ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΕΙΡΗΜΕΝΟΝ ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ

«Τοῦτο κόπος ἐστίν ἐνώπιόν μου», φησίν ὁ ψαλμῳδός προφήτης, «εὐθηνοῦντας ὁρῶν τούς πονηρούς, ἕως οὗ εἰσελθών εἰς τό ἁγιαστήριον τοῦ Θεοῦ καί συνῶ εἰς τά ἔσχατα αὐτῶν», διά τῆς προφητικῆς δηλονότι χάριτος καί δυνάμεως. Ἐμοί δέ τοσοῦτον ἀπολειπομένῳ τῆς δυνάμεως ταύτης, ὁπόσον καί τῆς προφητικῆς ἁγιότητος, πρίν ἰδεῖν τό νῦν παρ᾿ ἐλπίδας ἀπαντῆσαν τέλος, δυσδιάκριτον ὑπῆρχε, πῶς τό ἀγαθόν συνεργόν ἐγεγόνει τῷ κακῷ πρός ἐπίδοσιν. Τῶν γάρ ὑπό τῆς ὑμετέρας ἀγάπης ὑπέρ ἡμῶν γεγραμμένων ἐπεσταλμένων τῆτες τῷ πατριάρχῃ καί τῇ βασιλευούσῃ καί τοῖς ἐν τέλει, προσελάβοντο παρρησίαν ἐντεῦθεν οἱ πονηροί καθ᾿ ἡμῶν. Ἀνέπεισε γάρ ὁ πατριάρχης τούς βασιλεύοντας καθ᾿ ἡμῶν ἀντιγράψαι καί προφασίσασθαι τήν εὐσέβειαν ὡς μή δοκοῖεν ἀθώοις οὖσιν ἐπηρεάζειν ἀδίκως ἐφ᾿ οἷς καί αὐτός ἡμῶν καταψηφιζόμενος ἔγραψεν, εἰ καί μή πρός ὑμᾶς ταῦτα πέπομφεν, ὡς ὕστερον ἐγνωρίσαμεν, ἐνταῦθα δέ τά γεγραμμένα κατασχών εἰς οἰκείαν ὡς ἐδόκει βεβαίωσιν, ἤρξατο παρρησιάζεσθαι κατά τῆς ἡμῶν εὐσεβείας, ὡς οὔπω πρότερον. Καί οὕτω τηνικαῦτα τό τῆς ἁγάπης ἔργον πρόξενον ἐδόκει βλάβης τοῖς ἀγαθωμένοις ὑπάρξαι καί τῇ πονηρίᾳ συνάρασθαι. Τό δέ νῦν ἐκβάν τέλος ἔδειξεν ἐκεῖνο ἀληθές ὄν, (σελ. 540) ὡς οὐ τῷ κακῷ τό ἀγαθόν, ἀλλά τῷ ἀγαθῷ τό κακόν συνεργεῖ, κἄν μή κατά πρόθεσιν οἰκείαν, ὡς καί οἱ πατέρες διδάσκουσιν. Ἤρθη γάρ ἡ καθ᾿ ἡμῶν ἐνεργουμένη κακία, οὐχ ἵν᾿ ὑψωθῇ καί μένῃ περιφανής, ἀλλ᾿ ἵνα σφοδροτέρα κατασπασθῇ καί μετ᾿ ἤχου τῇ ἀπωλείᾳ παραπεμφθῇ καί μηδέ τούς πόρρω δυνηθῇ λαθεῖν.

Θαρρήσας γάρ ὁ νῦν τοῖς Βαραλααμίταις προσκείμενος πατριάρχης, ὡς ἤδη πανταχόθεν τό ἐνδόσιμον ἔχων, ἅτε καί βασιλικοῖς ὠχυρωμένος γράμμασιν, ἐπιχειρεῖν πρόεδρον ἐκκλησίας καθιστάναι τόν τοῦ Βαρλαάμ μύστην καί διάδοχον καί ὀπαδόν Ἀκίνδυνον. Ὡς οὖν διαλανθάνειν οὐκ εἶχε, μέλλων ἤδη τοῖς ἱεροῖς διακόνοις ἐγκαταλέγειν τόν μή τόν βίον μόνον, ἀλλά καί τό σέβας ἀνίερον, μαθοῦσα τοῦτο παρά τινων ἡ κρατίστη βασιλίς καί παραυτά συνεῖσα δόλους ὄντα πάντα ἐκεῖνα τά πρῴην ὡς ἐπί προμηθείᾳ δῆθεν ἄλλῃ παρ᾿ αὐτοῦ τελούμενα, πέμψασα ὀνειδίζει καί τοῦ ἐγχειρήματος ἀπάγειν λόγῳ καί πρός τό εἰκός ἐπανάγειν πειρᾶται τόν ἱεράρχην τῶν θείων φανερῶς ἐκτραπόμενον νόμων, ἀλλά καί προκαταγγέλλει τήν μέλλουσαν ἔσεσθαι τῆς ἐκκλησίας ταραχήν, εἰ μή πείθοιτο. Ὡς δ᾿ ἐκεῖνος ἀπειθήσας τήν ἄθεσμον ταύτην ἤνυσε πρᾶξιν καί ὁ θόρυβος παρά τῆς πόλεως ἤρθη πολύς εὐθύς καί οἱ μέν κατεβόων, οἱ δέ καί ρῆξιν ἠπείλουν, οἱ δέ καί ἀπερράγησαν ἤδη τῆς ὑπ᾿ αὐτόν ἐκκλησίας, ὁ δέ ἀντέκειτο πρός πέρας ἄγειν τό βούλημα προθυμούμενος - ἀρχή γάρ ἦν, ἀλλ᾿ οὐ τέλος τῆς κακοβουλίας τό γεγονός – καί τοῖς βασιλείοις ἐπιδημήσας, καθ᾿ ἡμῶν δεινόν ἔπνει καί δεινῶς ἐμεμήνει καί πάντα πράττων ἑωρᾶτο καί πάντα λέγων ἠκούετο, συμμορίαν ἑαυτῷ περιστήσας, ἐνταῦθ᾿ ἀνεφάνη μᾶλλον εἶπερ ποτέ τῆς ἀληθείας ἡ δύναμις. (σελ. 542)Ἦν γάρ ὁρᾶν θῦμα ξένον, ὑπέρ τῶν ἐν φρουρᾷ καθειργμένων τούς φρουροῦντας καί φρουρᾷ παραδόντας ὑπεραπολογουμένους, ὑπεραγωνιζομένους προκινδυνεύοντας, ὥσπερ συνηγόρους καί προασπιστάς καί δορυφόρους, ἀλλ᾿ οὐ φύλακας αὐτῶν ὄντας οὐδ᾿ ἀπεχθανομένους. Καί δή βουλή καί ψῆφος συγκλήτου δικαιοτάτη, συναινούντων καί τῶν ἐν ἀρχιερεῦσιν ἐκκρίτων, ἀκυροῖ μέν ὡς ἄθεσμον τήν ἐπ᾿ Ἀκινδύνῳ χειροτονίαν, ἐκβαλοῦσα σέ τοῦτον τῆς Ἐκκλησίας ὥσπερ τι κοινόν ἄγος πόρρω ποι ριπτεῖσθαι διακελεύεται καί καταιχύνει μέν πάντας τούς αὐτῷ προσκειμένους πολυειδῶς καί μάλιστα τήν ὄνομα μέν δυναστείας περικειμένην, δουλεύειν δέ ἡρημένην πάσῃ σπουδῇ ταῖς Ἀκινδύνου κακοσχόλοις ὁρμαῖς, ὁρισμῷ δέ λύει τάς κατά τῶν εὐσεβῶν ἐπηρείας καί καταστέλλει τούς διωγμούς, ἐπιμαρτυροῦσα τούτοις τό ἀσφαλές κατ᾿ εὐσέβειαν.

Γνώσεται τοίνυν, οἶμαι, πᾶς τις ἐντεῦθεν καί θαυμάσεται τῆς παρ᾿ ἡμῶν πρεσβευομένης ἀληθείας τήν δύναμιν, ὅτι μή μόνον ἡνίκα πᾶσα στάσις ἀπῆν, ἐν δυσί συνόδοις ἐξετασθεῖσα τό κράτος ἔσχεν, ἀλλά καί τῆς ἐμφυλίου στάσεως ἐγερθείσης, ἡνίκα καί τοῖς βασιλεύουσιν ἡμεῖς ἐδόξαμεν ἐπαχθεῖς καί τῶν συκοφαντούντων χώραν ἐπί τοσοῦτον ἤδη χρόνον καθ᾿ ἡμῶν λαβόντων καί πάντα λεγόντων τε καί πραττόντων ἐκείνων ἀνέδην, ἡμεῖς καθειργμένοι διατελοῦμεν, ὅμως κατά τήν τῶν θείων δογμάτων ἀλήθειαν οὐδέν ἧττον ἤ πρότερον περιεγενόμεθα. Καί ταὐτό γέγονεν, ὥσπερ ἄν εἴ τις γλῶτταν ἤ χεῖρά τινος δεσμήσας εἶτ᾿ εἰς ἅμιλλαν προκαλοῖτο λόγων ἤ συγγραμμάτων, καί μηδ᾿ οὕτω συγχωρεῖται τούτου κατά ταῦτα κρατεῖν. Ἀλλά τό ἀποστολικόν ἐκεῖνο νῦν ἐρεῖς, ὅτι «ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται»˙ τοῦτο μέν οὖν ἐστιν ὅ καί αὐτός λέγω, ὅτι τῆς τοῦ Θεοῦ (σελ. 554) δυνάμεως ὑπῆρξε τό πᾶν, ἥτις «ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται», καθάπερ αὐτός πρός τόν ἀπόστολον ἔφη. Τότε γάρ ὄντως τελειοῦται, ὅτε καί πολεμουμένη τό περιόν ἐπιδείκνυται καί κατασπᾶσθαι δοκοῦσα διά τῶν εἰς τούς ἀντεχομένους αὐτῆς κινδύνων ὑψηλοτέρα τῶν κατασπώντων καί ἀχείρωτος διακείκνυται.

Σκόπει γάρ˙ ὡς ἐχροῖς ἡμῖν προσεῖχον οἱ αὐτοκράτορες, στασιαστάς ἡμᾶς ἐκάλουν οἱ τούτοις χαριζόμενοι πάντες, ὡς μή συμβαίνουσαν τοῖς καιροῖς παρασχόντας τήν γνώμην˙ πόσῳ μᾶλλον οἱ καί λίαν ἀπεχθῶς πρός ἡμᾶς διακείμενοι καί πάντα τρόπον ἐπιτίθεσθαι προαιρούμενοι. Φανερῶς οὖν μετά τῶν ἀποστατῶν καί δεσμωτῶν κατεκρίθημεν συντετάχθαι καί προσῆν τό καινοφωνίαν ἡμῖν ἐν τοῖς δόγμασιν ἐγκαλεῖν, ἐπειδή τῷ δι᾿ ὅ λέγειν ἀληθῶς ὑπέτρεχέ τις τούς κακοῦντας αἰδώς. Τούτοις θαρρήσαντες οἱ Βαρλααμῖται καί μᾶλλον τῶν ἄλλων ὁ μᾶλλον ἐκείνου μύστης καί διάδοχος καί ὁπαδός Ἀκίνδυνος ὑπέρχονται τόν φλεγμαίνοντα καθ᾿ ἡμῶν, ἅτε μή συναινεῖν αἱρουμένων τῷ καιρῷ, πατριάρχην, εὔνοιαν αὐτοί πρός αὐτόν τε καί τούς κρατούντας ὑποκρινόμενοι καί μισθούς ἁδρούς, τούς μέν ἤδη προσάγοντες παρά τῆς δεῖνος, τούς δ᾿ ὑπισχνούμενοι, μόνον εἰ συμμαχήσει τούτοις καθ᾿ ἡμῶν, καιρόν ἤδη λαβοῦσι χωρῆσαι καί τήν ἧτταν ἀναπαλαίσασθαι. Ὁ δέ καθ᾿ ἡμῶν ὠργισμένος ἄγαν καί λημμάτων ἥττων οὐχ ἧττον, ὡς μικροῦ πάντες ἴσασιν, ὤν, μηδέ τῶν προσενηνεγμένων ἀφεμένος καί προσοφείλειν ἔλεγε χάριν, εἰ πάντας σχοῖεν ἐκπολεμῶσαι πρός ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί μάλιστα τούς ἐν τοῖς βασιλείοις αὐτοῖς, οὗ καί τήν φρουράν ἡμῖν συνεσκεύασεν, ὡς ἀσφαλέστατος εἴη, καί πάντα ἦν αὐτοῖς οὗτος ὁ πάντων ἐπειλημμένος τῆς (σελ. 546) ἐξουσίας ἔξαρχος, σύμμαχος, μάρτυς τῶν ὑπ᾿ αὐτῶν λεγομένων, ὡς δῆθεν συνίστωρ καί, ὡς ᾤετο, ἀπαράγραπτος καί ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς ἀξίας βεβαιωτής, ὡς κριτής καί τό κράτος ἐγκεχειρισμένος τῆς ἐκκλησίας, μεσίτης, πρός τούς ἐν χερσίν ἔχοντας τά σκῆπτρα τῆς βασιλείας, παρ᾿ ὧν καί προστάγματα ἐκομίσατο καί παρέσχε τούτοις μετά τῶν ἑαυτοῦ καθ᾿ ἡμῶν ἐπιδεικνύναι γραμμάτων καί φόβῳ τούς μή πειθομένους ἄλλως προσάγεσθαι. Ἀλλ᾿ οὐδέ μέχρι τούτων τά καθ᾿ ἡμῶν, ἀλλά καί σύνοδοι, μᾶλλον δέ προσχήματα συνεκροτοῦντο συνόδων, ἐν αἷς ἀπειλαί καί ἐπαγγελίαι καί δόσεις καί ἀφαιρέσεις καί πᾶν ὅ,τί ποτε δεινόν τε καί χρηστόν οὐκ ἐλέγετο μόνον, ἀλλά καί ἐτελεῖτο παρά τοῦ λαχόντος τούτου τήν προστασίαν τῆς ἐκκλησίας. Καί τά μέν δεινά τοῖς ἡμῖν συνηγοροῦσιν ἐπῆν, τά δέ δοκοῦντα χρηστά τοῖς καθ᾿ ἡμῶν ὁρμῶσι καί ἡμᾶς δυσφημοῦσιν.

Ὡς οὖν ἐνόμισαν ἤδη περιγενέσθαι καί πάντ᾿ ἤδη κατά νοῦν ἔχειν αὐτοῖς καί τόν κολοφῶντα τῶν κακῶν ἐπιθεῖναι διενοοῦντο, μᾶλλον δέ καί ἐπετίθεσαν ἤδη, κινεῖ τούς βασιλεύοντας ὁ τῶν βασιλευόντων Θεός, ἐπεγείρει πρός ζῆλον ἄμαχον τούς ἐν τέλει πάντας, τούς μετ᾿ αὐτούς ἄρχοντας, τούς μετ᾿ ἐκείνους ὑπασπιστάς καί δορυφόρους καί ὑπηρέτας καί ἁπλῶς πᾶν τάγμα βασιλικόν καί πάντας τούς ἐνστρεφομένους τοῖς βασιλείοις, ἵνα τούς ἄλλους παραλίπω νῦν. Καί ἦν ὁρᾶν ἐξαισίως τούς καθ᾿ ἡμῶν ὠργισμένους βασιλεῖς, τρέψαντας ἐξαίφνης τήν ὀργήν κατά τῶν καθ᾿ ἡμῶν ὡρμημένων, τήν μετ᾿ αὐτῶν καθ᾿ ἡμῶν ἀπεχθῶς διακειμένην σύγκλητον ὑπέρ ἡμῶν καί βουλευομένην καί εἰς προὖπτον τάς εὐβουλίας προάγουσαν καί οὐδέν ἐῶσαν τῶν εἰς τοῦτο τεινόντων ἄπρακτον, τούς ἄλλους συναγωνιζομένους (σελ. 548) ἅπαντας καί πρός τήν ὑπέρ ἡμῶν ἅμιλλαν ἀλλήλους διερεθίζοντας˙ τό δέ μεῖζον, ὅτι μηδέ τῆς ἐμφυλίου στάσεως πω ληξάσης, μᾶλλον δέ καί ἀκμαζούσης, ἧς ἕνεκα καί πρός ἡμᾶς ἔσχον ἀηδῶς. Φέρε γάρ, εἰ τις δυσί μαχομένοις ἐπιστάς, δικαστήν εἶναι τῶν παρ᾿ αὐτοῦ λεγομένων ἀξιοῖ τοῖν δυοῖν τόν ἕτερον, κομίσαιτ᾿ ἄν ὁντινοῦν λόγον παρ᾿ αὐτοῦ, καί ταῦτα τῆς πρός τόν ἀντικείμενον αὐτῷ διαμάχης ἐπικρατούσης; Εἰ δέ καί αὐτός ὁ ζητῶν τήν παρ᾿ ἐκείνου ψῆφον ἔχει τούς ἀντιλέγοντας, πόσῳ μᾶλλον δυσέφικτον τό ζητούμενον; Εἰ δέ καί ὑποπτεύοιτο παρ᾿ αὐτοῦ ὡς μή φιλίως πρός αὐτόν διακείμενος, μᾶλλον δέ πρός μέν αὐτόν ἀπεχθῶς, πρός δέ τόν ἀντικείμενον αὐτῷ φιλίως, ὁ δ᾿ ἀντιλέγων ἀντιστρόφως ἔχων, πῶς οὐχί καί παντελῶς ἀνέφικτον, εἰ μή τι καί πλέον; Ἀλλ᾿ ὅ μηδέ δυσίν ἀνθρώποις μαχομένοις δυνατόν ἦν, πρίν ἀφεῖσθαι τῆς πρός ἀλλήλους μάχης, ἑτέρων, καί ταῦτα τῶν μή φίλων δοκούντων, ἐκθύμως ὑπεραγωνίζεσθαι, τοῦτο πεποίηκεν ὁ Θεός δυνατόν ἐν δήμοις καί στρατιώταις καί στρατηγοῖς καί τοπάρχαις, ἵνα παραστήσῃ τοῖς πᾶσι διά πάντων ἀήττητον οὖσαν τῆς ἀληθείας τήν δύναμιν.