Τῼ ΟΣΙΩΤΑῼ ΕΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΑΙ ΕΜΟΙ ΕΝ ΚΥΡΙῼ ΦΙΛΤΑΤῼ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦῼ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟῌ Τῼ ΟΝΤΩΣ ΦΙΛΟΘΕῼ

Ὧ ἐδόθη πολύ, πολύ καί ἀπαιτήσουσιν αὐτόν τόν κατά τόν τοῦ Κυρίου λόγον˙ τῇ δέ σῇ ὁσιότητι διά πάντων δέδοται πολύ, εὐφυΐᾳ τε καί λόγων παιδείᾳ καί ἠθῶν κεκοσμημένῳ χρηστότητι καί πρός τούτοις τῇ ὑπερκοσμίῳ κατά μοναχούς πολιτείᾳ καί τῇ κατά τό ὑπερκόσμιον ταὐτό δ᾿ εἰπεῖν, Ἅγιον Ὄρος, ἐπί τοσούτῳ καί οὕτω νουνεχεστάτῃ διατριβῇ καί μετά τοσαύτης ἐπιμελείας τε καί ἀκριβείας, ὡς καί ἄρχειν τῶν κατά Θεόν ζώντων ἀξιώτατόν τε κεκρίσθαι χάριτι Χριστοῦ παρά τῶν ἐν τῷ ὄρει τῆς ἁγιωσύνης ἐνδιαιτωμένων ἐκρίτων˙ ἀλλά καί τήν ἐπ᾿ εὐσεβείᾳ λύμην τῆς βαρλααμίτιδος πλάνης τῶν αὐτοῦ πάντων μᾶλλον ὡς ἐγᾦμαι συνῆκας τοῖς τε ἡμετέροις συγγράμμασιν ἐντυχών καί πρό τούτουν τάς ἱεράς Γραφάς εἴπερ τις μεθ᾿ ἱερᾶς ἐπιστήμης ἐκμελετήσας. Δικαίως οὖν αὐτή τε ἡ τῆς εὐσεβείας ἀλήθεια καί ἡμεῖς οἱ ταύτης ἀρτίως προκινδυνεύοντες καταγωνίζεσθαι τῆς πλάνης ταύτης τῶν αὐτοῦ μᾶλλον ἄλλων ἀπαιτήσομέν σου τήν διά πάντων τελείαν σύνεσιν, ὡς μηδ᾿ ἡμᾶς δοκεῖν ἀπεῖναι τοῦ θείου ὄρους τό γε πρός ταύην ἧκον τήν χρείαν σοῦ γε παρόντος.

Ἴσθι δή νοῦν, φερωνύμως θεοφιλέστατε καί (σελ. 488) καί φιλόθεε πάτερ, ὡς ὁ νῦν μηχανῇ πάσῃ τῆς βαρλααμίτιδος πλάνης προεστηκώς, ἀφορμῆς λαβόμενος τοῦ γράψαι τούς ἁγίου ἡμῶν πατέρας ὑπέρ ἡμῶν, συσκευάσας οἷον ἐπ᾿ ἀγκίστρῳ δέλεαρ, ἱκανόν κλέψαι τούς μή πάνυ προσέχοντας, ἀφῆκεν ὥσπερ διά τινος ὁρμιᾶς ἐντεῦθεν αὐτόσε, καθάπερ ἠκούσαμεν. Τό δέ ἐστι πιθανόν ψεῦδος ἐπ᾿ ὀλέθρῳ τῶν πειθομένων, δι᾿ οὗ καί τήν ἀρχήν ὁ ἀρχέκακος ὄφις ἀπό τῆς ζωῆς, φεῦ, ἡμᾶς πρός θάνατον εἵλκυσεν. Ἐνταῦθα δή τοῦ κατά τῆς ἀληθείας ἐξηρτυμένου τούτου δελέατος δεῖν ἔγνωμεν ἔστιν ἅ τούτου δῆλα καταστῆσαι τῇ σῇ σοφίᾳ. Πάσχω δέ τι τοιοῦτον ἔγωγε˙ πίστευσον ἱερώτατε πάτερ, ἀνεράστως ἔχω διαφερόντως, φαίην δ᾿ ἄν ὅτι μικροῦ καί παντάπασιν ἀφυῶς, διηγούμενος λέγειν ἤ ἀντιλέγειν συκοφαντίαις, καίτοι πρός τούς ἀντιλέγοντας τῇ ἀληθείᾳ τοῦ θείου δόγματος οὐ πάνυ τόν αὐτόν ἔχων τρόπον. Ἀλλά τί πάθω; Ἀναγκαῖον καί πρός τό νῦν ἐπελθόν, τό ἐπελθόν γοῦν εὐχερῶς εἰπεῖν.

Ἐπανέστησάν ποτε τῇ Χελκίου Σωσάννῃ προεσβύτεροι συκοφάνται, πεπελαιωμένοι κατά τό περί αὐτῶν γεγραμμένον ἡμερῶν κακῶν, τό σφῶν μύσος καί τόν ἀκόλαστον τρόπον τῆς σώφρονος ἐκείνης καταψευδόμενοι˙ καί ἐξήγειρε ὁ Θεός κατ᾿ αὐτῶν τό Πνεῦμα τό ἅγιον παιδαρίου νεωτέρου, ᾧ ὄνομα Δανιήλ. Ἐπανέστησαν νῦν ἐμοί συκοφάνται νεώτεροι μή τήν ἡλικίαν μόνον, ἀλλά καί τήν δυσσέβειαν, μᾶλλον δέ τήν ἀσέβειαν, ἀθεΐαν γάρ καί πολυθεΐαν εἰς τήν ἐκκλησίαν εἰσάγουσι καί τήν ἑαυτῶν τοιαύτην καινοτομίαν ἀναιδῶς ἐμοῦ καταψεύδονται, καί ἐξήγειρεν ὁ Θεός κατ᾿ αὐτῶν τό (σελ. 490) Πνεῦμα τό ἅγιον γηραιῶν ἁγίων, ἀρετῇ τε καί πολιᾷ τετελειωμένων, ἵν᾿ ὥσπερ ἐκεῖ καί διά τοῦ ἐντικειμένου δηλονότι τῆς τοῦ Δανιήλ ἡλικίας ἡ ἀντικειμένη κακία τῶν πονηρῶν γερόντων ἠλέγχετο, οὕτω καί νῦν διά τοῦ ἀντικειμένου τῆς τῶν ἱερωτάτων ἡλικίας γερόντων, οἵ πλήρεις εἰσίν ἡμερῶν τε καί θείου Πνεύματος, τό δυσσεβές τῶν ἡμῖν ἐπεμβαινόντων ἐξελήγχηται νεωτέρων. Ἅ γάρ καί νῦν ἀντεγράφη πρός τά τοῖς ἱεροῖς γέρουσιν ὑπέρ ἡμῶν γεγραμμένα πρῴην, τοῖς τοιούτοις νεωτέροις ἐνταῦθα κρυφίως συνελθών ὁ πέμπων, αὐτοῖς ἐπέτρεψε καί πλάσαι τό δρᾶμα καί συνθεῖναι τό γράμμα. Σέ τοίνυν οἶμαι σπουδῇ λύειν τάς αὐτόθι ρηθησομένας ἄν ἔστι πρ᾿ ὧν ἐνστάσεις. Ἄν γάρ τις φῆ, “καί μήν ἔστι τις καί γηραιός ἐν τοῖς κατά τοῦ ἱερομονάχου γράφουσι Γρηγορίου”, φαίης ἄν αὐτός πρός αὐτόν ἑτοίμως καί τοῖς κατά Σωσάννης τηνικαῦτα λέγουσι γηραιοῖς πολλούς ἄν ἴδοις συμφνωήσαντας νέους˙ ἐπίστευσεν γάρ, φησίν, ἡ συναγωγή καί κατέκριναν τήν Σωσάνναν ἀποθανεῖν˙ ἐν δέ τῇ συναγωγῇ καί νέοι παρῆσαν πάντως, ἀλλ᾿ ὥσπερ ἐκεῖ τῆς τῶν νέων ἀπάτης οἱ γέροντες ἔξαρχοι, τόν αὐτόν νυνί τρόπον, κἄν τις συναινῇ γέρων, ἀλλ᾿ οἱ νεώτεροι τῆς ψευδοῦς κατηγορίας ἐξάρχουσι.

Τοῖς δ᾿ ὑπέρ ἡμῶν κεκινημένοις πατράσι, πολιοῖς ὡς ἀληθῶς διατελοῦσι καί τήν ἀρετήν καί τῇ κατά Χριστόν ἡλικίᾳ προήκουσιν, ἐρεῖν, οἶμαι, δοκιμάσεις πάλιν αὐτός, ὠς «τελείαν ὑμῶν καί τήν πρᾶξιν ταύτην δεῖ γενέσθαι, θειότατοι, καί γάρ οὐδέν ὑμῶν ἀτελές καί πολλῷ κρεῖσσον ἦν μή ἄρξασθαι τοιούτου τινός ἤ ἄρξασθαι καί μή τελειῶσαι, τούς ἐπηρεάζοντας τόν ἡμέτερον ἐκεῖνον, οἱονεί πως παροξύναντας, ἀλλ᾿ οὐκ ἀπείρξαντας. Ἄλλως τε καί τό τέλος πέφυκεν ὡς (σελ. 492) ἐπίπαν στεφανοῦν τάς ἀρχάς, καί παρά τοῦ τέλους πᾶς τις τεκμηριώσαιτ᾿ ἄν ταύτας, εἴπερ ἀγαθαί, καί τῶν ἠργμένων ἕκαστος ἐκ τοῦ τέλους καθίσταται δῆλος, εἴτ᾿ ἀγαθῷ εἴτε μή τοιούτῳ κεκίνηται πνεύματι. Τοῦ μέντοι θείου Πνεύματος ἀτελές οὐδέν δόμα˙ «πᾶν γάρ δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι», κατά τόν ἀδελφόθεον θεολόγον. Ὑμῶν οὖν ὑπό τῆς ὑμῖν ἐκδιαιτωμένης ἀγάπης, ταὐτό δ᾿ εἰπεῖν τοῦ Θεοῦ, κεκινημένων ἔναγχος ἐπιμαρτυρῆσαι τῷ ἀδελφῷ Γρηγορίῳ καί διισχυρισαμένων ἐγγράφως εἰδέναι τά τε ἄλλα καί τήν τοῦ ἀνδρός εὐσέβειαν ἀκριβῶς καί τάς κεφαλάς ἑτοίμους εἶναι θεῖναι τῆς ὑφ᾿ ὑμῶν ἐγνωσμένης καί μαρτυρουμένης ἀληθείας ἕνεκεν, ἐπειδήπερ ἀντίγραφα νῦν ἐδέξασθαι καταμαρτυροῦντα τοῦ τήν συνηγορίαν ταύτης παρ᾿ ὑμῶν δεδεγμένου καί σαφῶς οἷον ὑμῶν ψεῦδος εἶναι δεικνύντα τόν λόγον καί τήν γνῶσιν ἀπάτην, καί ταῦτα περί τῆς εὐσεβείας, νομίσατε νῦν ὑμῖν παρά Θεοῦ δεδόσθαι τήν κρίσιν τῷ Δανιήλ ἐκείνῳ παραπλησίως, ἐποφειλομένης ὑμῖν ὅτι μάλιστα τῆς πρός ἐκεῖνον μιμήσεως καί κυρίους ὑμᾶς ἀρτίως κατ᾿ ἐκεῖνον γενέσθαι μή τοῦ φάναι μόνον “καθαροί πάντες ἡμεῖς ἀπό τῆς καταδίκης τοῦ ἀδελφοῦ Γρηγορίου” ἀλλά καί τοῦ κατά τῶν ἀθετούντων εἰς τέλος ἐλέγχου καί τῆς κατά τόν ἔλεγχον τοῦτον ἀναλόγου καί προσηκούσης τῷ πράγματι ψήφου˙ νομίσατε τόν κινήσαντα τήν ἀρχήν ἀγάπης ἐγχαράξαι γραφάς, ἐκεῖνον καί νῦν κινεῖν συνάψαι τῇ κατ᾿ ἐκείνου ἀγάπῃ τῆς κατ᾿ ἐκεῖνον ἀληθείας τήν παρρησίαν, καί τό γε εἰς ὑμᾶς ἧκον, τρόπαιον στήσασθαι κατά τοῦ ψεύδους περιφανές καί δεῖξαι τήν τῆς εὐσεβείας ἀκρίβειαν, ἐπάνω τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς ἱδρυμένην ὄρους, μή δύνασθαι κρυβῆναι κατά τήν τοῦ εὐαγγελίου φωνήν».

(σελ. 494) Εἰ γάρ φανείην ἀληθῶς ἐγώ, πάτερ, τήν ἐμαυτοῦ δόξαν στῆσαι ζητῶν, ἀλλά μή τήν ἄνωθεν παρά τοῦ Πνεύματος διά τῶν προφητῶν καί παρά Χριστοῦ διά τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ καί τῶν μετ᾿ αὐτούς πατέρων ἀποκεκαλυμμένην καί κεκηρυγμένην καί παραδεδομένην ἡμῖν, εἰ τάς περί αὐτῆς αῤτίως ἀμφισβητήσεις ἐγώ κινῶν, ἀλλά καί μή τοῖς ἐν προσχήματι τοῦ καθ᾿ ἡμῶν λέγειν τά ἀκίνητα κινοῦσιν ἀνθεστηκώς, εἰ τῶν ἐπί τούτοις γεγενημένων συνόδων καί τῶν ἐπ᾿ αὐταῖς τόμων ἐκτός τι πρότερον ἤ καί μετά τούτους πεφρονηκώς, εἰ μετά ταῦτα κινῶν αὐτός, ἀλλ᾿ οὐχί πρός τούς κινοῦντας αὖθις ἐπί στηριγμῷ τῶν προτέρων πάλιν ἀντιταττόμενος, εἰ συνόδους φεύγων, ἀλλ᾿ οὐχί μᾶλλον αὐτός ἀκρίτως πάσχων καί συνόδους ἐπικαλούμενος, εἰ θορυβῶν ὅλως, ἀλλ᾿ οὐχί κατευνάζων μᾶλλον τούς θορύβους ὁπόση δύναμις καί μετ᾿ εἰρήνης ποθῶν σαλευομένη αὖθις τῆς ἀληθείας τήν ἵδρυσιν, αὐτός ἐμαυτοῦ καταψηφιοῦμαι τάς βαρυτάτας εὐθύνας. Ἀλλά τί ταῦτα καί τά τοιαῦτα καταλέγω νῦν; Βουλοίμην ἄν ἔγωγε, μᾶλλον δέ καί εὐξαίμην ἄν, τῶν ἁγίων γερόντων τούς ὑπέρ ἡμῶν ἐνστῆναι κεκινημένους ἐνταῦθα παρεῖναι τούς κατ᾿ ἐμοῦ λέγοντας ἐρωτᾶν ἰδίᾳ τῶν παρ᾿ ἑκάστου τούτων λεγομένων τήν δύναμιν˙ τούτου γάρ εἴπερ ἦν τελεσθέντος, εἰ μή τοῖς ἐπί Σωσάννῃ πονηρευομένοις παραπλησίως καί οἱ κατ᾿ ἐμοῦ λέγοντές τε καί γράφοντες διαφωνοῦντες ἀναπεφήνασι, μηδεμιᾶς ἄλλης ἐξετάσεως γενομένης, εἱλόμην ἄν ἐμοῦ καταψηφίζεσθαι τούς κριτάς. Ὅ δέ καί τούτου μεῖζον, ὡς οὐδέ κατά συνθήκην συμφωνῆσαι πρός ἀλλήλους δύναιτ᾿ ἄν (σελ. 496) σχεδόν οἱ καθ᾿ ἡμῶν μεμηνότες. Οὕτω πᾶς ἐκείνοις κατ᾿ ἐμοῦ λαμπρά τις καί περιφανεστάτη συκοφαντία. Σόν οὖν ἐστι κρίνειν, φιλοθεώτατε πάτερ.

«Ἆρ᾿ οὐ τῶν δικαιοτάτων ἄν ἦν ὑμᾶς φάναι πρός τούς κατεξανισταμένους τῶν πρός τόν Βαρλαάμ ἡμῖν εἰρημένων, τοῦτ᾿ αὐτό συκοφαντία περιφανής, τό τοῦ Παλαμᾶ λέγειν ἴδια τά παρ᾿ αὐτοῦ πρός ἀναίρεσιν τῆς τοῦ Βαρλαάμ εἰρημένα κακοδοξίας; Τοῦτ᾿ αὐτό καθ᾿ ἡμῶν ἐστιν αὐτῶν καί πάντων τῶν ὀρθοδόξως φρονούντων σύν ἡμῖν. Καί τί λέγομεν ἡμᾶς αὐτούς καί τούς ἐφ᾿ ἡμῶν ὀρθοτομοῦντας τόν λόγον τῆς ἀληθείας; Εἰ γάρ αὐτούς τούς ἀπ᾿ αἰῶνος ἁγίους ἡ διά τούτου τοῦ ρήματος ἀναφέρεται μέμψις. Εἰ ὅσα ἐκεῖνοι πρός τούς ἀντιταττομένους εἰρήκεσαν μή τοῦ εὐαγγελίου ἐστί καί Χριστοῦ τοῦ ἐν αὐτῷ λαλοῦντος καί τοῦ τήν ἀρχήν ἀποκαλύψαντος πνεύματος, ἀλλ᾿ αὐτῶν ἁπλῶς τῶν κεχρημένων ὕστερον, εἴπατε, πῶς ὁ Κύριος λέγει, “μή καλέσητε καθηγητήν ἐπί τῆς γῆς˙ εἷς γάρ ὑμῶν καθηγητής, ὁ Χριστός”; Πάντως ὡς τῶν μετ᾿ἐκεῖνον ἐκείνου πάντων τά ἐκείνου λεγόντων, ἅτε συμφωνούντων κατά διάνοιαν τοῖς ἐκείνου διδάγμασιν. Οὕτω γάρ εἷς καθηγητής, ὡς μιᾶς οὔσης τῆς κατ᾿ εὐσέβειαν διανοίας, εἰ καί τά ρήματα , τῷ πλήθει τῶν γεγραμμένων ἤ τῷ φαινομένῳ τῆς λέξεως διενήνοχεν˙ “οὐ γάρ ἐν ρήμασιν ἡμῖν, ἀλλ᾿ ἐν πράγμασιν ἡ εὐσέβεια”. Τά τοῦ Παλαμᾶ τοίνυν πῶς οὐκ ἔσται δεκτά, τοῖς ἐκ παλαιοῦ θεολόγοις καί τῷ Θεῷ τῶν θεολόγων ὄντα συνῳδά, καί ταῦτα πρός Βαρλαάμ καί Ἀκίνδυνον συγγεγραμμένα, τούς κατά τῆς θεοπνεύστου λυττήσαντας Γραφῆς καί φρενοβλαβῶς τήν τοῦ Θεοῦ θείαν χάριν εἰς κτίσμα κατασπῶντας (σελ. 498) καί διχοτομοῦντας εἰς κτιστά καί ἄκτιστα τήν μίαν θεότητα, καί τόν Παλαμᾶν ὡς ἄκτιστον ἀνακηρύττοντα κατά πάντα τήν μίαν θεότητα διθεΐτην ἀποκαλοῦντας, ὡς καί Εὐνόμιος τριθεΐτην ἐκάλει τόν μέγαν Βασίλειον, ἄκτιστον καί κατά τάς τρεῖς ὑποστάσεις ἀνακηρύξαντα τόν ἕνα Θεόν; Τά τοῦ Παλαμᾶ τοίνυν οὐ δέχεσθε, φατέ˙ καί πῶς οὐκ ἀποβάλλεσθε φανερῶς τά ἡμέτερα; Οὐχί Τόμος ἐστίν Ἀγιορειτικός τῇ τοῦ σεβασμιωτάτου πρώτου καί ταῖς ἡμετέραις ὑπογεγραμμένος χερσίν; Εἰ ὁ Παλαμᾶς τῷ τόμῳ τούτῳ καί πάνθ᾿ ὁμόλογός ἐστι καί ὑπέρ αὐτοῦ λέγει, ὥσπερ οὖν λέγει (καί γάρ αὐτός ἐγώ πάτερ τήν ἐσχάτην ἐμαυτοῦ καταψηφιοῦμαι δίκην, εἴ τι φανείην ἐκτός τῆς ἐκείνου διανοίας καί τῶν τῶν ἁγίων φθεγγόμενος) ἐπεί τοίνυν ὁ Παλαμᾶς τά τοῦ τόμου φησί, τά ἡμέτερα φανερῶς φησι, πρός τούς ἀντιγράψαντας λέγειν ἄν ἦν αὖθις τούς πατέρας χρεών, καί ὅστις ἀποσείεται τά ἐκείνου, τά ἡμέτερα φανερῶς ἀποσείεται καί κλέπτειν ἡμᾶς πειρᾶται καθ᾿ ἡμῶν γράφων, τό τοῦ Παλαμᾶ δολίως ὑποβαλλόμενος ὄνομα, καί ἁπλῶς πᾶσα ἡ περί τούτων πρός αὐτόν λοιδορία τε καί ἐπήρεια πρός ἡμᾶς ἀναφέρεται. Καί τί λέγομεν ἡμᾶς αὐτούς; Πρός γάρ αὐτούς ἀνατείνεται τούς ἁγίους καί τόν τῶν ἁγίων Θεόν, ὧν ἡμεῖς ἐν τῷ τόμῳ τάς φωνάς ἐνεγράψαμεν καί τά τῇ εὐσεβεῖ καί ἀνεπιθολότῳ διανοίᾳ τούτων ἑπόμενα».

«Καλῶς ἄρα πρός αὐτόν τόν μέγαν δοῦκα τοῦ ἀνδρός ἕνεκεν ὑπέρ οὗ καί ὁ λόγος καί τῆς ἀνεπιλήπτου εὐσεβείας χάριν ἐγράφομεν, “φοβήθητε κἄν αὐτό τό κρῖμα τοῦ Θεοῦ». Καίτοι τούτους τούς λόγους καί μηδεμιᾶς ἐπί τοῖς τοιούτοις συνόδου γεγενημένης εἰκότως εἰρήκειμεν ἄν. Νῦν δέ δύο συνόδων συγκεκροτημένων (σελ. 500) μεγίστων καί ἐπ᾿ αὐτῶν παρρησίᾳ, κατά μέν τήν πρώτην δυσσεβοῦς ἀναπεφηνότος τοῦ Καλαβροῦ Βαρλαάμ, κατά δέ τήν δευτέραν τοῦ πριλαπηνοῦ Ἀκινδύνου, τοῦ δέ ἱερομονάχου Γρηγορίου μή μόνον εὐσεβεστάτου χάριτι Χριστοῦ, ἀλλά καί τῆς εὐσεβείας ὡς ἀληθῶς ὑπερμάχου, καθάπερ παρά πάντων τῶν ἐκεῖ παρατυχόντων πανταχοῦ μαρτυρεῖται – καί παρ᾿ ἡμῖν γάρ εἰσι νῦν, οἵ παρῆσαν τηνικαῦτα - , πῶς αὖθις νῦν καί πόθεν ὁ Παλαμᾶς ἀναπέφηνε δυσσεβής, καί παρά τοῦτο φυλακῆς ἄξιος; Ἀλλά φατέ, μᾶλλον δέ γεγράφατε, μή κυρωθῆναι καί ἅπερ ἔλεγεν ὁ Παλαμᾶς, ἀλλ᾿ ἐξελεγχθῆναι καί ἀποβεβλῆσθαι μόνον, ἅπερ ἔλεγεν ὁ Βαρλαάμ. Φεῦ τοῦ ρήματος πῶς ἄν τις ἄν ἐνέγκαι τόν ἄλογον τοῦτον λόγον; Ὄντως τῆς Ἀκινδύνου παραφροσύνης τά τοιαῦτα ρήματα˙ κατάδηλος γάρ ἐστιν οὐδείς ἄλλος, ἀλλ᾿ ἐκεῖνος αὐτός τά τοιαῦθ᾿ ὑποβαλλόμενος καί φθεγγόμενος. Τί γάρ ἀσυνετώτερον τοῦ λέγειν, ὡς ὑπέρ εὐσεβείας ἀντιλεγόντων ἀλλήλοις δυοῖν ἐπί δικαζούσης συνόδου, καί τοῦ ἑνός δυσσεβοῦς ἀναπεφηνότος, ἅτερος ὁ κατ᾿ ἐκείνου τό κράτος ἀράμενος οὐκ ἀναπέφηνεν εὐσεβής, καθ᾿ ὅ τήν νικῶσαν ἀπηνέγκατο ψῆφον; Πῶς γάρ οὐκ ἀντικείσεται ἡ ἀντίφασις; Ἤ πῶς συναληθεύσει τε καί συμψεύσεται, ἅ τῶν ἀδυνάτων ἐστι; Τῆς γάρ ἀντιφάσεως εἰ τό ἕτερον δυσεβές, εὐσεβές ἐξ ἀνάγκης τό ἕτερον. Καί ταῦτ᾿ ἦν χρεία λέγειν, εἰ μή Συνοδικός ἐπί ταῖς συνόδοις ἐκείναις προέβη τόμος καί τοῖς ἔπειτα τάς ψήφους ἀπαγγέλλων σαφεῖς. Ἐπεί δέ μετά τό γενέσθαι μή μόνον τήν ἐπί τοῦ Βαρλαάμ ἐκεῖνον σύνοδον, ἀλλά καί τήν ἐπί τόν Ἀκίνδυνον, τόμος ἐγράφη καί ὑπεγράφη τῇ τε πατριαρχικῇ καί ταῖς ἄλλαις τῶν ἀρχιερέων ἱεραῖς χερσί, δι᾿ οὗ καταδικάζεται μέν ὁ Βαρλαάμ ὡς κακοδόξως φρονήσας καί βλασφήμως καί (σελ. 502) ἐπισφαλῶς ἐπιβαλών ταῖς τῶν ἁγίων γραφαῖς, δικαιοῦται δέ ὁ Παλαμᾶς μετά πάντων τῶν ὁμοφρονούντων, ὡς εὐσεβῶς καί ἀσφαλῶς ταύταις ἐπιβαλόντες, καί ταῖς τῶν ἁγίων ἐξηγήσεσί τε καί παραδόσεσιν ἐμμένοντες διό καί ἀπεδείχθησαν τῆς κατ᾿ αὐτῶν τοῦ Βαρλαάμ κατηγορίας ἀνώτεροι, καθάπερ ἐπί λέξεως ἐκεῖ κεῖται τίς ἔτ᾿ ἄν ἔχοι λέγειν εὐσεβεῖν βουλόμενος μή τό κῦρος ἔχειν τά τοῦ ἱερομονάχου Παλαμᾶ Γρηγορίου, τοῦ στέργοντος καί ἐμμένοντος ταῖς πατερικαῖς ἐξηγήσεσι καί παραδόσεσι; Πῶς δ᾿ ἀπεδείχθη τῆς ὑπό Βαρλαάμ ὁ Παλαμᾶς κατηγορίας ἀνώτερος, οὗπερ ὀνομαστί κατηγόρησεν ἐκεῖνος, ὡς αὐτός ἐμαρτύρησεν ὁ τόμος, εἰ μή ἐξήτασται καί ἀναπέφηνεν; Ἀλλ᾿ οὐ προήνεγκε ταύτην ὁ Βαρλαάμ; Καί πῶς ἄν τοῦ Παλαμᾶ κατηγόρησεν; Ἀλλά προενεγκών παρά τοῖς ἄρχειν λαχοῦσιν οὐχ εὗρε χώραν; Καί πῶς ὁ Παλαμᾶς μετεπέμφθη πόρρωθεν ὡς ἐγκαλούμενος; Ἀλλ᾿ ἐλθόντος καί καταστάντος ἐπί τῆς συναγειρομένης ἐπίτηδες συνόδου, ὁ Βαρλαάμ ἑαυτοῦ καταγνούς, ὡς καί τοῦθ᾿ ὁ τόμος φησίν, ἀντικαταστῆναι τούτῳ καί εἰς λόγους ἐλθεῖν οὐκ ἐπείθετο».

«Ναί, ἀλλ᾿ ἥκει ταύτης συνειλεγμένης εὐθύς, εἰπέ τε ὅσα εἶπε, καί ἅ κατ᾿ αὐτοῦ τότ᾿ εἶχε γράψας προὐβάλετο λήμματα καί ἥν πρότερον κατ᾿ αὐτοῦ συνεγράψατο κατηγορίαν εἰς ἐπήκοον ἀνεγνώσθη πᾶσι, καθάπερ ὁ τόμος καί τοῦτο μαρτυρεῖ. Φησί γάρ˙ “προεκομίσθησαν ἐπί τοῦ μέσου, ἅς ὁ Βαρλαάμ φθάσας ἐποιήσατο ἀναφοράς κατά τῶν μοναχῶν, ἐν αἷς ἦν μάλιστα κατηγορῶν, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται, τοῦ τιμιωτάτου ἱερομονάχου κῦρ Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Τί οὖν ὁ Παλαμᾶς οὗτος; Ἆρ᾿ οὐκ ἀπολελόγηται πρός τήν κατ᾿ αὐτοῦ καί (σελ. 504) τῶν σύν αὐτῷ κατηγορίαν ταύτην; Ἤ ἀπολελόγηται μέν, ἀλλ᾿ οὐκ ἀσφαλῶς οὐδέ ἱκανῶς οὐδ᾿ ὡς τῶν ἐγκλημάτων ἀπολελύσθαι καί τούς αὐτῷ συμφωνοῦντας ἀποφῆναι πάσης μέμψεως ὑπερτέρους; Καί πῶς ἀπεδείχθησαν οἱ μοναχοί τῆς κατηγορίας ἀνώτεροι, ὡς αὐτός μεμαρτύρηκεν ὁ τόμος, ὅς οὐδ᾿ αὐτό παρῆκε καταστῆσαι δῆλον, ὅτι καί ἀπολελόγηται καί προσηκόντως ἀπολελόγηται προτραπείς; Προστίθησι γάρ˙ «καί ἀναγνωσθεισῶν τῶν τοιούτων ἀναφορῶν, προετράπη ὁ διαληφθείς ἱερομόναχος κῦρ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τήν ἐπ᾿ αὐταῖς ποιήσασθαι ἀπολογίαν, ὡς αὐτοῦ μάλιστα καθαπτομέναις, ὅστις καί εἰπών ἐν προοιμίου λόγῳ καί ἀπολογησάμενος ὅσα εἰκός, ἔπειτα διηγήσατο καί ὡς ἐπισυνέβη τά τῆς αὐτῶν διαφορᾶς, προτέρου τοῦ αὐτοῦ Βαρλαάμ συγγραψαμένου καί κατηγορήσαντος αὐτῶν ἅπερ ἀνωτέρω εἴρηται καί ἐναντία τοῖς τῶν πατέρων θείοις λόγοις, ὡς ἀπεδείχθη, ἐκθεμένου καί ὡς ἐξ ἀνάγκης καί αὐτός πρός τήν ἀπολογίαν καί ἀντίρρησιν κεκίνηται». Ποῦ εἰσιν οἱ τῷ Παλαμᾷ μέμψιν ὡς ἄρξαντι προσάπτοντες; Ἀκουέτωσαν τοῦ τόμου, δεικνύντος τόν Βαρλαάμ πρότερον καί κατηγορήσαντα καί συγγραψάμενον. Ποῦ εἰσιν οἱ καί τά τοῦ Βαρλαάμ δόγματα περιέποντες ὡς ἀσφαλῆ καί τόν τόμον στέργειν λέγοντες; Ὁράτωσαν ἐπ᾿ αὐτοῦ τοῦ τόμου γεγραμμένον, ὡς ἀπεδείχθη τἀναντία τοῖς τῶν πατέρων λόγοις ἐκθέμενος ὁ Βαρλαάμ. Διό καί ὁ Παλαμᾶς ἐξ ἀνάγκης κεκίνηται πρός τήν ἔκθεσιν τῆς ἀντιρρήσεως. Ποῦ εἰσι τά τοῦ Παλαμᾶ μή κεκυρῶσθαι λέγοντες καί καινά νομίζοντες; Μανθανέτωσαν ἐξ αὐτοῦ τοῦ τόμου μαρτυροῦντος, ὡς ἀναγκαίως πρός ἀντίρρησιν τῆς τοῦ Βαρλαάμ ἐκτεθειμένης δυσσεβείας κεκίνηται καί προσηκόντως ἀπολελόγηται καί, καθάπερ ἀνωτέρω εἴρηται, (σελ. 506) «τῇ Γραφῇ καί ταῖς παραδόσεσι τῶν ἁγίων ἡμῶν πατέρων ἐμμένων ἀποδέδεικται». Καί τοίνυν ὁ τά τούτου τολμήσας ἀκυροῦν δῆλος ἔσται τά τῶν ἁγίων ἀκυρῶν».

«Τί δέ καί τούτῳ γέγονε καί δέδοται κατέχειν πρός δικαίωσιν ὁ τόμος, εἰ μή τοῦτον ὑπάρχει δικαιῶν καί τῶν ὑπό τοῦ Βαρλαάμ κεκινημένων ἀπαλλάττων ἐγκλημάτων; Ἀλλά περί τοῦ θείου φωτός καί τῆς ἱερᾶς προσευχῆς ἐστι, φησίν, ὁ τόμος μόνων, περί οὐδενός δέ ἑτέρου. Ταῦτα λέγειν ἔδει πρός τούς οὐκ ἔχοντας ὦτά τε καί ὀφθαλμούς˙ καί γάρ οὐδέν τῶν ὑπό τοῦ Βαρλαάμ εἰρημένων, ὅ μή τῷ Συνοδικῷ τόμῳ συνεπτυγμένως μέντοι, συμπεριείληπται. Ἀλλά καί μετά τό τόν Παλαμᾶν ἐπί τοῖς κατ᾿ αὐτοῦ καί τῶν ἄλλων μοναχῶν ὑπό τοῦ Βαρλαάμ ἐγγράφως ἀνενηνεγμένοις ἀπολογήσασθαι τά εἰκότα, καθάπερ φησίν ὁ τόμος, ὁ περί τοῦ φωτός ἐκδηλότερον προτέθειται λόγος. Πρός δέ τούτοις, τίς οὐκ οἶδε τῶν νῦν ἐχόντων, ὡς καί χωρίς τοῦ τἄλλα τῶν ἐν τῷ τόμῳ γεγραμμένων ζητεῖν αὐτός ὁ περί τοῦ φωτός λόγος τά πάντα συμπεριβάλλει καί πάντες ἴσασιν οἱ τῆς ὑποθέσεως ἐπιγνώμονες ταύτης περί τοῦ φωτός μόνου καί τῆς ἱερᾶς προσευχῆς τῷ Παλαμᾶ πρός τόν Βαρλαάμ γεγονέναι τήν ἔνστασιν˙ ἅ γάρ Βαρλαάμ πρός μέμψιν ἄκτιστα πολλά φησι καί ἥν συνάγειν οἴεται διθεΐαν, ἐκ τῶν εἰρημένων περί τοῦ φωτός τούτου τοῖς ἁγίοις πατράσι συνήγαγεν ἀφρόνως, τοῦ Παλαμᾶ σκεχρημένου τούτοις καλῶς. Περί τοῦ θείου τοίνυν φωτός ὁ πᾶς τῷ Παλαμᾷ λόγος, ὡς εἰς τοῦτο τοῦ Βαρλαάμ βλασφημοῦντος, τά δ᾿ ἄλλα τῆς ἐρεσχελίας ἅμα καί τῆς δυστροπίας τῶν ἀντιλεγόντων ἑπομένων, ἵν᾿ ἐντεῦθεν δύνωνται μᾶλλον κλέπτειν καί παράγειν τούς πολλούς, καί συκοφαντοῦντες καί ψευδόμενοι λανθάνειν. Ἐπεί δέ (σελ. 508) καί «φῶς ἡ παραδειχθεῖσα θεότης ἐπί τοῦ ὄρους τοῖς μαθηταῖς», κατά τόν θεολόγον Γρηγόριον, πῶς περί τοῦ φωτός ἡ ψῆφος τῇ συνόδῳ γέγονεν, ἀλλ᾿ οὐ περί θεότητος; Τοῦ γε μήν θείου τούτου φωτός ἀναπεφηνότος ἀκτίστου καί συνοδικῶς, εἰ καί μή φύσις ἐστίν, ὡς καί ὁ Συνοδικός διδάσκει τόμος («εἰ γάρ καί πρός τοσοῦτο», φησί, «θεωρίας ὕψος ἀνέδραμον ἐν Θαβώρ οἱ τῷ Ἰησοῦ συναναβάντες, χάριν καί δόξαν εἶδον θείαν, ἀλλ᾿ οὐ τήν φύσιν αὐτήν τήν χορηγοῦσαν τήν χάριν»)˙ τοῦ φωτός τούτου τοίνυν ἀκτίστου δεδειγμένου, συναποδέδεικται πάντως, ὅτι κἄν θεότης καί τοῦτο γένηται, κἄν ἀμυδρά τῆς θεότητος αὐγή, κἄν ὑπερέχῃ ταύτης ἡ θεία φύσις κατά τούς θεολόγους ὡς αἰτία, ὡς χορηγός, ὡς ὑπέρ πᾶσαν παντάπασιν ἐπωνυμίαν καί μέθεξιν, οὐδέν ἐμποδίζει ταῦτα πρός τό μίαν εἶναι θεότητα˙ μᾶλλον μέν οὖν πολυθέους καί ἀθέους καί κτισματολάτρας ἀποδείκνυσι τοῦ λέγοντος αὐτό κτιστόν».

Ἐπεί τοίνυν οὐχ ὁ Βαρλαάμ μόνος κτιστόν ἐτόλμησε τό φῶς τοῦτο φάναι, τήν λαμπρότητα τῆς θείας φύσεως καθ᾿ ἥν κοινωνεῖ τοῖς ἀξίοις ὁ Θεός, ἀλλά καί ὁ Ἀκίνδυνος κτιστόν αὐτό φησιν, ὡς καί ἐπί τῆς γεγονυίας δι᾿ αὐτόν συνόδου πρότερον ἐξελήλεκται καί ἀπό τῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων ἀριδήλως δείκνυται ἀπό τῶν ἔτι καί νῦν ἀπό στόματος αὐτοῦ λόγων, εἰ καί δόλῳ φεύγων ἔσθ᾿ ὅπου τήν λέξιν δι᾿ ἑτέρων ὑποβάλλει τό δόγμα, πρός δέ καί ἀπό τῶν αὐτοῦ μαθητῶν ἤ συμμυστῶν, οἵ καί παρρησιαίτερον τοῦτο λέγουσι, πρός δέ τούτῳ καί ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς ἔτι καί νῦν πρός τόν Παλαμᾶν κατηγορίας διά τοῦτο γάρ δύο λέγειν αὐτόν ἀκτίστους θεότητας κατηγορῶν ἐστιν, ὡς ἐν τοῖς πρός (σελ. 510) Βαρλαάμ ἐλέγχοις καί τήν θείαν φύσιν ἄκτιστον εἶναι καί θεότητα καλεῖσθαι δείξαντα καί τήν λαμπρότητα τῆς θείας φύσεως παρά τῶν λαμπρότητα Θεοῦ ἰδόντων καί παθόντων κατά τόν ἐπώνυμον τῆς θεολογίας Γρηγόριον. Ἐπεί τοίνυν καί ὁ Ἀκίνδυνος κτιστόν λέγων πολλαχόθεν δείκνυται τό τοῖς ἀποστόλοις ἐν Θαβώρ ἑωράμενον ἀπορρήτως φῶς, πῶς τούτῳ παρρησίας μεταδεδώκατε; Πῶς τόν μέν ἄκτιστον κατά πάντα τόν Θεόν κηρύξαντα (διά τοῦτο γάρ καί τό φῶς ἐκεῖνο ἄκτιστόν ἐστι καί θεότητα ἔχει τήν προσηγορίαν, ἐπειδήπερ οὐ διώρισται τοῦ πληρώματος τῆς θεότητος˙ ἐκτός γάρ Θεοῦ ἄκτιστον οὐδέν) πῶς οὖν τοῦτον μέν τόν ὑπέρ τῆς ἀκτίστου θεότητος ἠγωνισμένον καί παρρησίᾳ λαλήσαντα καί παρρησίᾳ δεδικαιωμένον ἐπί συνόδου μεγίστης, νῦν ἀκρίτως ἐπί διαβολῇ κατακλείετε, τόν δέ κτίσμα ποιοῦντα τόν Θεόν (οὐ γάρ ἐκτός τῆς θείας φύσεως ἡ λαμπρότης τῆς θείας φύσεως, εἰ καί φύσις οὐκ ἔστι), τοῦτον δέ, καί ταῦτα μαθητήν ὑπηργμένον φανερῶς τοῦ παρρησίᾳ πρότερον ἐπ᾿ ἴσῃ δυσσεβείᾳ καταδεδικασμένον καί μετ᾿ ἐκεῖνον ὡς ἐκεῖνος ἐπί συνόδου μεγάλης ἐξεληλεγμένον, πάσης ἀδείας τυγχάνειν ἀξιοῦτε νῦν συγκροτοῦντες πάσῃ δυνάμει καί ταῖς ἐγγράφοις αὐτοῦ λογολεσχίαις, μεγάλων καί πολλῶν δυσσεβειῶν πεπληρωμέναις οὔσαις; Πῶς δέ τοῦτον αὐτόν κατά τοῦ ἱερομονάχου Γρηγορίου πάλιν παραδέξασθε τοιαῦτα λέγειν; Τό δ᾿ ἔτι πάντας ἐκπλῆξαι δυνάμενον ὅτι καί μετά τήν ἐπί τόν Ἀκίνδυνον ἐκείνην σύνοδον ὁ Συνοδικός τόμος γεγραμμένος ἐκφωνεῖ φρικωδέστατον ἀφορσιμόν καί ἀποκηρύττει καί ἀποκόπτει παντός τοῦ χριστιανικοῦ πληρώματος, τοῦτο δ᾿ εἰπεῖν ὅτι ἀναθεματίζει τόν τολμήσοντα πάλιν, ὅστις ἄν εἴη, τοῦ Παλαμᾶ καί τῶν (σελ. 512) συμφωνούντων αὐτῷ κατηγορεῖν ἤ ὅλως καθάπτεσθαι ἐφ᾿ οἷς ὁ Βαρλαάμ˙ εἶτ᾿ οὐκ ἄλλος, ἀλλ᾿ αὐτός ὁ Ἀκίνδυνος, οὗ μετά τήν κρίσιν ἡ τοιαύτη γέγονεν ἀπόφασις, κατηγορεῖ πάλιν ἐφ᾿ οἷς καί πρότερον αὐτοῦ τοῦ Παλαμᾶ καί ὑμᾶς ἔχει δεχομένους αὐτόν καί τά αὐτά σύν αὐτῷ κατηγοροῦντας τοῦ Παλαμᾶ καί χωρίς οἱασοῦν ἐξετάσεως εἱρκτῇ πολυετεῖ παραδόντας, ἵνα τούτου πᾶσιν ὡς καταδικασθέντος δῆθεν καθειργένου φαινομένου δόξωσιν ἀληθεύειν οἱ συκοφάνται, ἅμα δέ καί δύνωνται πείθειν καί παράγειν τούς πλείους, ὡς ἐκείνου μή παρόντος μηδ᾿ ἀπολογουμένου. Καί ταῦτα πρό τῆς ἐμφυλίου στάσεως καί τοῦ πρός τόν Παλαμᾶν ὑμῶν οὐκ ἴσμεν ὁθενδήποτε μίσους – οὐδέ γάρ αὐτοί θαρρεῖτέ τι λέγειν σαφές -, σχεδόν μηδέ γρύζειν Ἀκινδύνου παρρησίᾳ τολμῶντος, ἀλλ᾿ ὑπ᾿ αἰσχύνης καταδυομένου καί τῶν ἀνθρώπων τούς τάς συνόδους ἐκείνας εἰδότας ἐκτρεπομένου».

«Καί μήν ὅτι διά τό τούς συκοφάντας ἰσχῦσαι μᾶλλον ἐκεῖνον καθείρξατε, καί παρ᾿ ὑμῶν αὐτῶν καθίσταται φανερόν˙ καί γάρ ὡς λαλοῦντα φατε καθεῖρξαι τόν ἄνθρωπον, ἐλευθερστομεῖν δέ τοῖς αὐτόν συκοφαντεῖν ἡρημένοις ἐφήκατε καί γλώττῃ καί γράμμασιν, ὥσπερ ἄν εἰ κατηγοροῦντα μέν ἐξῆν πᾶσι τρόποις καί πρός πάντας λαλεῖν, ἀπολογούμενον δέ λαλεῖν μηδένα μηδενί καί μηδένα τρόπον ἐξῆν. Ἀλλά θόρυβος, φησίν, ἀκαίρως συνέβαινε, καί διά τοῦτο τοῦτον καθείρξαμεν. Καί πῶς οὐ καθείρξατε τόν μετά τοῦ δυσσεβῶς λέγειν καί τοῦ θορύβου γινόμενον αἴτιον, ἀλλά τόν ἐκτός κατ᾿ ἄμφω τῆς αἰτίας ὑπάρχοντα; Καί ὁ Συνοδικός γάρ τόμος τοῦ Βαρλαάμ παραστήσας εἶναι τον κεκινηκότα καί πρότερον συγγεγραφότα καί τοῖς θείοις λογίοις ἐναντίως, εἰκότως κατ᾿ αὐτοῦ τούς ἀποτρέποντας περί (σελ. 514) δογμάτων κινεῖν προήγαγε κανόνας. Τοῦτο δή καί αὐτός ὁ τόμος δεικνύς, “ἐπέτρεψε”, φησίν, “ἡ μετριότης ἡμῶν ἀναγνωσθῆναι εἰς ἐπήκοον πάντων τούς ἱερούς καί θείους κανόνας, δι᾿ ὧν ἀπηγόρευται καί οὐδαμῶς παρακεχώρηται μή μόνον τοῖς κατά τόν Βαρλαάμ, ἀλλά καί τοῖς ἄλλοις πᾶσι, μηδέν τι περί δογμάτων κινεῖν καί τοῖς ἄλλοις ἐντεῦθεν πάντως ἀνάγκην ἐπιτιθέναι περί τοιούτων ἀπολογεῖσθαι”. Νῦν δ᾿ ἐκεῖθεν μεταλαβόντες τούς αὐτούς κανόνας ὑμεῖς χρῆσθε κατά τοῦ τήν ἀνάγκην τῆς ἀπολογίας ὑποστάντος, ὅς ἀναγκαίως κεκίνηται πρός τήν ἀντίρρησιν καί προσηκόντως ἀπολελόγηται, στέργων καί ἐμμένων ταῖς τῶν θείων πατέρων ἐξηγήσεσι καί παραδόσεσιν, ὡς αὐτός ὁ τόμος καί ταῦτα μαρτυρῶν ἐστιν, ὅς καί τελευτῶν πάλιν, μετά τό φρικώδεσιν ἀφορισμοῖς ὑποβαλεῖν καί τῶν Χριστιανῶν ἐκκόψαι τούς αὖθις τολμήσοντας τοῦ Παλαμᾶ κατηγορεῖν ἐφ᾿ οἷς ὁ Βαρλαάμ, μετά πνευματικῆς ἐπιτιμήσεως παραγγέλλει μηδένα δογματίζειν εἰς τό ἑξῆς κινοῦντα περί τούτων ἤ ἄλλων δογμάτων. Ὑμεῖς δ᾿ ἀποδεχόμενοι τούς αὖθις κινοῦντας νῦν, μᾶλλον δέ μηδέ μετά τούς ἀφορισμούς ἐκείνους πεπαυμένους, ἀλλά κατά τοῦ αὐτοῦ τά αὐτά δυσσεβῶς καί ἀναιδῶς προβαλλομένους πάλιν, τόν διά τῆς αὐτῆς εὐσεβείας πάλιν ἀναγκαίως, εἰ μή δι᾿ αὐτήν τήν εὐσέβειαν, δι᾿ ἑαυτόν γοῦν πρός τούς αὐτούς πάλιν ἀντιταττόμενον, ἐξουθενεῖτε καί ἀπείργετε καί φρουραῖς κατακλείετε, τό θορυβεῖν καί διδάσκειν ἐθέλειν προφασιζόμενοι, καί ταῦτα τοσοῦτον ἀπέχοντα τοῦ διδασκαλικόν τι μεταδιώκειν ἀξίωμα καί τοσοῦτον ὄντα τῶν παρά τοῦ Ἀκινδύνου κατ᾿ αὐτοῦ λεγομένων ἀνώτερον, ὡς καί μετά τήν ἐπ᾿ ἐκείνῳ σύνοδον, κοινῇ παρ᾿ ὑμῶν εἰς τοῦτο ψηφισαμένων (σελ. 516) αὐτόν λίαν παρακαλούμενον, μᾶλλον δέ καί λίαν ἀναγκαζόμενον, μηδαμῶς προελέσθαι δέξασθαί τι τοιοῦτον».

«Τί δ᾿ ἄν ἔχοι καί κοινόν ἡ ἀπολογία πρός τοιαύτην διδασκαλίαν καί τό θορυβεῖν βούλεσθαι πρός τό ἀνάγκην ὑφίστασθαι μή σιγᾶν, καί ταῦτα τόν ἐπ᾿ εὐσεβείᾳ κατηγορούμενον; Τίς δ᾿ οὐκ οἶδε καί χωρίς τῆς ἐγγεραμμένης τῷ τόμῳ συνοδικῆς ἀποφάσεως, ὡς ὁ κατηγορῶν, καί ταῦτα μετά τήν κρίσιν αὖ καί τήν ἔγγραφον ψῆφον, οὗτος τοῦ θορύβου καθέστηκεν αἴτιος, κἄν ὁ κατηγορούμενος αὖθις ἀπολογῆται, καί τῆς ἀπολογίας ὁ κατηγορῶν ἐστιν αἰτιώτατος; Πῶς δέ τό μέν κατηγορεῖν τήν Ἀκίνδυνον εὔκαιρον καί ἀθόρυβον, καί ταῦτ᾿ οὐ λέγοντα μόνον ἀλλά καί γράφοντα, τό δ᾿ ἀπολογεῖσθαι τόν Παλαμᾶν ἤ λόγοις ἤ γράμμασι θορυβῶδες καί ἄκαιρον; Πῶς δέ πρό μέν τῆς συνοδικῆς κρίσεως ἀντιλέγων τοῖς κατηγοροῦσιν ὁ Παλαμᾶς ἀνεύθυνος ἦν, μετά δέ τό συνοδικῇ κρίσει τήν δικαιοῦσαν ἀπενέγκασθαι τόν Παλαμᾶν ψῆφον, ὅτι τοῖς καταδικασθεῖσιν αὖθις ἀναισχυντοῦσι κατηγορεῖν ἀπολογεῖται πάλιν αὐτός, ὑπεύθυνος ἔσται; Καί ὁ Συνοδικός γάρ τόμος τοῖς περί τοιούτων αὖθις κινοῦσι δογματίζειν ἐπιτετίμηκεν, ἀλλ᾿ οὐχί τοῖς ἀναγκαίως ἀπολογουμένοις πρός τούς αὖθις κινοῦντας καί κατηγοροῦντας αὐτῶν. Τό γάρ τόν ἀπολογούμενον ἐπέχειν βίᾳ, καί ταῦτα περί εὐσεβείας, πῶς οὐκ ἐσχάτης ἀδικίας ἐστί; Καίτοι, ὡς καί ἀπό τῶν ὑμετέρων γραμμάτων καί ἀπό τῶν πραγμάτων αὐτῶν τοῖς πᾶσίν ἐστι κατάδηλον, ὁ Παλαμᾶς καί τήν διά στόματος ἀπολογίαν ἐκπέφευγε νῦν, ὡς μή κατά καιρόν οὖσαν, μηδ᾿ ἀτάκτου θορύβου χωρίς. Ἐκ γάρ τῶντῆς Ἡρακλείας ἀοικήτων μερῶν ὑμεῖς ἐπανηγάγετε τοῦτον βίᾳ καί κατεκλείσατε. Ἀλλά καί πρό τοῦ τά μέρη τῆς Ἡρακλείας τούς θορύβους φεύγων καταλαβεῖν, (σελ. 518) τῆς πόλεως ἐκτός ἐν ταῖς περί αὐτήν ἐρημίαις διέτριβεν, ὡς καί ὑμᾶς ὅτε λέγετε καλεῖν αὐτόν ἐπί σύνοδον μηδαμῶς εὑρεῖν δυνηθῆναι».

Μανθάνω γάρ, σεβάσμιε πάτερ, καί τοῦτο γραφῆναι κατ᾿ ἐμοῦ πρός ὑμᾶς˙ ὅτι κληθείς ἐπί τήν σύνοδον ἐπί τήν Ἡράκλειαν ᾠχόμην φεύγων. Ἀλλ᾿ ἴσθι καί τοῦτο ψεῦδος λαμπρότατον, ἄκουσον δέ τ᾿ ἀληθές ὡς ἔχει˙ δεῖ γάρ σοι καί τά τῆς τοιαύτης ἐκφῆναι συνόδου, μικρόν ἀνωτέρω τόν λόγον ἀναλαβόντα καί κατά τό ἐγχωροῦν συνελόντα. Τῆς πολιτικῆς, ὡς μή ὤφειλε, συγχύσεως κινηθείσης, τῷ πατριάρχῃ καί τοῖς ἄλλοις ἄρχουσιν ἀρέσκειν οὐκ ἠδυνήθημεν ἡμεῖς. Ὅμως μετ᾿ εἰρήνης διαστάντες αὐτῶν, ἐκαθήμεθα κατά τήν ἀντιπέραν μονήν, τήν εἰς ὄνομα τῶν οὐρανίων ἀρχιστρατήγων τετιμένην. Εὐθύς οὖν ὁ πατριάρχης, ὡς ἔοικεν, ἐνδομυχοῦσαν ἔτ᾿ ἔχων καθ᾿ ἡμῶν τήν ὀργήν, μεταδίδωσι παρρησίας Ἀκινδύνῳ τῷ πρῴην συνοδικῶς καταδεδισμένῳ καί τοῖς ἄλλοις τοῦ Βαρλαάμ μαθηταῖς καί θορυβεῖν ἐφίησι τούτοις καθ᾿ ἡμῶν ὅση δύναμις. Ἔστι δ᾿ ὅτε τοῦθ᾿ ἡμεῖς ἀναφέροντες ὡς δῆθεν λανθάνον τῷ πατριάρχῃ, κἄν μή διά τόν τοῦ δικαίου λόγον καί τήν εὐσέβειαν, ἀλλά διά τήν κατασχοῦσαν τηνικαῦτα τά πολιτικά στάσιν, καταστεῖλαι δεόμενοι τοῦτον τόν θόρυβον, τό τοῦ λόγου, κενήν ἐδοκοῦμεν ᾄδειν˙ ἀλλά καί βολίδες ἐνίοτε λόγων πρός τούς ἀναφέροντας ἐπέμποντο λίαν πικραί.

Χρόνου δέ τινος παραρρύεντος, περί που τά μέσα τῶν πρό τοῦ σωτηρίου πάθους νηστίμων ἡμερῶν, ὁ πατριάρχης τινά πρός ἐμέ πέμπει τῶν ἀξιολόγων ἀνδρῶν (ὅς καί καιροῦ καλοῦντος μαρτυρήσει τῇ ἀληθείᾳ τῶν ὑπ᾿ ἐμοῦ λεγομένων ἀρτίως), τοῦτον οὖν πέμψας ὁ πατριάρχης, ταὐτί πρός ἐμέ μηνύει˙ «πρότερον εἰς (σελ. 520) προσκύνησιν τῶν βασιλέων ἐρχόμενος κἀμέ βλέπων, νῦν δέ μετά τήν συμβᾶσαν στάσιν σχολάσας ἄγαν, ὑπόνοιάν πως ἐνῆκας τῇ καρδίᾳ τῆς κρατίστης δεσποίνης ὡς νεύων πως πρός τό ἀντίθετον μέρος, ἐπεί καί τήν ἀρχήν ἐπί τοῖς τελουμένοις ἀχθόμενος ἔδειξας. Ἧκε δή παρ᾿ ἐμέ καί πρός αὐτήν ὁμοῦ ἴωμεν καί παρρησίᾳ λαλήσας, δεῖξον σύμφωνος ὤν ἡμῖν ἐπί τοῖς γινομένοις ἀρτίως˙ κἄν τοῦτο δράσῃς, εὖ σοι τά πάντα παρ᾿ ἡμῶν ἔσται, σοί τε καί τοῖς σοῖς οὐ τά τυχόντα προσέσται». Καί κατέλεγε ταῦθ᾿ ἅπερ ἐμοί λέγειν νῦν οὐ χρεών, ὕστερον καί τοῦτο προσθείς, ὡς «ἐπεί καί ὁ Ἀκίνδυνος πάλιν ἤρξατο ληρεῖν καί θορυβεῖν ὥσπερ πρότερον, σοῦ φανέντος μόνον ἐνταῦθα, σφοδρότερον ἐπιτιμήασντες τόν λῆρον ἐκείνου κατασιγάσομεν». Ἐγώ δ᾿ ἀντεμήνυσα διά τοῦ πεμφθέντος πρός ταῦτα.

«Τῆς πρός ἐμέ κηδεμονίας χάριν ὁμολογῶ χάριτας τῷ δεσπότῃ μου, τῆς δ᾿ ἐμφυλίου στάσεως κινηθείσης ἀληθῶς ἀχθόμενος ἐγώ διετέλουν οὐδ᾿ ἠρέμα, θειότατε δέσποτα, ἀλλ᾿ ὑπέρ τοῦ γένους καί τῶν ἐκ Θεοῦ κεκληρωμένων βασιλεύειν τοῦ γένους ἡμῶν˙ διό καί τά κοινῇ μοι δοκοῦντα συνοίσειν λέγειν μέν οἴκοθεν ἠναγκαζόμην παρών, πάλιν δέ, λογιζόμενος ἐπ᾿ ἐμαυτοῦ μή ἄρα τοῦ λυσιτελήσειν ἄν δυνηθέντος οὐ καταστοχάζομαι νουνεχῶς, ἰδίᾳ καί πεφεισμένως ὡς ἐνῆν ὑπεμίμνῃσκον. Ἐπεί δέ καί συνεκλήθημεν καί τά τελούμενα κοινοῦσθαι πρός ἡμᾶς ἠξίωσας, ἐκινήθην καί αὐτός ὑπό τῆς συνειδήσεως τρανότερον εἰπεῖν τό δοκοῦν, τί δ᾿ ἕτερον ἤ τά πρός εἰρήνην φέροντα; Καί ταῦτα προσελάλουν τῷ δεσπότῃ μου κατά μόνας. Σύ δ᾿ ὀργισθείς, οὐκ οἶδα τοῦ χάριν, ἐκεῖνα καθ᾿ ἡμῶν ἐκπεφώνηκας, δι᾿ ἅ (σελ. 522) τάχ᾿ ἄν ἐπ᾿ αὐτοφώρῳ τά πάνδεινα τότ᾿ ἐπάσχομεν, εἰ μή δούξ ὁ μέγας παρελθών εἰς τό μέσον τό ἡμέτερον ἐξηγήσατο σκοπόν, ὅτι χρητός τε καί κατά Χριστόν εἴη. Ἀλλ᾿ ἐντεῦθεν ὅμως ὑπωπτεύθημεν ἐξ ἐκείνου τῇ κρατίστῃ δεσποίνῃ. Σόν οὖν αὖθις καί σοῦ βουλομένου ρᾷον λελῦσθαι τήν ὑπόνοιαν ταύτην».

«Τοῦ δ᾿ Ἀκινδύνου πολλάκις ἤδη τοῖς ἀπηγορευμένοις ἐπικεχειρηκέναι τετολμηκότος καί τήν μεγίστην ἁγιωσύνην σου λαθεῖν μή δεδυνημένου, τίς ὁ πρός ἐμέ λόγος, ὅς τοῦτο μαθών οὐδέν δρᾶσαί τι πλέον εἶχον ἤ ταύτῃ γνωρίσαι τοῦτο; Ταῦτ᾿ ἄρα καί νῦν ἀναφέρω ταύτῃ. Τάς συγκεκροτημένας ἐπί τούτῳ μεγάλας ἐκείνας συνόδους καί τόν ἐπ᾿ αὐταῖς τόμον καί τούς κατά τῶν ἔτι τολμώντων ἡμῶν καί τῶν καθ᾿ ἡμᾶς μοναχῶν τοιαῦτα κατηγορεῖν ἐγγεγραμμένους τῷ τόμῳ φρικωδεστάτους ἀφορισμούς ὑπό τῆς δεδομένης τῇ ὑμετέρᾳ θειότητι παρά τοῦ Πνεύματος ἐξουσίας παντός μᾶλλον οἶσθα. Σόν οὖν ἔστι καταστεῖλαι καί τήν τοῦ Ἀκινδύνου ταύτην μυσαράν αὖθις τόλμαν. Εἰ δέ μή τῆς τοιαύτης οὗτος ἐπισχεθείη βδελυρᾶς ἀπονοίας, ἡμεῖς μέν ἀπρίξ ἑξόμεθα τῆς ἡμῶν αὐτῶν ἀσφαλείας καί τοῖς βουλομένοις ἡμῶν ἀκούειν πρός δύναμιν παντί τρόπῳ πληροφορήσομεν τήν ἡμῶν τε καί τῆς εὐσεβείας ἀλήθειαν. Εἰ δέ τινες τῆς ἀληθείας ἀνεπιγνώμονες ὑπό τῶν ἀντιθέτων κατασπασθεῖεν πρός τό ψεῦδος καί τήν δυσσέβειαν, σοί τοῦτο μελήσει τῷ κοινῷ ποιμένι, μᾶλλον δέ ἀρχιποίμενι. Νῦν δ᾿ ἐμοί, θεσπέσιε δέσποτα, προσελθεῖν τῇ σῇ θειότητι μή προθυμουμένῳ διά τό τῶν ἡμερῶν αἰδέσιμον ἵλαθι, παρελθούσης δέ τῆς ἱερᾶς τεσσαρακοστῆς ἐλεύσομαι πρόθυμος».

(σελ. 524) Ἀλλ᾿ ὅρᾷς αὐτός, θεοφιλέστατε πάτερ, τόν πατριάρχην αὐτόν μαρτυροῦντα τόν Ἀκίνδυνον εἶναι τόν αὖθις κινοῦντα περί ὧν κινεῖν ἀπηγόρευσεν ὁ τόμος, ἀλλ᾿ οὐχ ἡμᾶς; Τούτου δή καί νῦν μάλιστα καί τά ἐγγύς καί τά πόρρω κυκῶντος καί χειρί καί γλώττῃ καί πᾶσι τρόποις, ὁ πατριάρχης, πανταχοῦ σχεδόν ἡμῶν καταμαρτυρεῖ κἀκείνῳ συνίσταται.

Ἀλλά τῆς τῶν Βαΐων Κυριακῆς ἐπιστάσης, μαθών ἐγώ μετά τῶν σεβασμιωτάτων ἡμῶν πατέρων καί τόν ὁσιώτατον πρῶτον ἀφικνούμενον ἐνταῦθα καί προσπλέοντα ἤδη, τῇ πόλει παραγίνομαι καί αὐτός˙ καί κατάραντα τοῦτον, ἐν τοῖς ἐμοῖς ἐντός τῆς πόλεως τήν ἀρχήν ξεναγῶ κελλίοις ἐπί δύο συνδιάγων ἡμέρας, οὐ συνεξῄειν δέ τούτῳ πρός τά βασίλεια. Τῆς δ᾿ ἑβδομάδος τῶν σωτηρίων παρελθούσης παθῶν καί τῆς μετ᾿ αὐτήν ἐπιούσης, ὑπῆρχον καί αὐτός ἔσθ᾿ ὅτε τῷ τε πατριαρχείῳ καί τοῖς βασιλείοις ἐπιδημῶν. Μιᾶς οὖν ἡμέρας ἐκαθήμην μόνος μόνῃ τῇ κρατίστῃ δεσποίνῃ τά δέοντα ἐντυγχάνων καί μετά μικρόν ἦλθεν ὁ πατριάρχης καί μετά τοῦτον οἱ τῶν ἐν τέλει. Συγκαθημένων οὖν ἡμῶν κοινῇ πάντων τῆς δεσποίνης καί τοῦ πατριάρχου ἐνώπιον καί παρατεινομένης τῆς ὁμιλίας, ἤρξαντο τῶν ἀρχόντων οἱ μείζους προτείνειν, πῶς ἄν εἴπω, τά τοῖς ἐμαῖς ἀκοαῖς ἀκατάλληλα. Τοιαῦτα τοίνυν τούτων ἠργμένων λέγειν, ἐπέχειν αὐτούς ἐπεχείρουν αὐτός. Οἱ δέ πρός ἐμέ φασι˙ «σχολάζων καί μακρυνόμενος τῶν ἐνταῦθα, τά τελούμενα οὐ μανθάνεις, ἀλλ᾿ ἡμῖν ἀναγκαῖον καί ὑμᾶς τά τοιαῦτα εἰδέναι». Καί προσετίθεσαν τά ἑξῆς ὧν λέγειν ἐπεχείρησαν τηνικαῦτα συνείροντες. Ἐγώ δ᾿ ἐπ᾿ ἐμαυτοῦ, πίστευσον πάτερ, τό τῆς Σωσάννης, ἔλεγον˙ «στενά μοι πάντοθεν˙ ἐάν εἴπω τι τῶν ἐμοί δοκούντων εἶναι δεόντων, βαρύς ἔσομαι τοῖς (σελ. 526) συνοῦσι, τηλικούτοις περ᾿ οὖσιν˙ ἐάν συγίσω τελέως, οὐκ ἐκφεύξομαι τό κρῖμα τό θεῖον. Αἱρετικώτερόν ἐστιν ἐπαχθῆ δόξαι τισίν ἤ ἁμαρτεῖν εἰς Θεόν καί τό χριστώνυμον γένος ἅπαν». Τήν ἔνδον γοῦν ψῆφον μή ἀνεχόμενος διακρούσασθαι λόγων ἀπάρχομαι πρός αὐτούς τοιῶνδε˙ «τούτων παρ᾿ ὑμῶν εἰρημένων, ἐμοί τό συνειδός ἐντός τό μέλλον ἐπανατείνεται φρικωδέστατον δικαστήριον καί καταψηφιεῖσθαί μου διισχυρίζεται τοῦ αἰωνίου βασιλέως ἐνώπιον, εἰ μή νῦν ἐφ᾿ ὑμῶν ἐρῶ τό δοκοῦν μοι συμφέρον καί δέον καί ἀληθές˙ ὁ δ᾿ ἀντιστρατευόμενος ἐν ἐμοί τῷ συνειδότι λογισμός ἀπειλεῖ με καταδικάσειν καί δεινοῖς τοῖς ἐσχάτοις ὑπεύθυνον ἐνώπιον ὑμῶν ἀποδείξειν, εἰ μή τό συνειδός ἀθετήσας σιγήσαιμι παρ᾿ οὐδέν θέμενος τόν ἄνωθεν φόβον. “Δεῖ δή πειθαρχεῖν Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις”. Εἶθ᾿ οὕτω κατά τό ἐγχωροῦν, μέλιτι κιρνῶν, προσηνέσι δηλαδή λόγοις, τό σωτήριον τῆς ἀληθείας φάρμακον ταῖς ἀκοαῖς προσῆγον τῶν διά στόματος ἐκεῖνα λεγόντων˙ καί μικρά τις καί κοινή πρός ἀλλήλους γέγονεν ἡ ὁμιλία πάντων ἐκεῖ καί τῶν ἄγαν ὑπερεχόντων. Οὐ μήν εἰς τέλος ἐτηρήθη τό πρᾶον τοῖς ὑπερέχουσιν. Ὅμως ἡμεῖς πάλιν, μειλιχίοις ὡς ἐνῆν χρησάμενοι λόγοις καί τέλος ἐπευξάμενοι τέλος τοῖς πράγμασι παρά Χριστοῦ τό χρηστότατον, ἀπηλλατόμεθα.

Τοὐντεῦθεν ἐς τά μάλιστα καί μή παροῦσιν ἡμῖν ὠργισμένος ὁ πατριάρχης ἑκάστης, ὡς εἰπεῖν, ἡμέρας διά πλείστων ἐδείκνυ καί πολύς ἦν πάντα ἐφοδεύων καί πολλούς κύκλους περιβαλλόμενος καί πάντα κάλων, τό τοῦ λόγου, κινῶν λαβέσθαι τινός ἀφορμῆς καθ᾿ ἡμῶν καί κακώσει παραδοῦναι δεινῇ. Θεῷ δέ θαρροῦντες ἡμεῖς, οὐ καί ζητοῦμεν εἶναι πρός δύναμιν, κἄν πάσχωμεν (σελ. 528) κἄν μή πάσχωμεν, ἐνδιῃτώμεθα μεταξύ τῶν καθ᾿ ἡμῶν πάντα μηχανωμένων μέχρι τῆς Κυριακῆς τῶν ἁγίων πατέρων. Μετά δέ ταύτην εὐθύς ἐπί τήν ἀντιπέραν ἐκείνην μονήν ἐστειλάμεθα πάλιν. Ἐπεί δέ κατά τήν ἔαρος ὥραν πολύς ἔχει τόν χῶρον ἐκεῖνον θόρυβος, τῶν πρός τόν Εὔξεινον Πόντον ἐμπορίας χάριν ἀναπλεόντων ἐκεῖ τά πολλά συσκευαζομένων, ἀνωτέρω μέντοι τῆς μονῆς ἐκείνης μᾶλλον δέ καί πολλαχοῦ κύκλῳ, τόποι πρός μετρίαν ἠρεμίαν εἰσίν ἐπιτηδειότατοι (καί ὁ στῦλος γάρ τοῦ τῆς καρτερίας στύλου Δανιήλ ἐνταῦθ᾿ ἐστίν ἱδρυμένος καί ἀσκητήρια πολλῶν ἑτέρων παλαιοτέρων ἁγίων) ἔστι δ᾿ οὗ καί ἄλση πυκνοῖς τε καί συνηρεφέσι κομῶντα δένδροις καί παρά τῶν κεκτημένων φυλαττόμενα τοῖς πολλοῖς ἐπίτηδες ἄβατα, τούτοις καί ἡμεῖς προσκεχωρηκότες ἠρεμίας μετρίας ἐνδιετρίβομεν. Μανθάνομεν δέ τῇ μεθ᾿ ἥν ἀνήλθομεν ἑβδομάδα τινά τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀφιγμένον ἐπί τήν εἰς ὄνομα τῶν οὐρανίων ἀρχιστρατήγων τετιμημένην μονήν μετά σπουδῆς ὅτι πλείστης ἡμᾶς ζητῆσαι καί μή εὑρόντα παλινδρομῆσαι. Τοῦτο μαθών ἐγώ, κάτειμι πρός τήν πόλιν ἐκεῖθεν καί τοῖς φίλοις συγγενόμενος πατράσιν ἠρόμην, εἰς γνωστόν γέγονεν αὐτοῖς, τίς ἡ τῆς οὕτω σπουδαίας περί ἐμοῦ ζητήσεως αἰτία παρά τῆς πατριαρχικῆς ἐξουσίας. Οἱ δέ πρός ἐμέ φασι˙ «τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας ἦν ὄντως ἔργον τό μή χθές εὑρηκέναι σε τόν ἀπεσταλμένον μετακαλέσασθαι πρός τήν λεγομένην σύνοδον, ἐν ᾗ τῶν μέν ἑκάστοτε κατ᾿ἔθος συνεδρευόντων ἀρχιερέων τῷ πατριάρχῃ συγκέκληταί τις ἕτερος οὐδαμῶς, τῶν δ᾿ ἀρχόντων οἱ τῆς Χουμναίνης συγγενεῖς βασιλίσσης καί τούτων οἱ τῶν ἄλλων νεώτεροι (σελ. 530) παρῆσαν ἐκεῖ δούλων κατάλληλον ἐσμόν ἐπαγόμενοι. Καί μεταξύ τούτων ὁ Ἀκίνδυνος ἦν, ἴδιόν τι κἀκεῖνος σμῆνος τῶν τοῦ Βαρλαάμ μαθητῶν ἐπαγόμενος καί μοναχῶν οὐκ ὀλίγους, τοιούτους ὡς ἔστιν οὕς ἐκείνων ὑπό τούς σφῶν μανδύας καί ρόπαλα κατέχειν ἁδρά. Σπουδή δ᾿ ἦν πάσα λαθεῖν πάντας καί σέ μόνον πράῳ μέν τῷ σχήματι μετακαλέσασθαι, καταδικασθέντα δέ συνοδικῶς δῆθεν ἐμπαιγμῷ παραδοθῆναι καί μάστιξιν». Ἐγώ δέ πρός τούς ἐξηγουμένους ταῦτα, πίστευσον πάτερ, «νῦν οὖν», ἔφη, «ἴωμεν πρός τόν πατριάρχην, ἐπεί καί ἡ τῆς καταιγίδος ἐκείνην ἀκμή παρῆλθε». Τοῖς δέ μή δοκιμάζουσι τοῦτο πεισθείς ἐγώ, παρῆκα μέν τήν πρός τόν πατριάρχην ὁδόν, ἄλλοτε δ᾿ ἄλλῳ τῶν φίλων παρών, ἐντός διῆγον τῆς πόλεως ἐφ᾿ ἡμέρας συχνάς.

Μιᾷ τοίνυν συνόντως μου τῷ σεβασμιωτάτῳ πρώτῳ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐκκλησιαστικοί δύο παραγενόμενοι καί προσειπόντες καί παρακαθήσαντες ἡμῖν, εἶτα πρός ἐμέ μόνον εἶπον κἀκείνου ἀκούοντος˙ «ἡ κυρία ἡμῶν ἡ Δέσποινα καί ὁ αὐθέντης ἡμῶν ὁ βασιλεύς ὁρίζει, ἵνα ἔλθῃ ἡ ἁγιωσύνη σου εἰς τό παλάτιον». Πρός αὐτούς δ᾿ ἀπεκρινάμην αὐτός˙ «ἀπίθανόν τι δοκεῖ τό παρ᾿ ὑμῶν εἰρημένον˙ τῆς ἐκκλησίας μέν ὑμεῖς ὑπηρέται, διακομισταί δ᾿ εἶναι λέγετε βασιλικοῦ προστάγματος˙ πῶς; Ἆρ᾿ οὐκ ἦν ἄρχων οὐ μικρός οὐ μέγας ὑπηρετήσων τῷ δεδογμένῳ τοῖς ἡμῶν καί δεσπόταις καί βασιλεῦσιν»; Πρός ὅ πάλιν ἔλεγον ἐκεῖνοι˙ «τοῦ πατριάρχου σήμερον ἀξιόντος τῆς Ἁγίας Σοφίας καί τῆς πρός τά βασίλεια φερούσης ἡμμένου, ταύτην ἡμεῖς ἐκεῖθεν δεδεγμένοι τήν ἐντολήν, σέ ζητῆσαι καί πρός σέ ταῦτα φάναι, τοῦτ᾿ αὐτό πεπράχαμεν καί εἰρήκαμεν. Ἄγε δή συναπίωμεν». Ἐγώ δ᾿ ὑπολαβών, «τοῦτ᾿» ἔφην, «αὖ πολλῷ τῶν προτέρων ρημάτων ἀπιθανώτερον˙ ἆρα γάρ πρωί (σελ. 532) σήμερον τῇ μεγίστῃ τῶν ἐκκλησιῶν οἱ βασιλεύοντες ἐπεδήμησαν»; Οἱ δέ πάλιν˙ «καί τις σήμερον ἐπιδημίας ἐκεῖ τοῖς βασιλεῦσι καιρός˙ ἀλλ᾿ ἐλθέ συναπίωμεν». Ἐγώ δ᾿ αὖ˙ «ἔοικεν εἶναι τι δι᾿ ὅ ζητοῦμαι τῶν προσηκόντων τῇ ἐκκλησίᾳ. Νῦν οὖν – μεσημβρία γάρ ἤδη καί καιρός οὐκέτι συνόδου – μάτην ἥκειν ἐμέ συμβήσεται˙ τῷ δεσπότῃ μου γοῦν τῷ πατριάρχῃ δι᾿ ὑμῶν νῦν μηνύω, κατά τήν σήν κέλευσιν ἔρχομαι τῇ πρωΐᾳ». Τοῦτ᾿ ἀκούσαντες ἐκεῖνοι βαρέως ἔφερον.

Μετακαλεῖται τοίνυν ὁ πρῶτος τόν ἐν ἱερομονάχοις τιμιώτατον κῦρ Λάζαρον, τόν τῆς Φιλοθέου μονῆς ἡγούμενον, καί πέμπει πρός τόν πατριάρχην αὐτός μηνύσας˙ «εἰ μέν δι᾿ ἕτερόν τι ὁ Παλαμᾶς μετεκλήθη, πρόθυμος ἥξειν, εἰ δέ τῶν παρά τοῦ Βαρλαάμ καί Ἀκινδύνου κινηθέντων ἕνεκεν, οὐ τοῦ Παλαμᾶ ἐστιν ἡ ὑπόθεσις αὕτη, τῶν δέ χριστιανῶν ἁπαξαπλῶς ἁπάντων καί μάλιστα τῶν μοναχῶν, καί τούτων αὖ μᾶλλον τοῦ Ἁγίου Ὄρους αὐτοῦ. Τάξον οὖν ἡμέραν, ἐν ᾗ σύνοδος ἔσται πρός τήν περί τοιούτων ἀποχρῶσα ζήτησιν καί καταξίωσον προδηλωθῆναι ἡμῖν, ὡς ἄν ἑτοιμασθέντες, ἥκωμεν ὁμοῦ πάντες καί διευρινηθῇ τἀληθές». Φιλοθέου λέγων ἀποκριθῆναι τόν πατριάρχην˙ «σύνοδον μέν περί τοιούτων ἐξετάζουσαν οὐδ᾿ εἰς νοῦν ἡμῖν ἀνέβη συγκροτεῖν, τά δέ περί τῆς ὑποθέσεως ἐκείνης ζητῶ συγγράμματα». Παρ᾿ ἐμοῦ δ᾿ ἀκούσας ὁ πρῶτος πρός τόν πατριάρχην αὗ καιροῦ λαβόμενος εἶπε˙ «καί μή ζητοῦντί σοι προσήνεκγαν ἄν, εἰ μή πρός ἐκείνους ὠργισμένον ἑώρων».

Ἐγώ δ᾿ ἀπιέναι πάλιν πρός ἐκεῖνον προθυμούμην οἱ δέ προσφιλέστατοι τῶν πατέρων ἀνέκοψαν πάλιν, (σελ. 534) «μεῖνον ἔτι», λέγοντες, «ἵν᾿ ἡμεῖς σοῦ χωρίς ἀφιγμένοι πρός αὐτόν, μάθωμεν Ὅ,τι λέγει». Καί δή λιπόντες ἐμέ πρός τόν πατριάρχην ἤκουσιν οὗτοι, πρός αὐτόν λέγοντες˙ «ἡ μεγάλη ἁγιωσύνη σου τά τοῦ Βαρλαάμ συγγράμματα προαναγνοῦσα, εἶτα καί τά πρός ἐκεῖνον ἀντιρρητικά τοῦ Παλαμᾶ συγγράμματα, σύν οὐκ ὀλίγοις τῶν ἐλλογίμων ἡμῶν τε παρόντων ἐπῄνεσας μέν καί τεθαύμακας μετά τῶν συνακροωμένων ἁπάντων τά τοῦ Παλαμᾶ, πᾶσαν ἀσφάλειαν ἐπιμαρτυρήσας αὐτοῖς». Ἔγνως δέ διά τούτων καί κατέγνως τῶν τοῦ Βαρλαάμ συγγραμμάτων τήν δυσσέβειαν καί τῷ Παλαμᾶ τούτου χάριτας ὡμολόγεις μεγίστας. Εἶτα καί συνόδου, μᾶλλον δέ συνόδων συναγηγερμένων μεγάλων, ἐπί πάντων τοῦτ᾿ αὐτό πάλιν γέγονεν. Οὐ γάρ ἁπλῶς δυοῖν ἀνθρώπων, ἀλλ᾿ ἀντιρρητικῶν πρός ἀλλήλους λόγων εὐσεβείας γεγενημένων, ἡ σύνοδος τούς μέν τοῦ Βαρλαάμ πρότερον, ὕστερον δέ καί τούς τοῦ Ἀκινδύνου, τοῦ τἀκείνου καί μετ᾿ ἐκεῖνον ἐπεκδικοῦντος καταδικάσασα λόγους καί δυσσεβεῖς ἀποφηναμένη, τούς τοῦ Παλαμᾶ, ταὐτό δ᾿ εἰπεῖν, ἡμετέρους καί τοῦς τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίας, ὡς καί ὁ τόμος φησίν, ἐδικαίωσε καί ἀνεκήρυξε καί ἐστήριξε. Τίνος γάρ δή καί χάριν τῷ Παλαμᾷ τόμος δέδοται πρός δικαίωμα, εἰ μή δικαιοῖ τά ἐκείνου»; Ταῦτ᾿ ἀκούσας ὁ πατριάρχης ὑπολαβών καί διακόψας τόν λόγον, ἑτέραν ἐτράπετο καί λέγειν ἤρξατο θυμοῦ πλέων «εὑρέθη νῦν ὁ Παλαμᾶς οἷος˙ ἐλήφθη γάρ τις τῶν ὑπ᾿αὐτόν μοναχῶν πρός τόν Καντακουζηνόν ἀπιών καί γραφάς ἐπιφερόμενος τοῦ Παλαμᾶ τέσσαρας, δύο μέν γεγραμμένας πρός τούς Ἀσάνας, δύο δέ πρός ἐκεῖνον αὐτόν τόν Καντακουζηνόν καί τινα τῶν ἐκείνου». Ταῦτ᾿ ἀκηκοότες οἱ τάς ψυχάς ἕτοιμοι κατά Χριστοῦ μίμησιν (σελ. 536) ὑπέρ τῶν φίλων τιθέναι, «τάς κεφαλάς ἡμεῖς», ἔφησαν, «ὑπέρ ἐκείνου τοῦ ἀνθρώπου τίθεμεν νῦν, εἴπερ ἀληθές τοῦτο˙ συκοφαντία, δέσποτα, συκοφαντία τό πρᾶγμα σαφής˙ οὐδέν οὐδέποτ᾿ ἐκεῖνος τοιοῦτον πράττει. Ὅμως ἐγγύς ἡ δεῖξις ἐνεχθήτω νῦν ἐνώπιον ἡμῶν ὁ τῶν ἐκείνου νῦν ἐπί τοῖς τοιούτοις ληφθείς». Ὁ δ᾿εὐθύς μετ᾿ ὀργῆς ἀποστραφείς τούτων, πρός ἑτέρους ἔβλεψε.

Κἀκεῖνοι πρός ἡμᾶς ἐπανήκοντες διηγήσαντο ταῦτα κἀμοί συνεβούλεσαν λέγοντες˙ «μετάστηθι τῶν ἐνθάδε νῦν, εἰ μή σαὐτόν βούλει παραδοῦναι θανάτῳ».

Διά τοῦτο, πάτερ, καί τῶν περί τήν πόλιν ἀπάρας, ἐπί τήν Ἡράκλειαν ἦλθον, ἀλλ᾿ οὐχί σύνοδόν τινα φεύγων, ὡς αὐτοί γράφουσιν˙ ἀνωτέρω γάρ ἀκήκοας εἰπόντων, μηδ᾿ εἰς νοῦν ἀφικέσθαι τούτοις, ἥν φασι σύνοδον. Ἀλλά καί πᾶς αὐτοῖς ὁ περί τοῦ δόγματος λόγος σκῆψίς ἐστιν, ἐξευρημένη πρός ἐπίκρυψιν τοῦ μισεῖν τούς τήν εἰρήνην ποθοῦντας. Εἴσῃ δέ τοῦθ᾿ οὔτως ἔχον καί ἀπό τῶν ἐπεσταλμένων μοι πρός τούς πατέρας, ἐν οἷς καί τά κατά τήν Ἡράκλειαν ἐπ᾿ ἐμοί πεπραγμένα καί τίνος ἕνεκα καί μεθ᾿ οἵαν ἔρευναν ἡμᾶς ἐπανήγαγον ἐκεῖθεν. Τά δ᾿ ἑξῆς τῆς διηγήσεως τῶν γεγονότων ὑπέτεμον οἱ διακομισταί κατασπεύδοντες˙ ὕμεῖς δέ ταῖς πρός Θεόν εὐχαῖς τά ἑξῆς τῶν ὁμοίων γενησομένων τελέως ἐκτέμοιτε.