταὐτό δ᾿ εἰπεῖν τήν θείαν καί δύναμιν καί ἐνέργειαν, καί τούς ἄκτιστον κατ᾿ οὐσίαν καί ἐνέργειαν τόν Θεόν πρεσβεύοντας πολυθέους ὀνομάζουσιν, ἀγνοοῦντες ὡς αὐτοί συντιθέασιν ἀφρόνως καί αὐτοί γίνονται πολύθεοί τε καί ἄθεοι, κατατέμνοντες εἰς κτιστά καί ἄκτιστα τόν ἕνα Θεόν, καί διά τῆς θείας ἐνεργείας εἰς κτίσμα τοῦτο κατασπῶντες. Ἀπό γάρ τῆς ἑκάστου ἐνεργείας, κατά τούς θεοφόρους πατέρας, ἡ ἑκάστου φύσις χαρακτηρίζεται, τῆς μέν ἀκτίστου ἐνεργείας ἄκτιστον δεικνύσης φύσιν, κτιστήν δέ τῆς κτιστῆς. Τό δέ χαρακτηρίζον τοῦ χαρακτηριζομένου διενήνοχεν. Ἀλλά ταῦτα μέν καί τάς ἄλλας τῶν Βαρλααμιτῶν ἐρεσχελίας ἐν τοῖς πρός αὐτούς βιβλίοις διευκρινήσαμεν, ἐν οἷς καί περί τῆς ἁπλότητος τῆς θείας κατά τό ἐγχωροῦν εἴρηται ἡμῖν.

Τρίτον δέ ἐστιν εἶδος, οὐ πόρρω τῆς ἀνωτέρω πονηρᾶς ξυνωρίδος, τό παραιτεῖσθαί τι λέγειν τῶν δεδογμένων περί Θεοῦ καί μηδαμῶς ἐθέλειν ὑπ᾿ ἀνευλαβοῦς εὐλαβείας ἐκ τῶν ὑπερβαινόντων τήν τῶν πολλῶν διάνοιαν αὐτόν ὑμνεῖν, οὐκ ἐν κρίσει τούς λόγους (σελ. 412) οἰκονομοῦντα καί διά τῆς δοκούσης πρός καιρόν μετρίας ὑφέσεως ἑαυτῷ συνανυψοῦντα τούς ταπεινούς τήν διάνοιαν, ἀλλά συγκατασπώμενον τοῖς χαμαιζήλοις τόν νοῦν καί κατασμικρύνειν ἀνεχόμενον τήν ὑπέρ πάντα νοῦν μεγαλειότητα ἐκείνην, ἴσως φέροντά τισι χάριν ἄχαριν, καί τό τάς τῶν ἱερῶν πατέρων θεολογίας μή τοῖς οὐκ εἰδόσιν ἐξηγεῖσθαι, ἀλλ᾿ ἀποσείεσθαι καί ἀθετεῖν, προφασιζόμενον τό μεγαλόνουν καί ὑψηγόρον καί μή τοῖς πολλοῖς εὔληπτον, μηδ᾿ ἀπόνως καί μετά ρᾳστώνης τοῖς πᾶσιν ἐφικτόν. Καί ταῦτα Διονυσίου τοῦ μεγάλου, παρ᾿ οὗ σχεδόν πρώτου καί αὐτά τά στοιχεῖα τῆς ἀσφαλοῦς θεορρημοσύνης ἡ ἐκκλησία μεμύηται, καί τοῦ τήν ἀρετήν οὐδέν ἥττονος Ἀθανασίου, ὅς ἀνεῖλε καί τάς πρό αὐτοῦ φυείσας κακονοίας καί τάς μετ᾿ αὐτόν μελλούσας, ἐπιπνοίᾳ θείου Πνεύματος κεκινημένος, Βασιλείου τε τοῦ μόνῳ τῷ χρόνῳ τούτων ὑστερίζοντος καί Γρηγορίου τοῦ τῆς θεολογίας ἐπωνύμου καί ὅσοι κατ᾿ αὐτούς. Ἐπεί καί ὁ «ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμέ ἀθετεῖ», φησίν ὁ Κύριος, «ὁ δέ ἐμέ ἀθετῶν ἀθετεῖ τόν ἀποστείλαντά με», τοιγαροῦν τοῦτ᾿ ἔστιν ἀληθής εὐσέβεια, τό μή πρός τούς θεοφόρους πατέρας ἀμφισβητεῖν. Καί γάρ τῶν προειρημένων ἁγίων αἱ θεολογίαι ὅρος εἰσί θεοσεβείας ἀληθοῦς καί χάραξ, ὥσπερ ἑκάστη τόν οἱονεί φραγμόν καί τό περιτείχισμα τῆς εὐσεβείας συμπληροῦσα, κἄν περιέλῃ τις μίαν γοῦν αὐτῶν, ἐκεῖθεν ὁ τῆς κακονοίας τῶν αἱρετικῶν ἑσμός εἰσρυήσεται πολύς.

Διά τοῦτο δεῖ θαρρεῖν αὐταῖς καί ἀδεῶς κατά τῶν δυσσεβοφρόνων χρῆσθαι, καί τοσοῦτο μᾶλλον ὅσον ἐκεῖνοι μᾶλλον ἀπαρέσκονται, καί δεδίττεσθαι μᾶλλον αὐτούς ἐκ τούτων, ἀλλ᾿ οὐκ εὐλαβεῖσθαι προβάλλεσθαι κατά τούτων αὐτάς. Καί τοῦτο συνείς ὁ διά περιουσίαν σοφίας τούς τῆς Κυρήνης ἀρχιερατικούς οἴακας ἐγκεχειρισμένος (σελ. 414) Συνέσιος, φησί πᾶσι καλῶς εἰσηγούμενος˙ «ἐγώ δέ τήν δεισιδαιμονίαν ἀξιῶ διαστέλλειν ἀπό τῆς εὐσεβείας κακία γάρ ἐστιν ἀρετῆς προσωπεῖον περικειμένη». Ἥν φιλοσοφία τό τρίτον οὖσαν τῆς ἀθεΐας εἶδος, ἐφώρασε, τί λέγων τρίτον ἀθεΐας εἶδος ἕτερον ἤ τό δι᾿ ἀλόγιστον δέος παραιτεῖσθαί τι λέγειν ἤ πράττειν, καί ταῦτα χρείας ἀναγκαίας καλούσης τῶν δεδογμένων περί Θεοῦ; Πρῶτον γάρ καί δεύτερον, ὥσπερ εἴρηται, τό τε μηδαμῶς εἶναι Θεόν νομίζειν, καί τό νομίζειν μέν, οὐκ ἀσφαλῶς δέ. Καί τί λέγω τό ἀλόγιστον δέος, ὅπου γε καί τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀκροωμένων συγκαταβαίνειν οὐ πάντῃ καί διηνεκῶς ἀσφαλές; Διό καί ὁ μέγας Ἀθανάσιος εἰς τήν ἐπέτειον τοῦ εὐαγγελισμοῦ πανήγυριν, κηρυκτικόν λόγον συντιθείς, τοιούτῳ χρῆται τῷ προοιμίῳ˙ «τούς θείους ἱεροκήρυκας οὐ πρός τήν ἀσθένειαν τῆς ἀκροάσεως δεῖ ἀποβλέπειν, ἀλλά πρός τήν ἀπαιτουμένην δύναμιν καί ὑπόθεσιν καί αἰτίαν, ἥν ἐπιθεωροῦντες προσῆκε καταστοχάζεσθαι τοῦ κηρύγματος».

Ἡμῖν δέ οὐ πρός ἀκροωμένους ἁπλῶς, θεοφιλέστατε πάτερ, ἀλλά πρός ἐναντιουμένους ὁ λόγος ἦν, καί ἐναντιουμένους αὐτῇ τῇ ἀληθείᾳ τῆς εὐσεβείας καί τῇ τῆς μιᾶς θεότητος εὐσεβεῖ διακρίσει καινότερον τρόπον πάλιν ἐπηρεάζοντας. Οἵτινες, ἐπειδήπερ ἐν ταῖς θεοπρεπέσι διακρίσεσιν αὐτῆς τό μεῖζον εὐσεβῶς ἀεί ὁρᾶται καί τό ὑπερκείμενον ὑπό τῶν πατέρων ἁπάντων θεολογούμενον, οὐ κατά τό χεῖρον οὐδέ κατά τό ἀρχαιότερον (ἀσεβές γάρ τοῦτο πρόσφατον ἤ χεῖρον λέγειν τι τῶν προσόντων τῷ Θεῷ), ἀλλά κατά τήν τάξιν καί τό αἴτιον, καί ἁπλῶς ὅσα τῷ μέν ἀκτίστῳ λυμαίνεται μηδέν, μίαν δέ ὑποφαίνει τῶν διακεκριμένων τήν ἀρχήν, πρός ἥν πάλιν ἀναφερομένων, εἷς Θεός καί μία δείκνυται θεότης, αὐτοί πᾶν τό (σελ. 416) ὑποβεβηκός καί δευτερεῦον ὁπωσδήποτε τοῖς προσφάτοις καί κτιστοῖς συνέταξεν ἀφρόνως, οὐδέ τοῦ μεγάλου Βασιλείου καί Κυρίλλου τοῦ θείου διδασκόντων ἀκηκοότες, «ὅτι δευτερεύει μέν τοῦ Πατρός ὁ Υἱός καί τό Πνεῦμα τῇ τάξει τόν Υἱόν ὑποβέβηκεν, ἀλλ᾿ οὐ τῇ φύσει», οὐδέ τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου ἐν τῷ Κατά Ἀρειανῶν δευτέρῳ γράφοντος, «εἰ τά ἐκτός καί μή ὄντα πρότερον βουλόμενος αὐτά εἶναι ὁ Θεός δημιουργεῖ, πολλῷ πρότερον εἴη ἄν Πατήρ˙ εἰ γάρ τό βούλεσθαι περί τῶν μή ὄν των διδόασι τῷ Θεῷ, διατί τό ὑπερκείμενον τῆς βουλήσεως οὐκ ἐπιγινώσκουσι τοῦ Θεοῦ; Ὑπερανάβεβηκε τό πεφυκέναι εἶναι Πατέρα τόν Θεόν τοῦ βούλεσθαι περί τῶν μή πρότερον ὄντων, δηλονότι τῶν κτιστῶν, ἆρ᾿ αὐτό τό βούλεσθαι τοῦ Θεοῦ κτιστόν ἐστι; Καί πῶς ἄν βούλοιτο περί τῶν μή ὄντων, εἰ καί αὐτό τό βούλεσθαι μή ὄν; Ὁ αὐτός δέ καί μικρόν ἐκεῖ προϊών, «δεύτερόν ἐστι», φησί, «καθά προεῖπον, τό δημιουργεῖν τοῦ γεννᾶν τόν Θεόν. Ἆρ᾿ οὖν ὅτι τό δημιουργεῖν τοῦ γεννᾶν δεύτερον παρά τοῦτο τό δημιουργεῖν κτιστῶς ἔχει ὁ Θεός;» Κἀν τῷ τρίτῳ κατά τῶν αὐτῶν ὁ Θεός φησι πάλιν, ὅτι «τό μέν ἀντικείμενον τῇ βουλήσει ἑωράκασιν οἱ Ἀρειανοί, τό δέ μεῖζον καί ὑπερκείμενον οὐ τεθεωρήκασιν˙ ὥσπερ γάρ ἀντίκειται τῇ βουλήσει τό παρά γνώμην, οὕτως ὑπέρκειται τῆς βουλήσεως τό κατά φύσιν». Καί προϊών κἀκεῖ πάλιν ὁ αὐτός, «ὅσῳ γοῦν τοῦ κτίσματος ὁ Υἱός ὑπέρκειται, τοσούτῳ καί τῆς βουλήσεως τό κατά φύσιν».

Ὁρᾷς ὡς ἡ βούλησις οὐκ ἔστι κτίσμα καί ὁπόσον τῆς ἀκτίστου βουλήσεως (ταὐτό δ᾿ εἰπεῖν ἐνεργείας ἐνέργεια γάρ φύσεως ἡ βούλησις), (σελ. 418) ὁπόσον οὖν ὑπερέχει ταύτης ἡ θεία φύσις; Φησί γάρ καί ὁ ἐκ Δαμασκοῦ θεῖος Ἰωάννης ἐν ὀγδόῳ τῶν δογματικῶν˙ «ἔργον μέν θείας φύσεως ἡ προαίωνιος καί ἀΐδιος γέννησις, ἔργον δέ θείας θελήσεως ἡ κτίσις». Ἆρ᾿ οὖν κτιστή παρά τοῦτο ἡ τοῦ Θεοῦ θεία θέλησις, ὅτι τε ἑτέρα φανερῶς παρά τήν θείαν φύσιν ὁρᾶται (καί γάρ ἑκατέρας ἕτερον ἔργον, ὡς καί ὁ θεῖος Κύριλλός φησιν, «ὅτι τῆς μέν ἐνεργείας ἐστί τό ποιεῖν, τῆς δέ φύσεως τό γεννᾶν»), καί ὅτι τά τῆς φύσεως τοσοῦτον ὑπεραναβέβηκεν αὐτῆς, ὡς καί τόν θεῖον Μάξιμον ἄπειρον φάναι τήν ὑπεροχήν; Καί πῶς ἔσται κτιστόν, οὗ ἡ κτίσις ἔργον, καί οὗ τό τά παρά τοῦ Θεοῦ γινόμενα ποιεῖν τε καί δημιουργεῖν;

Ἀλλά Βαραλαάμ καί Ἀκίνδυνος παρ᾿ οὐδέν θέμενοι τάς τῶν ἁγίων πατέρων θεολογίας, κτιστόν φασιν ἅπαν, οὗ ἡ φύσις τοῦ Θεοῦ ὑπέρκειται, καί τῶν μή πειθομένων σφίσι τούς ἀκεραιοτέρους κατά μίμησιν Ἀρείου τῇ θῆθεν πολυθεΐᾳ μορμολύττονται, ἵν᾿ ἐντεῦθεν καί τήν θεοποιοόν τοῦ Θεοῦ δύναμιν καί χάριν καί ἐνέργειαν ἀποδείξωσι κτιστήν. Ἡμεῖς δέ κεικνύντες, ὡς οὐκ ἔξω τοῦ πληρώματος τῆς θεότητος ἡ θεία καί θεοποιός δύναμις καί χάρις καί ἐνέργειά ἐστι, μετά τῶν ἄλλων πατερικῶν φωνῶν προηνέγκαμεν καί τούς θεαρχίαν καί ἀγαθαρχίαν καί θεότητα καί ταύτην προσαγορεύσαντας ἁγίους καί ταύτης ὑπερκεῖσθαι τόν Θεόν κατ᾿ οὐσίαν εἰρηκότας. Εἰ μέν οὖν αὐτολεξεί μή τοιαῦτα πολλοί τῶν ἁγίων ἔγραψαν, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν ἐκείνων λόγων συναγόμενον ἦν, οὐδ᾿ οὕτως ἄν ἡμεῖς χρείας τηλικαύτης καλούσης, εἰπεῖν παρῃτησάμεθα τοῦ τῆς θεολογίας ἐπωνύμου Γρηγορίου λέγοντος ἀκούοντες ὡς «καθάπερ εἰ ἐκ τῶν δίς πέντε τά δέκα συνῆγον ἤ ἐκ τοῦ ζῷον λογικόν θνητόν τόν (σελ. 420) ἄνθρωπον, οὐκ ἄν ληρεῖν ἐνομίσθην, οὕτως οὐδ᾿ εἴ τι ἄλλο τῶν μή λεγομένων ἤ μή σαφῶς, ἐκ τῆς Γραφῆς δέ νοούμενον εὕρισκον, ἔφυγον ἄν τήν ἐκφώνησιν, φοβούμενος σέ τόν συκοφάντην τῶν ὀνομάτων». Ἐπεί δέ μή μόνον συναγόμενον εὕρομεν, ἀλλά καί λεγόμενον φανερῶς, πῶς οὐκ ἄν προηνέγκαμεν, ὅτι θεότης οὐ μόνον ἡ θεία φύσις, ἀλλά καί λαμπρότης τῆς θείας φύσεως λέγεται, καθ᾿ ἥν ἐπιφαίνεται τοῖς ἀξίοις ὁ Θεός, καί τῆς οὕτω λεγομένης θεότητος ὡς ἀρχῆς τῶν θεουμένων καί λαμπρότητα Θεοῦ ἰδόντων καί παθόντων κατά τούς θεοφόρους ὁ πάσης ἀρχῆς ὑπεράρχιος ὑπέρκειται. Βαρλαάμ δέ καί Ἀκίνδυνος μηδ᾿ ἐντεῦθεν ἐντραπέντες κτίσμα πάλιν λέγουσι τήν λαμπρότητα τῆς θείας φύσεως, ὅτι φύσις οὐκ ἔστι, μή πρός τήν λέξιν δυσχεραίνοντες ἁπλῶς˙ οὐ γάρ ἄν ἡμεῖς πολύν πρός αὐτούς λόγον πεποιήμεθα λέξεων ἕνεκεν. Ὀνομάτων γάρ καί ρημάτων μικροῦ πᾶσι πάντων τοῖς βουλομένοις ρᾳδίως παραχωρήσωμεν˙ νῦν δέ οὐ περί συλλαβῶν ἁπλῶς ἤ τοιᾶσδε φωνῆς ὁ λόγος ἡμῖν πρός αὐτούς, ἀλλά περί πραγμάτων ἐν δυνάμει καί ἀληθείᾳ μεγίστην ἐχόντων διαφοράν. Οἱ δέ κακῶς φρονοῦντες πρῴην ἐξελεγχθέντες συνοδικῶς ἐπί τῶν πραγμάτων αὐτῶν, νῦν κακούργως ἄγαν ὑπέρχεσθαι πειρῶνται τούς ἁπλουστέρους, ὡς ὑπέρ τῆς μιᾶς θεότητος τό δύο λέγεσθαί τισι παραιτούμενοι, καίτοι πρῶτοι τοῦτ᾿ εἰπόντες αὐτοί καί κακῶς καί δυσσεβῶς εἰπόντες. Τοῦτο γάρ ἐστιν ὡς ἀληθῶς τό παρ᾿ ἡμῶν ἀναιρούμενον, καί δι᾿ ὅ πρός αὐτούς ἐνιστάμεθα διά τέλους. Ἀλλά τοῦτο δολίως αὐτοί νῦν προβάλλονται πάλιν, ἵν᾿ ἐντεῦθεν κλέψαντες τούς πολλούς, εὐθύς παραστήσωσι μόνην ἄκτιστον εἶναι θεότητα τήν οὐσίαν τοῦ Θεοῦ, κἀντεῦθεν πάλιν καί αὐτήν οἱ τάλανες κατασπάσωσιν εἰς κτίσμα, ὡς οὐκ (σελ. 422) οὖσαν τῆς αὐτῆς λαμπρότητα λέγοντες θεότητα κτιστήν.

Τῷ δέ φυλαττομένῳ τήν δεινήν ταύτην ἐκείνων βλασφημίαν δεῖ σκοπεῖν, ὡς μίαν θεότητα Πατρός, Υἱοῦ καί Πνεύματος οἱ ἅγιοι πατέρες, οὐ τήν οὐσίαν λέγουσι μόνην, ἀλλά καί τήν δύναμιν καί τήν ἐνέργειαν καί ἁπλῶς πᾶν τό πλήρωμα καί τό ἄθροισμα τῆς θεότητος, ὡς καί ὁ μέγας φησίν Ἀθανάσιος, ὥσθ᾿ ὅταν λέγῃ τις ἄκτιστον θεότητα τήν θείαν μόνην οὐσίαν οὐκ ἀσφαλῆ προΐεται λόγον˙ οὐ μόνη γάρ αὕτη ἡ ἄκτιστός ἐστι θεότης, ἀλλά καί ἡ ἀξία καί ἡ ἐξουσία τοῦ Θεοῦ κατά τόν μέγαν Βασίλειον, καί ἡ ἐποπτική καί θεατική δύναμις τοῦ Πνεύματος, ὧν ὑπέρκειται ἡ θεία φύσις κατά τό ὑπερώνυμόν τε καί παντάπασιν ἄφραστον, ὡς αὐτός τε καί ὁ Νύσσης θεῖος Γρηγόριος ἀμφότερά φασιν, ἥ τε θεοποιός δύναμις καί λαμπρότης τοῦ Θεοῦ, ὡς ὁ θεολόγος Γρηγόριος καί ὁ μέγας Διονύσιος γράφει πολλαχοῦ. Ὅταν δέ τις λέγῃ μόνην ἄκτιστον θεότητα τό ἄθροισμα καί πλήρωμα τῆς θεότητος, ταῦτα πάντα συμπεριειληφώς κατά τούς θεοφόρους θολόγους, τουτέστι τήν οὐσίαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δύναμιν καί τήν ἐνέργειαν καί πάντα τά περί τήν οὐσίαν θεωρούμενα καί θεολογούμενα, λίαν ἀσφαλῶς φησι˙ μόνη γάρ αὔτη ἄκτιστός ἐστι θεότης. Διά τοῦτο γάρ κἀκείνων ἕκαστον θεολογούμενόν ἐστι καί ὑμνούμενον, ὅτι ἐκ τοῦ πληρώματός ἐστι τῆς θεότητος, καί διά τοῦτο ἄκτιστον, ὅτι ταύτης οὐ διώρισται˙ τῆς γάρ μιᾶς ἀκτίστου θεότητος ἐκτός ἄκτιστον οὐδέν˙ «πάντα γάρ ὅσα ἔχει ὁ Πατήρ ἐμά ἐστι καί δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς», ὁ Κύριός φησιν. Ὁ δέ μέγας Ἀθανάσιος, «οὐχ ἕνεκεν κτιστῶν πραγμάτων εἶπεν ὁ Σωτήρ πάντα ὅσα ἔχει ὁ Πατήρ ἐμά ἐστι». (σελ. 424) Γρηγόριος δέ ὁ τῆς θεολογίας ἐπώνυμός φησι˙ «πάντα ὅσα ἔχει ὁ Πατήρ τοῦ Υἱοῦ ἐστι πλήν τῆς ἀγεννησίας, καί πάντα ὅσα ὁ Υἱός, τοῦ Πνεύματος, πλήν τῆς γεννήσεως».

Τοιγαροῦν οὐχ ἡ οὐσία μόνη ἡ ἄκτιστός ἐστι θεότης, ἀλλά καί πάντα τά τῷ Θεῷ προσόντα φυσικῶς, ὧν ἕκαστον κατά τόν μέγαν πάλιν Ἀθανάσιον οὐκ οὐσία λέγεται, ἀλλά περί τήν οὐσίαν, ἅ καί ἄθροισμα καί πλήρωμα θεότητος λέγεται κατά τήν Γραφήν, καθ᾿ ἑκάστην τῶν ἁγίων τριῶν ὑποστάσεων ἐπίσης θεωρούμενα καί θεολογούμενα, ἐπεί καί ὁ Δαμασκηνός φησι θεολόγος, «ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος τῷ μέν ὑφεστάναι διῄρηται πρός ἐκεῖνον παρ᾿ οὗ τήν γέννησιν ἔχει, τῷ δέ ταῦτα δεικνύειν ἐν ἑαυτῷ, ἅ περί τόν Θεόν θεωρεῖται, ἕν ἐστι πρός αὐτόν κατά φύσιν, οὕτω Πατρός καί Υἱοῦ μία ἡ θεότης». Οὐ δή περί μόνης τῆς θεοποιοῦ χάριτος ἡμῖν ἡ ἔνστασις πρός τούς ἀντιλέγοντάς ἐστιν, ἀλλά περί πάσης δυνάμεως καί ἐνεργείας θείας˙ πάσας γάρ ἐκεῖνοι ταύτας εἰς κτίσμα κατασπῶσιν, ὥστε κἄν τις ταράττηταί τινας οὕτω θεωνυμουμένας παρά τῶν τοῖς ἁγίοις τεθεολογημένων ἀκούων ἐνεργείας, οὐκ ἀρνησόθεμα τήν θεοπρεπεστάτην διάκρισιν τῆς μιᾶς θεότητος, ἀλλά πληροφορήσομεν αὐτόν ἐκεῖνά τε τοῖς πατράσι καλῶς εἰρῆσθαι καί ἡμῖν καλῶς προβεβλῆσθαι καί κατά καιρόν, ὡς συντείνοντα μᾶλλον, ἀλλ᾿ οὐκ ἐμποδίζοντα πρός τό μίαν εἶναι τήν ἄκτιστον θεότητα. Ὁ δέ τοῦτο μή συνορῶν πῶς οὐ συναπαχθήσεται τοῖς φρενοβλαβῶς κηρύττουσιν ὅτι μόνη ἄκτιστός ἐστι θέοτης ἡ φύσις τοῦ Θεοῦ, πᾶν δ᾿ ὅ μή φύσις, κτίσμα, κἄν θεαρχία κἄν θεότης ὀνομάζηται; Πῶς δ᾿ οὐκ ἐγκαλέσει κατά ἐκλεκτῶν Θεοῦ, τῶν ἐκεῖνα λεγόντων ἁγίων δηλαδή, καί δι᾿ αὐτούς ἡμῶν τῶν (σελ. 426) αὐτοῖς ὁμολογούντων καί τούτων ὑπεραπολογουμένων πρός δύναμιν ἐκθύμως; Ἐγώ γάρ αὐτός λέγω τοὐμόν, ὡς καί ὑπέρ τούτων ἑνός, μή ὅτι γε τῆς ἁπάντων συμφωνίας, παθεῖν ἑτοιμότατος. «Ὁ γάρ δεχόμενος ὑμᾶς, ἐμέ δέχεται», φησίν ὁ Κύριος, οὐχ ὁμοῦ δηλονότι πάντας, ἀλλά καί τόν ἕνα πάντων. Τίς δέ καί διασχίσει τούς ἕν ὄντας κατά τήν δεσποτικήν εὐχήν καί διά τοῦ ἑνός Λόγου ἐν ἑνί Πνεύματι τῷ ἑνί Θεῷ συναφθέντας; Πῶς δ᾿ οὐ πάντας ὁ τοιοῦτος ἀναιρήσει δι᾿ ἀλλήλων τούς ὄντως ρήματος ζωῆς αἰωνίου γεγραφότας;

Εἰ γάρ ὑφηγεῖταί τις τούτων καί ταῦτά τι τῶν καιριωτάτων, ὅ διατελεῖ τοῖς ἄλλοις ἀπηγορευμένον, πῶς οὐκ ἀναιροῦνται δι᾿ ἀλλήλων; Ἀλλά καί τό λέγειν ἔστιν ἅ τούτων, ὡς ἐκεῖ κείσθω καί μηδείς αὐτοῖς χρήσθω, τῶν φανερῶς ἀθετούντων ἐστίν ἐκεῖνα καί τούς τῶν ἁγίων κατηγόρους μηδαμῶς ἐπιστομίζεσθαι βουλομένων, οὐκ ἀπᾷδον δ᾿ εἰπεῖν, ὅτι καί τῶν συμπραττόντων καί συνεπιψηφιζομένων αὐτοῖς˙ ἐκείνων γάρ ἐπί διαβολῇ προφερόντων, αὐτός αὐτά κατορύττεσθαι δικαιοῖ, σιγῆς καί λήθης, ἵν᾿ οὕτως εἴπω, χώματι, ὡς οὐκ ἄμεμπτα δήπου. Δεῖ δή, προσφιλέστατε πάτερ, τοῦτο πείθειν πάντας ἐγχειρεῖν, ὡς οὐ προσίσταται, μᾶλλον δέ καί συνίσταται τό διακεκριμένον τῷ ἑνιαίῳ τῆς θεότητος, ἀλλά μή γωνίας ἄξια νομίζειν καί παραρριπτεῖν ἐπιχειρεῖν ἀφασίᾳ παραπέμποντας, καί ταῦτα διά τῶν βιβλίων προκείμενα τοῖς πᾶσι τά τοῖς θείοις πατράσι τεθεολογημένα θείως, παραινεῖν γε μήν τούς ἐπιόντας καί ἀκούοντας χρεών, μή τῷ γράμματι δουλεύειν, ἀλλά τόν ἐγκείμενον θηρεύειν νοῦν καί τήν εὐσεβῆ διάνοιαν ἀσπάζεσθαι καί μετά τοῦ θείου Κυρίλλου καί Δαμασκηνοῦ (σελ. 428) πατρός λέγειν πρός αὐτούς, «ὡς εἴωθεν ἐξ ἀρχῆς οὐ μόνον ἡ θεία Γραφή, ἀλλά καί οἱ τῆς ἐκκλησίας διδάσκαλοι περί τάς λέξεις ἀδιαφορεῖν, εἰδότες ὅτι οὐδέν ἀδικοῦσιν αἱ λέξεις, ὅταν ἄλλως ἔχῃ τά πράγματα», καί τό τοῦ θείου Μαξίμου, «λέξεως», γράφοντος, «κίνδυνον μηδένα εἶναι, ἄν μή περί τήν ἔννοιαν ἡ ἁμαρτία γένηται», καί τό τοῦ μεγάλου Βασιλείου λέγοντος, «οὐ χρή προσέχειν λέξεσιν, ἀλλά τῇ τοῦ σκοποῦ δυνάμει», καί τό τοῦ μεγάλου Γρηγορίου προστιθέναι τοῖς φιλονεικότερον ἐνισταμένοις, «ὅτι οὐκ ἐν ρήμασιν ἡμῖν, ἀλλ᾿ ἐν πράγμασιν ἡ εὐσέβεια», καί πάλιν, «οὐ περί τῶν ὀνομάτων ζυχομαχήσομεν, ἕως ἄν εἰς τήν αὐτήν ἔννοιαν αἱ συλλαβαί φέρωσι», καί πάλιν, «οὐδέ γάρ περί ταῦτα ζυγομαχοῦντες ἀσχημονήσομεν, ὥσπερ ἐν ὀνόμασι κειμένης ἡμῖν τῆς εὐσεβείας, ἀλλ᾿ οὐκ ἐν πράγμασι», καί πρός τούτοις τό τοῦ Χρυσοστόμου πατρός, «οὐ δεῖ τήν λέξειν καθ᾿ ἑαυτήν βασανίζειν, ἀλλά τῇ διανοίᾳ προσέχειν τοῦ γράφοντος˙ ἄν γάρ μή τήν γνώμην τοῦ γράφοντος ἐξετάζωμεν, πολλάς ὑποστησόμεθα τάς ἀπεχθείας καί πάντα ἀνατραπήσεται». Οὐ ταῦτά ἐστιν ἄντικρυς τά νῦν τελούμενα; Προσακουστέον δή καί τοῦ μεγάλου Διονυσίου φάσκοντος, ὡς «ἔστιν ἄλογον καί σκαιόν καί τῶν μή τά θεῖα νοεῖν ἐθελόντων ἴδιον, το μή τῇ δυνάμει τοῦ σκοποῦ προσέχειν, ἀλλά ταῖςλέξεσι». Καί ὄντως ἀποτυγχάνουσι τῆς ἐφικτῆς θεογνωσίας οἱ μή πρός τόν ἐντεθησαυρισμένον τοῖς ρήμασι νοῦν διαβιβάζειν σπεύδοντες τό τῆς ψυχῆς λογιζόμενον καί οὕτω τήν παρ᾿ ἑαυτῶν ἐκφέροντες ψῆφον καί πρός τήν ἐναποκειμένην διάνοιαν τάς συλλαβάς ἤ στέργοντες ἤ ἀποστέργοντες, ἀλλά περιέποντες ἤχους ρημάτων καί διδόντες χώραν ἐντεῦθεν, καί ταύτα μήπω πεπαυμένοις, τοῖς πρός τήν εὐσεβῆ (σελ. 430) διάνοιαν ἀντιλέγουσι, πρός οὗς χρή τό θεολογικόν ἐκεῖνο πάλιν εἰπεῖν˙ «οἱ σφόδρα προπολεμοῦντες τοῦ γράμματος, ἴστωσαν ἐκεῖ φοβούμενοι φόβον, οὗ μή ἔστι φόβος, καί σαφῶς γινωσκέτωσαν, ὥς ἔνδυμα τῆς ἀσεβείας αὐτοῖς ἐστιν ἡ δειλία τοῦ γράμματος». Ἀλλ᾿ οὗτοι μέν ὑπέρ αὐτῶν ἐν πατερικῶν λόγων τῶν πατέρων οἱ λόγοι προκείσθωσαν.

Ἐμοί δ᾿ ὑπέρ ἐμαυτοῦ νῦν πρός ἄνδρα φίλον ποιουμένῳ τήν ἀπολογίαν, οὐκ ἀποχρήσει μόνον, ἀλλά καί πλεονάσει τό τοῦ θείου Κυρίλλου προκομισθέν˙ Νεστόριον γάρ οὗτος ᾔσχυνε παρρησίᾳ καί κατά κράτος ἐπί συνόδου μεγίστης τό κατ᾿ ἐκείνου καί τῶν ὑπ᾿ ἐκείνου βλασφήμως κατά τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως ἐξευρημένων ἀνεδήσατο κράτος. Τοῦτο φθόνου κέντρον οὐχ οἷον φέρειν ἐνίησι τῷ Κύροι Θεοδωρήτῳ, καθάπερ καί τῷ Ἀκινδύνῳ νῦν ἡ Βαρλαάμ ἧττα καί ἡ τούτου δι᾿ αἰσχύνην τῆς ἥττης ἀειφυγία˙ χωρεῖ πρός ἄμυναν ἀναιδῆ κατά τοῦ θείου Κυρίλλου ὁ Θεοδώρητος καί καταλογογραφεῖ πικρῶς τῶν κατά Νεστορίου τῷ ἁγίῳ συγγεγραμμένων, ὡς καί ὁ Ἀκίνδυνος ἀρτίως τῶν ἡμετέρων πρός τόν Βαρλαάμ συγγραμμάτων. Ἀλλ᾿ ὁ μήν Θεοδώρητος πανταχόθεν ἐφοδεύων καί κύκλῳ περιβαλλόμενος καί πάντα κάλων τό τοῦ λόγου κινῶν οὐδέν ἴσχυσε πλέον ἤ συχναῖς συκοφαντίαις τά τοῦ φθονουμένου περιβαλεῖν καί πρός αὐτάς μόνας τάς λέξεις κακοβούλως ἐρεσχελεῖν. Αὐτός μέντοι πρός τῇ Νεστορίου κακοδοξίᾳ καί πᾶσαν ἄλλην δυσσέβειαν ἱκανῶς ἐφυλάξατο. Τῷ δ᾿ Ἀκινδύνῳ τήν τοῦ Βαρλαάμ κακοδοξίαν ἐπεκδικοῦντι σαφῶς, πολλῷ πλείοσι καί μακρῷ δεινοτέραις περιπεσεῖν ἐξεγένετο δυσσεβείας ἤ ὁπόσας αὐτός τῶν ἡμετέρων καταψεύδεται συγγραμμάτων καί τόν καθηγησάμενον αὐτῷ τῆς πλάνης ἐκεῖνον κατά ταύτας παρενεγκών, (σελ. 432) παραπλήσιόν τι δράσας, μᾶλλον δέ παθῶν, ὥσπερ ἄν εἴ τις αὐτός ἐπίτηδες ἐγεγόνει σαπρία καί κόπρος ἄντικρυς ἤ πολύν περιεβάλλετο καί δυσωδέστατον βόρβορον, μόνον ἵνα σχῇ λυπῆσαι πρός ὥραν τῶν μεμισημένων μάτην παρ᾿ αὐτοῦ τήν ὄσφρησιν, ἀγνοῶν ὡς οἱ μέν ἐπιθέντες τήν χεῖρα τῇ ρινί τοῦτον παραμείνουσιν ἀσινεῖς, ὁ δέ καί τοῖς ἄλλοις ὁπόσοις ρίνεσι βδελυκτός μενεῖ καί παντάπασιν ἀποτρόπαιος.

Ἀλλ᾿ ὁ Θεοδώρητος ἐκεῖνος πρός τοῖς ἄλλοις ἐπιλαμβάνεται Κυρίλλου καί ὡς πρώτου πάντων εἰρηκότος τήν τοῦ λόγου πρός τήν σάρκα καθ᾿ ὑπόστασιν ἕνωσιν, «ἕνα μέν», γράφων, «ὁμολογοῦμεν Χριστόν καί τόν αὐτόν διά τήν ἕνωσιν, Θεόν τε καί ἄνθρωπον, τήν δέ καθ᾿ ὑπόστασιν ἕνωσιν ἀγνοοῦμεν, ὡς ξένην καί ἀλλόφυλον τῶν θείων Γραφῶν καί τῶν ταύτας ἡρμηνευκότων πατέρων», εἶτα καί ὡς κρᾶσιν δῆθεν εἰσάγοντι καί σύγχυσιν εἰργασμένῳ τῶν φύσεων δι᾿ αὐτήν τῷ ἁγίῳ συκοφαντικῶς ἐπιτίθεται. Τί δή πρός ταῦθ᾿ οὗτος ὁ πρός ἀλήθειαν τήν εὐσέβειαν οὐκ ἄληπτος μόνον, ἀλλά καί πολλῶν καί μεγάλων ἐπαίνων ἐπάξιος; Ἰδοῦ δή πάλιν ὁ γεννάδας οὑτοσί, φησί, πρόφασιν τῆς καθ᾿ ἡμῶν ἀθυροστομίας τό παρατυχόν ποιεῖσθαι σπουδάζων, διασύρει τήν λέξιν, τήν καθ᾿ ὑπόστασιν λέγω, καθυβρίζει τε τό ἀσύνηθες αὐτῆς καί δή καί ξένως αὐτήν πεποιῆσθαι διισχυρίζεται, οὐκ ἐννοήσας ὅτι ταῖς τῶν ἀνοσίων αἱρέσεων εὑρεσιλογίαις ἡ τῶν λέξεων δύναμις τό ἀληθές ἀντεξάγουσα παραλύειν ἐπιχειρεῖν τό ἀντιτετάχθαι δοκοῦν». Ὁρᾷς ὅτι καί ἀσυνήθεις ἐπινοεῖν λέξεις τοῖς ἀντικειμένοις πρός τάς εὑρεσιλογίαις τῶν πονηρῶν αἱρέσεων ἔξεστιν; Οὕτω γάρ καί φυσικήν εὑρῄσεις εἰπόντα τοῦτον ἐκεῖ τήν καθ᾿ ὑπόστασιν ἕνωσιν, διά τόν ἀθετοῦντα ταύτην Νεστόριον, ἵν᾿ ἐναργῶς παραστήσῃ τό ἀληθές τῆς (σελ. 434) θείας ἐνανθρωπήσεως, οὗ πάλιν ἐπιλαβόμενος Θεοδώρητος κατανεανιεύεται τῶν ἀήθως μέν, εὐσεβῶς δ᾿ εἰρημένων, ὡς δῆθεν δυσσεβῶς γεγραμμένων.

Ἀλλ᾿ ἀκούει πάλιν αὐτός παρά τοῦ θείου Κυρίλλους, μεθύων καί κάρῳ κάτοχος, ὡς μή τό σημαινόμενον ἔστιν ὅτε διαβλέπων τῆς λέξεως (καί γάρ ἔσθ᾿ ὅπου τό φυσικόν εὕρηται σημαῖνον τό ἀληθές) καί σκώπτεται μᾶλλον δικαίως ἔτι, ὡς ἐπισεμνυνόμενος ψεύδει καί τῷ εἰδέναι συκοφαντεῖν εὖ μάλα κατωρθωκώς, ἅτε μή τῷ σκοπῷ τοῦ συγγεγραφότος προσέχων, ἀλλά ταῖς λέξεσιν. Ἴδοις δ᾿ ἄν ἐκεῖ τόν σεπτόν Κύριλλον καί τῷ τῆς ὑποστάσεως ὀνόματι χρώμενον ἀντί τῆς φύσεως˙ διόπερ ἐκεῖ μηδέ τιθέντα τήν ὑπόστασιν ἐπί Χριστοῦ ἑνικῶς, οὕτω τοῖς κακῶς φρονοῦσι καί συκοφαντοῦσιν ἀντιλέγων ἐκεῖνος τῆς περί τάς λέξεις σμικρολογίας ἀλογῶν, πρός μόνην ὁρᾷ τήν εὐσεβῆ διάνοιαν. Πόσα δ᾿ ὅμως πέπονθε παρά τῶν ἀπειθούντων, καίτοι παγκάλως ὑπεραπολελογημένος καί διά γραμμάτων πάλιν οἰκείων, οὐδέν ἀλλοῖον φρονήσας, οὐδέ τάς λέξεις μετασκευάσας, ἀλλ᾿ ἑρμηνεύσας τοῖς ἀγνοοῦσι καί ἀποδυσάμενος τά ἐκγλήματα, καθάπερ ἀρτίως πᾶσιν ἀνωμολόγηται, συνεῖσι τῶν ἀήθων τοῖς ἀπείροις δοκούντων ρημάτων τό εὐσεβές, ὅσας δ᾿ αὖθις ὑπέστησαν δυσφημίας παρά τῶν ἀντικειμένων τηνικαῦτα τῇ εὐσεβείᾳ οἱ τῷ σεπτῷ συμβόλῳ τῆς πίστεως ἐγγεγραφότες τό ὁμοούσιον, σχεδόν οὐδ᾿ ἀπαριθμήσασθαι δυνατόν. Τό γάρ μᾶλλον αὐτοῖς ἀντιτεταγμένον, καί διαβαλεῖν μᾶλλον οἱ τῶν πονηρῶν αἱρέσεων ἀντεχόμενοι σπεύδουσι˙ τό δέ δι᾿ ἑκάστους ἰδίᾳ προτεταγμένον, ἐκεῖνο καί μᾶλλον ἀντιτεταγμένον αὐτοῖς ἐστιν. Ἡμεῖς δέ οὐ καινάς ἐξεύρομεν λέξεις, καίτοι καινῆς ἀρτίως ὑπ᾿ Ἀκινδύνου καί Βαρλαάμ κεκινημένης αἱρέσεως, ἀλλά ταῖς εἰρημέναις τοῖς ἁγίοις πατράσιν ὑπέρ τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος ἐχρησάμεθα, μᾶλλον δέ (σελ. 436) παρ᾿ ἐκείνων πρώτων ἐπί διαβολῇ προβεβλημέναις κακῶς, ἡμεῖς ὑπεραπολογούμενοι τῶν πατέρων, ἐξ ἀνάγκης αὐταῖς κεχρήμεθα καί ταύταις ἐν οἷς πρός τούς ἀντιφθεγγομένους τῇ ἀληθείᾳ τούς λόγους ποιούμεθα. Οὐδέ γάρ ἄν εὕροι τις ἡμέτερον σύγγραμμα μή πρός αὐτούς τεῖνον, ὅ τοιαύτας φέρει φωνάς, καί ταῦτ᾿ ἀνεύθυνον ὄν, εἴπερ οἱ προειρηκότες πατέρες ἀνεύθυνοι.

Τό δέ νῦν ἡμᾶς λέγειν ἕνεκά τινος τῶν τοιούτων παρά τῶν ἐπ᾿ ἐξουσίας ἐπηρεάζεσθαι, συκοφαντία περιφανής καί τοῖς ὀρθῶς ὁρῶσιν οὐκ ἀφανής. Τίς γάρ οὐκ οἶδεν, ὡς πρό τῆς ἐμφυλίου στάσεως καί συγχύσεως καί παρά τῆς ἐκκλησίας καί παρά τῆς βασιλείας πολλῇ τις ἡμῖν ὑπῆρχε φιλοφροσύνη καί σχεδόν ἡμέρας ἑκάστης εὐκλεεῖς ἀναρρήσεις, ὡς ἀντιστᾶσι γενναίως καί κεκρατηκόσι τελέως τῶν οὐχ ἅπαξ ἀλλά καί δίς ἐπαναστάντων ἀληθείᾳ τῇ κατ᾿ εὐσέβειαν; Ὅτι μέντοι καί ἡ τῆς καινῆς αἱρέσεως συμμορία νῦν ἐπηρεαζομένοις ἡμῖν συνεπέθεντο, συνηγόρους σχόντες τούς τάς γνώμας συμμεταβάλλοντας ταῖς τῶν πραγμάτων μεταβολαῖς, καί τοῦτο καταφανές. Σήν δ᾿ ὅμως μάλιστα χάριν πᾶσαν περιαιροῦντες ἀφορμήν τῶν ζητούντων ἀφορμήν, καί τά ὑποτεταγμένα ταῦτα τοῖς θείοις ἡμῶν ὁμολόγως ὅτι μάλιστα πατράσι συνετάξαμεν.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.