ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΤΕΧΝΗ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

 

Η υμνογραφία του Αγίου Βλασίου

Παναγιώτη Πούλου

Νέος Κανών εις τον ΄Αγιον Βλάσιον

Τω αυτώ μηνί ΙΑ, μνήμη του αγίου ιερομάρτυρος Βλασίου επισκόπου Σεβαστείας.

Συναξάριον (1)

Ἄθλησις τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Βλασίου ἐπισκόπου Σεβαστείας καὶ τῶν σὺν αὐτῷ τιμίων γυναικῶν. Οὗτος ἦν κατὰ τοὺς καιροὺς Λικινίου τοῦ βασιλέως ἐπίσκοπος Σεβαστείας οἰκῶν ἔν τινι τῶν κατ' ὄρος σπηλαίων· ἐν ᾧ τὰ ἄγρια τῶν ζώων ἐξημερούμενα διὰ τῆς εὐλογίας τοῦ ἁγίου χειροήθη ἐφαίνετο. Ὢν δὲ καὶ τῆς ἰατρικῆς τέχνης ἔμπειρος πολλὰς ἐπετέλει ἰάσεις, τὴν τῶν θαυμάτων ἐνέργειαν παρὰ τοῦ Κυρίου λαβών. Οὗτος κατασχεθεὶς ἤχθη πρὸς τὸν ἡγεμόνα Ἀγρικόλαον· καὶ ὁμολογήσας τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ τύπτεται ῥάβδοις καὶ ἀναρτηθεὶς ξέεται. Εἶτα ἀπαγομένου αὐτοῦ ἐν τῇ φυλακῇ, ἠκολούθησαν αὐτῷ γυναῖκες ἑπτά· αἳ τὰς κεφαλὰς ἀπετμήθησαν, Θεὸν τὸν Χριστὸν εἶναι ὁμολογήσασαι. Ὁ δὲ ἅγιος Βλάσιος ἐν τῷ βυθῷ τῆς λίμνης βληθεὶς καὶ ὡς διὰ ξηρᾶς ἐπὶ τὴν χέρσον κομισθείς, ξίφει τὴν κεφαλὴν ἀπετμήθη μετὰ τῶν δύο βρεφῶν τῶν ὄντων μετ' αὐτοῦ ἐν τῇ φυλακῇ. Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ σύναξις ἐν τῷ ἁγιωτάτῳ μαρτυρείῳ τῷ ὄντι πλησίον τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Φιλίππου, ἐν τοῖς Μιλτιάδου.

 

Η υμνογραφία του Αγίου Βλασίου.

Η υπάρχουσα υμνογραφία για τον ΄Αγιο Βλάσιο χαρακτηρίζεται ως μεγάλη και αξιοσημείωτη (2). Η πιο γνωστή ακολουθία περιλαμβάνεται στα Μηναία της Εκκλησίας. ΄Αρχεται με τον εσπερινό και συνεχίζεται με τον όρθρο. Στον εσπερινό παραδίδονται έξι ιδιόμελα τροπάρια σε α ἦχο, το δοξαστικό Βλαστήσας εν τη ασκήσει… (3 ) σε πλ. β ἦχο, το θεοτοκίον Θεόν εκ σου σαρκωθέντα… (4), ομοίως στον ίδιο ήχο, και το σταυροθεοτοκίο, ψαλλόμενο μόνο την Τεσσαρακοστή, Η Πάναγνος ως είδέ σε… (5) . Ακολουθούν το δοξαστικό των αποστίχων, το θεοτοκίον και το σταυροθεοτοκίον, όλα σε δ ἦχο. Η Ακολουθία ολοκληρώνεται με το απολυτίκιον Και τρόπων μέτοχος… (6) .

Ο Όρθρος παραδίδεται ελλειπτικός άνευ στιχολογίας, αίνων και δοξολογίας. Ο παραδιδόμενος κανόνας, ίδιος με αυτόν των υπολοίπων ακολουθιών, είναι ο μελοποιημένος σε πλ. δ ἦχο κανόνας του Ιωσήφ, ο οποίος φέρει ακροστιχίδα Ύμνοις κροτώ σε Μάρτυς, ευσεβοφρόνως . Τα τρία καθίσματα, σε πλ. δ ἦχο, είναι τα εκδεδομένα Εκβλαστήσας ως δένδρον πανευθαλές (7) …, Δια κόσμον Παρθένε τον κοσμικόν… (8) και το Τον Αμνόν και ποιμένα … (9). Το κοντάκιον Ο θείος βλαστός … (10) και ο οίκος Ρώμη Θεού ενισχυθείς… (11) περιλαμβάνονται ομοίως και στις αναφερόμενες στο επόμενο κεφάλαιο ακολουθίες. Τέλος, τα τρία εξαποστειλάρια μελοποιημένα σε γ ἦχο είναι τα γνωστά Μαρτύρων σε ωράϊσμα … (12), Δεύτε και δώμεν σήμερον … (13), Ζητών με το πλανώμενον … (14).

Η υμνογραφία για τον ΄Αγιο Βλάσιο συμπληρώθηκε σημαντικά με την έκδοση των πέντε ανέκδοτων κανόνων από πλήθος χειρογράφων στο έργο Analecta Hymnica Craeca (15). Ο πρώτος κανόνας εκδίδεται από το μεμβράνινο χειρόγραφο μηναίο του μηνός Φεβρουαρίου ( Crypt. Δ.α ΧVI), έχει δε μελοποιηθεί σε β ἦχο και φέρει ακροστιχίδα Ύμνον, Βλάσιε, δέχου του παναθλίου . Μετά την γ ὠδὴ περιλαμβάνονται τα εκδεδομένα καθίσματα σε α καὶ β ἦχο αντίστοιχα - Ασκήσει καρτερώς… (16) και Φαεινός ανεδείχθης ως εωσφόρος (17) . Ακολουθούν το κοντάκιον Ο θείος βλαστός … (18) - και ο οίκος Μύρω Θεού χρισθείς ο θεόφρων… (19) . Στο ίδιο χειρόγραφο παραδίδεται και δεύτερος κανόνας, άνευ ακροστιχίδας, μελοποιημένος στον ίδιο με τον προαναφερθέντα κανόνα ήχο, με τα δύο καθίσματα αυτού να περιλαμβάνονται στα Μηναία Ρώμης (20), ενώ το κοντάκιο και ο οίκος στο έργο του Pitra (21).

Ο τρίτος κανόνας εκδίδεται από έξι χειρόγραφα, ( Crypt. Δ. α. XVI, Paris. gr. 13, Paris. gr. 1562, Paris. Suppl. gr. 32, Paris. gr. 1616, Crypt. Δ. δ. Ι), έχει μελοποιηθεί σε δ ἦχο, χωρίς ακροστιχίδα, και περιλαμβάνει οκτώ ωδές (χωρίς β), άνευ καθισμάτων, κοντακίου και οίκου. Ο επόμενος κανόνας παραδίδεται στα χειρόγραφα Crypt. Δ. α. XVI, Vat. gr. 1547 και Crypt. Δ.α. XXVI, φέρει ακροστιχίδα Τω ιερομάρτυρι Βλασίω αίνος και είναι μελοποιημένος στον ίδιο με τον προηγούμενο κανόνα ήχο, άνευ καθισμάτων, κοντακίου και οίκου. Ο τελευταίος κανόνας εκδίδεται από τα χειρόγραφα Reg. gr. 54, Mess. gr. 139 και Barber. gr. 409, μελοποιημένος σε β ἦχο φέρει ακροστιχίδα Βλάστημα πνεύματός σε μέλπω, Βλάσιε . Το κάθισμα, Ευσεβείας υπάρχων γόνος σεπτός , περιλαμβάνεται στα Μηναία Ρώμης (22), ενώ το κοντάκιο και ο οίκος στον Pitra (23).

Η υμνογραφία εμπλουτίσθηκε και με ακολουθίες, οι οποίες επισημαίνονται στα έργα των L. Petit (24), Δημ. Στρατηγόπουλου (25) και του μητροπολίτη Κορίνθου Παντελεήμονος Καρανικόλα (26). Παρακάτω παραθέτουμε, με χρονολογική σειρά, τις εκδεδομένες ακολουθίες του Αγίου.

1.Ακολουθία του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Βλασίου, αρχιεπισκόπου Σεβαστείας. Συλλεχθείσα υπό Στυλιανού ιερέως Κύτρακα και αφιερωθείσα τοις τιμιωτάτοις Ιωάννη Λάσκαρει τω εξοχωτάτω ιατροσοφιστή, και Βλασίω Παυλούτζω χρησιμοτάτω, επιτρόποις του εν Κερκύρα πανενδόξου ναού τιμωμένου επ' ονόματι της υπεραγίας Θεοτόκου Σπηλαιώτισας, και αγίου Βλασίου.͵ αψπς. Ενετίησιν, 1786. Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων.

2.Ακολουθία και μαρτύριον του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Βλασίου αρχιεπισκόπου Σεβαστείας του θαυματουργού νυν το πρώτον τύποις εκδίδοται υπό των αδελφών Γ. Αθανασιάδου προς χρήσιν και ωφέλειαν των ορθοδόξων. Εν Χαλκίδι εκ των καταστημάτων αδελφών Γ. Αθανασιάδου 1893.

3.Ακολουθία πλήρης βίος και μαρτύριον του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος

Βλασίου αρχιεπισκόπου Σεβαστείας του θαυματουργού νεωστί τυπωθείσα, ερανισθείς εκ χειρογράφων, επιμελεία Κωνσταντίνου Χ. Δουκάκη του εκ Καλαμών της Πελοποννήσου προσκυνητού. Φιλοτίμω δαπάνη του πανοσιωτάτου κυρίου κυρίου Παρθενίου Καστανά ηγουμένου της ιεράς Μονής του αγίου Νικολάου Βλασίου Καλαβρύτων. Εν Αθήναις τυπογραφείον Ιωάννου Νικολαΐδου, 1896.

4. Ακολουθία βίος και μαρτύριον του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Βλασίου επισκόπου Σεβαστείας. Εκδίδοται επιμελεία Ζωσιμά Εσφιγμενίτου, δαπάνη Κωνσταντίνου Αναστασίου η Ρεντσάλη. Εν Αθήναις εκ του τυπογραφείου Ίωάννου Νικολαΐδου 1901.

5.Ακολουθία του αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Βλασίου αρχιεπισκόπου

Σεβαστείας, συλλεχθείσα υπό Στυλιανού ιερέως Κύτρακα του Κερκυραίου (ανατύπωση της υπ. αριθμόν 1 εκδόσεως). Η παρούσα ακολουθία αναπαράγεται στο έργο του μητροπολίτου Κερκύρας και Παξών Σεβαστιανού Νικοκάβουρα Ακολουθίαι των Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου, της παρθενομάρτυρος Κερκύρας της Βασιλίδος, του Αγίου Αρσενίου Μητροπολίτου Κερκύρας, της Οσίας Θεοδώρας της Αυγούστης και του Αγίου ιερομάρτυρος Βλασίου, μετά διορθώσεων και προσθηκών, επί το βέλτιον εκδεδομέναι, χρωμοτυπογραφείον Α. Λάντζα, Εν Κερκύρα 1909, στις σελίδες 81-109.

6.Παντελεήμονος Καρανικόλα Μητροπολίτου Κορίνθου, Σικυώνος, Ζεμενού, Ταρσού και Πολυφέγγους, Αγιολόγιον Κορινθιακόν, Ακολουθία του Αγίου ενδόξου ιερομάρτυρος Βλασίου έπισκόπου Σεβαστείας του θαυματουργού, συγγραφείσα υπό Αγαπίου μοναχού του Κρητός, εκδοθείσα δε εγκρίσει της Ι. Συνόδου της εκκλησίας της Ελλάδος τω 1970 , εκδόσεις Πνοή Ιεράς Μητροπολέως Κορίνθου, Κόρινθος 1977, σσ. 11-38.

7.Παντελεήμονος Καρανικόλα Μητροπολίτου Κορίνθου, Σικυώνος, Ζεμενού, Ταρσού και Πολυφέγγους, Αγιολόγιον Κορινθιακόν, Κανών παρακλητικός εις τον άγιον ιερομάρτυρα Βλάσιον τον θαυματουργόν, ποίημα Γερασίμου Μικραγιαννανίτου , εκδόσεις Πνοή Ιεράς Μητροπολέως Κορίνθου, Κόρινθος 1977, σσ. 38- 44.

8. Αντώνιος Μάρκου, Παρακλητικός κανών εις τους αγίους Βλάσιον επίσκοπον Σεβαστείας, Γεράσιμον τον εν Κεφαλληνία και Μακάριον αρχιεπίσκοπον Κορίνθου, τους τιμωμένους εις Τρίκαλα Κορινθίας, Κέντρον Αγιολογικών Μελετών «Όσιος Συμεών ο Μεταφραστής», Αθήνα 2011.

Αναδιφώντας το Ταμείον ανεκδότων βυζαντινών ασματικών κανόνων (27) εντοπίζουμε έναν ανέκδοτο κανόνα προς τιμήν του αγίου ιερομάρτυρος Βλασίου επισκόπου Σεβαστείας (τη 11η Φεβρουαρίου), παραδιδόμενο σε επτά κώδικες, στον Sinait. gr 597, στον Sinait. gr 602, στον Patm. 857, στον Patm. 793, στον Vatic. Gr 1515, στον Marc. gr II 166 και στον Marc. gr. II 124. Ακολουθεί η έκδοση του κανόνος, κατά την μέθοδο των Analecta Hymnica Graeca, μετά συντόμου σχολιασμού των κωδίκων και του περιεχομένου.

 

Σχολιασμός ανέκδοτου κανόνα

Ο ανώνυμος κανόνας του Αγίου Βλασίου, παραδιδόμενος σε επτά χειρόγραφα, φέρει ακροστιχίδα Βλάσιος ημάς εστιά φιλοφρόνως . Το αρχαιότερο χειρόγραφο είναι ο χαρτώος κώδικας Marcianus. gr. II 124, ο οποίος περιλαμβάνει λειτουργικούς κανόνες και χρονολογείται το 962. Το χειρόγραφο σώζεται σε άριστη κατάσταση, χωρίς χάσματα και φθορές, με την υψηλή ποιότητά του να φανερώνεται και από την χρήση ερυθράς και μαύρης μελάνης. Το χειρόγραφο έχει γραφεί στην γραφή της Μονής Οδηγών. Η ακολουθία άρχεται με τα προσόμοια του εσπερινού Εν τη ασκήσει βλαστήσας… (28), Ποιμαντικώς διαπρέψας… (29),Θείω ρωσθείσαι… (30), το δοξαστικόν Ως καλός παιδοτρίβης… (31), το δοξαστικόν των στιχηρών Βλαστήσας εν τη ασκήσει… (32) καθώς και το απολυτίκιον Και τρόπων μέτοχος και θρόνων διάδοχος... (33) . Το συγκεκριμένο χειρόγραφο παραδίδει τρία καθίσματα σε πλ. δ ἦχο, τα Ευσεβείας υπάρχων γόνος σεπτός… (34), Εις ιλύν ενεπάγην αμαρτιών… (35) και Τον αμνόν και ποιμένα και λυτρωτήν… (36) . Στο συναξάριον της ημέρας διαβάζουμε το κοντάκιο Ιερωσύνης χρίσματι … (37), τον οίκο Εν σπουδή αδελφοί συναθροίσθητε … (38), καθώς και δύο εκτεταμένους βίους του Αγίου Βλασίου και της Αγίας Θεοδώρας της Βασιλίσσης. Η ακολουθία ολοκληρώνεται με τα δύο εξαποστειλάρια Μαρτύρων το αγλάισμα… (39) και Ημέραν μοι ανάτειλον… (40) .

Το δίστηλο χαρτώο χειρόγραφο Marcianus. gr. II 166, εξαμηνιαίο των μηνών Σεπτεμβρίου -Φεβρουαρίου, χρονολογούμενο τον 11ο αιώνα, χαρακτηρίζεται για την υψηλής ποιότητας γραφή, με τη χρήση ερυθράς και μαύρης μελάνης. Πρόκειται για ένα ευανάγνωστο και καλώς διατηρημένο χειρόγραφο, το οποίο έχει γραφεί σε μικρογράμματη γραφή μικτή με κεφαλαία, μία γραφή, η οποία συναντάται κυρίως σε λειτουργικού τύπου κείμενα. Η ακολουθία του Αγίου άρχεται, όπως και στα άλλα χειρόγραφα, με τα τρία προσόμοια του εσπερινού: Τοις ασωμάτοις συνήφθης… (41), Της Ιησού γεωργίας… (42), Τη θεϊκή λαμπηδόνι… (43) και τα δοξαστικά Ως καλός παιδοτρίβης… (44) και Βλαστήσας εν τη ασκήσει… (45). Στην γ ωδὴν του κανόνα διαβάζουμε το καθίσμα Ευσεβείας υπάρχων… (46) και μετά την στ ωδὴν το κοντάκιον Ο θείος βλαστός… (47), τον ανέκδοτο οίκον ΄Αμπελος ων Χριστέ ζωηφόρος… και το συναξαριον Ούτος ην κατά χρόνους Λικινίου… Το παρόν χειρόγραφο προσθέτει, μετά το εξαποστειλάριο Μαρτύρων σε ωράισμα… (48), το αποστολικό ανάγνωσμα και την ευαγγελική περικοπή.

Το χειρόγραφο Sinaiticus gr. 597, καλώς διατηρημένο, ευανάγνωστο, χωρίς χάσματα και φθορές, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων ( ff. 133r – 133v), και με αρκετές εσφαλμένες γραφές, από τον αντιγραφέα - είναι μεμβράνινο λειτουργικό μηναίο Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου διαστάσεων 23,5 Χ 17 χρονολογούμενο στον 11ο αιώνα (49). Γραμμένο σε γραφή, που ομοιάζει με την μαργαριταρόπλεκτη ( Perlschrift ), χαρακτηρίζεται από τη συμμετρία, την κομψότητά της καθώς και τα στρογγυλόσχημα γράμματα. Βασικά χαρακτηριστικά του (50) αποτελούν το γράμμα β, το οποίο στη μικρογράμματη μορφή του ομοιάζει με u, το ε δεν ξεπερνά τις διάστιχες γραμμές, ενώ το κάτω μέρος του γράμματος κλείνεται σε δάκτυλο. Ευδιάκριτες είναι, επίσης, οι απολήξεις του γράμματος ι. Το π και το ω είναι κλειστά, ενώ το υ ημικυκλικό. Τέλος, τα γράμματα διακρίνονται σαφέστατα, παραμένοντας σχεδόν πάντοτε ενωμένα. Πριν από τον κανόνα διαβάζουμε ένα κάθισμα μελοποιημένο σε πλ. δ ἦχο Εκβλαστήσας ως δένδρον … (51), τρία στιχηρά του εσπερινού σε α ἦχο Τοις ασωμάτοις συνήφθης …(52), Της Ιησού γεωργίας … (53), Τη θεϊκή λαμπηδόνι … (54) και το τροπάριο σε δ ἦχο Έδυσας εις άδυτα … (55).

Ο Sinait. gr. 602, μεμβράνινο μηναίο Φεβρουαρίου, διαστάσεων 28 Χ 21 χρονολογείται τον 13ο αιώνα. Ομοίως με το πρώτο Σιναϊτικό χειρόγραφο, είναι και αυτό καλώς διατηρημένο και ευανάγνωστο, με μαργαριταρόπλεκτη γραφή. Η ακολουθία του Αγίου άρχεται με δύο καθίσματα, σε πλ. δ ἦχο Εκβλαστήσας ως δένδρον … (56), Ευσεβείας υπάρχων γόνος σεπτός … (57), ακολουθούν τα έξι στιχηρά του εσπερινού σε α ἦχο και πλ. α ἦχο Εν τη ασκήσει βλαστήσας … (58), Τοις ασωμάτοις συνήφθης … (59), Θείω ρωσθείσαι γυναίκες … (60), Κλέος μαρτύρων ιερέων εγκαλλώπισμα … (61), Μάρτυς θεόφρον … (62), Χρίσματι θείω … (63) και ολοκληρώνεται με τον κανόνα.

Ο κώδικας Patmiacus 793, χρονολογούμενος και αυτός τον 13ο αιώνα (64), αν και από κωδικολογικής άποψης παρουσιάζει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά (ευανάγνωστο κείμενο με την χρήση ερυθρού και μαύρου μελανιού, ίδιες διαστάσεις φύλλων και γραμμένης επιφάνειας με τον προαναφερθέντα Πατμιακό κώδικα), περιέχει εν τούτοις φθορές σε κάθε του φύλλο χωρίς αυτό να εμποδίζει την εν γένει μελέτη του. Η ευδιάκριτη γραφή του με τις πολλές συντομογραφίες και τις δυσαναλογίες στα γράμματα μας οδηγεί στην ανισοστρόγγυλη ( Fettaugen ) γραφή, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τα τέλη του 13ου αίώνα έως τις αρχές του 14ου.

Η παραδιδόμενη ακολουθία παραδόξως άρχεται με το κάθισμα Εκβλαστήσας ως δένδρον… (65), το κοντάκιον Τον εν ουρανοίς… (66) και τον οίκο Της ψυχής μου την αχλύν… (67) . Έπονται τα στιχηρά του εσπερινού Τοις ασωμάτοις συνήφθης… (68), Της Ιησού γεωργίας… (69), Τη θεϊκή λαμπηδόνι… (70) . Στις ώες του φ. 66v παραδίδονται τα δύο δοξαστικά, στην άνω ώα το δοξαστικόν των αποστίχων Ως καλός παιδοτρίβης… (71) και στην κάτω ώα το δοξαστικόν των στιχηρών, με αρκετές φθορές και χάσματα, Βλαστήσας εν τη ασκήσει… (72) . Ακολουθεί ο κανόνας, άνευ της β ὠδῆς, και τα θεοτοκία ελλειπτικά στις ώες των φύλλων. Εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα χειρόγραφα, η ακολουθία δεν περιλαμβάνει κανένα εξαποστειλάριο.

Ο έτερος κανόνας, ο οποίος παραδίδεται από το ίδιο χειρόγραφο, φέρει ακροστιχίδα Ύμνοις κροτώ σε μάρτυς ευσεβοφρόνως, περιλαμβάνει και την β ὠδὴ, και αποτελεί το πλέον αναγνωρίσιμο λειτουργικό υμνογραφικό έργο για τον ΄Αγιο Βλάσιο λόγω της ένταξής του τόσο στα Μηναία όσο και στις εκδεδομένες ακολουθίες.

Τον επόμενο αιώνα χρονολογείται ο σύμμεικτος κώδικας Vaticanus graecus 1515, αποτελούμενος από βομβύκινα ( ff. 3-264) και χαρτώα ( ff. 265-275) φύλλα (73). Πρόκειται για έναν καλώς διατηρημένο κώδικα, ομοίως με τους προαναφερθέντες, χωρίς φθορές και χάσματα, με το κάθε φύλλο να χωρίζεται σε δύο στήλες. Τα γράμματα παρατηρούμε ότι ξεχωρίζουν μεταξύ τους, οι τόνοι, αν και μικροί, διακρίνονται εύκολα, ενώ οι συντομογραφίες περιορίζονται στο ελάχιστο, στοιχεία τα οποία προσομοιάζουν στην γραφή στυλ Μετοχίτη, η οποία χρησιμοποιήθηκε τον 14ο αιώνα. Η ακολουθία άρχεται με τον κανόνα, ακολουθούν τα τρία καθίσματα Ευσεβείας υπάρχων… (74), Εις ιλύν ενεπάγην αμαρτιών… (75), Τον αμνόν και ποιμένα… (76), το κοντάκιον Ιερωσύνης χρίσματι… (77), ο οίκος Εν σπουδή αδελφοί… (78) και ο εκτεταμένος βίος Ούτος ην κατά τους χρόνους Λικινίου… Η ακολουθία ολοκληρώνεται με τα δύο εξαποστειλάρια σε γ ἦχο Μαρτύρων αγλάισμα ιερέων το κλέος… (79) και Ημέραν μοι ανάτειλον νοητής ευφροσύνης… (80) .

Το ανορθόγραφο σημείωμα του αντιγραφέα στο 200ο φύλλο « Μην ο φευρουάριος είλιφεν ώδε τέρμα | Θ(εο)υ το δώρον και πόνος Νεκταρίου (μον)αχ(ου) και πρεσ|βυτέρου του Παγκάλλου: ͵α φ Ϟʹ η | εν μηνί απριλλίω ε » συντελεί στην ακριβή χρονολόγηση του κώδικα Patmiacus 857, στο 1598, ο οποίος αποτελεί Μηναίο του Φεβρουαρίου. Όπως περιγράφει ο Αθ. Κομίνης (81), πρόκειται για χαρτώο κώδικα 200 φύλλων με 22 στίχους έκαστο, εκτάσεως 0,205 Χ 0,135 και διαστάσεων γραμμένης επιφάνειας 0,140 Χ 0,085. Από την κωδικολογική εξέταση παρατηρούμε ότι πρόκειται για ένα άρτιο και ευανάγνωστο χειρόγραφο, χωρίς καμία φθορά, ενώ εντύπωση προξενεί το ερυθρό μελάνι στα αρχιγράμματα κάθε τροπαρίου, καθώς και σε ελάχιστα άλλα σημεία.

Η γραφή του χειρογράφου διακρίνεται από τις χαρακτηριστικές ισορροπημένες διαγώνιες γραμμές των γραμμάτων, όπως του γράμματος δ, καθώς και του α, το οποίο απαντά τόσο στην συνηθισμένη σημερινή του μορφή όσο και με συμπιεσμένο τον δάκτυλο, ο οποίος εφάπτεται σε διαγώνια γραμμή. Σε σύγκριση με τα άλλα χειρόγραφα, σε αυτό περιλαμβάνονται πολλές συντομογραφίες. Από τα προαναφερθέντα συμπεραίνουμε ότι η ακολουθία έχει γραφεί στην γραφή της Μονής των Οδηγών, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τον 14ο αιώνα και εξής.

Η ακολουθία περιλαμβάνει τα τροπάρια του εσπερινού, όπως αυτά απαντούν στα Μηναία (82). Τα παραδιδόμενα καθίσματα –μετά την γ ὠδή – Εκβλαστήσας ως δένδρον πανευθαλές… (83), Την ουράνιον πύλην και κιβωτόν… (84), Ο σταυρόν υπομείνας ως αγαθός… (85) έχουν μελοποιηθεί σε πλ δ ἦχο, με το πρώτο να περιλαμβάνεται τόσο στις εκδεδομένες ακολουθίες, όσο και στα Μηναία. Ακολουθεί το κοντάκιο Ιερωσύνης χρίσματι και μαρτυρίου αίματι κατεκοσμίθης… (86), ενώ διαφοροποίηση παρατηρείται στον οίκον, όπου παραδίδεται ο οίκος Της ψυχής μου την αχλύν φώτισον, Λόγε δημιουργέ…. (87) . Η ακολουθία ολοκληρώνεται με τα τρία εξαποστειλάρια, με την σειρά που αυτά παραδίδονται στα Μηναία (88).

Η θεματική του εκδιδομένου κανόνα περιστρέφεται γύρω από την εξύμνηση των πνευματικών αγώνων του Αγίου. Ο ποιητής του κανόνα αρχίζει με μία πρόσκληση από τον ίδιο τον ΄Αγιο στους πιστούς να συμμετάσχουν στην εορτή του. Τονίζονται οι αγώνες του Βλασίου, ο οποίος με την βοήθεια του Χριστού, διατράνωσε την αλήθεια του Θεού και με τα πυρίπνοα κηρύγματά του έλεγξε την διαβολική πλάνη. Στις επόμενες ωδές ουρανός και γη συνενώνονται, με τον υμνογράφο να αναφέρεται τόσο στην ουράνια ανταμοιβή του ιεράρχου από τον Θεό, όσο και στην αιώνια τιμή, που του αποδίδει η επίγεια εκκλησία. Στις ωδές ζ καὶ η ἐξυμνεῖται το αρχιερατικό του έργο. Στην θ ὠδὴ συνδεόμαστε με το παρόν, όπου πλέον ο Αγιος από την ουράνια βασιλεία πρεσβεύει στον Κύριο υπέρ ημών. Ο ανώνυμος κανόνας έχει γραφεί από έναν υμνογράφο με βαθιές φιλολογικές και θεολογικές γνώσεις, οι οποίες αναδεικνύονται τόσο μέσα από τα σχήματα λόγου και περίτεχνων λέξεων, όσο και από την χρήση χωρίων από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη καθώς και της υπάρχουσας υμνογραφίας.


Υποσημειώσεις

(1)βλ. Delehaye H., Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae e codice Sirmondian nunc Berolinensi , Bruxellis 1902 [= Propylaeum ad AASS Novembris ], στ. 457.

(2) Σχετικά με τα αγιολογικού περιεχομένου κείμενα περί του Αγίου Βλασίου βλ. Halkin F., Bibliotheca Hagiographica Graeca, τ. 1. Bruxelles 1967. 276- 277k.

( 3 ) βλ. Follieri H., Initia Hymnorum Ecclesiae Graecae, Studi e Testi città del Vaticano Biblioteca Apostolica Vaticana, 1960, τ. 1, σελ. 232. (στο εξής Follieri )

(4) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. II, σελ. 122.

(5) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. II, σελ. 55.

(6) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. II, σελ. 257.

(7) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I, σελ. 386.

(8) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I, σελ. 305.

(9) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 186.

(10) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I ΙΙ, σελ. 34.

(11) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I ΙΙ, σελ. 441.

(12) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I Ι, σελ. 376.

(13) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I, σελ. 286.

(14) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I, σελ. 585.

(15) βλ. Eutychius Tomadakis, Analecta Hymnica Craeca e codicibus eruta Italiae Inferioris, Joseph Schir ο consilio et ductu edita. VI. canones Februarii Eutychius Tomadakis collegit et instruxit, Roma 1974, σελ. 179- 230.

(16) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I, σελ. 185.

(17) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 182.

(18) βλ. ο.π. σημ. 9.

(19) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. I Ι, σελ. 449.

(20) βλ. Μηναία του όλου ενιαυτού , ΙΙΙ 412 και 565, Εν Ρώμη, 1888-1901.

( 21 ) βλ. Pitra J.B., Analecta Sacra spicilegio Solesmensi parata, I , Parisiis-Tusculi-Venetiis 1876-1884, σελ. 586.

(22) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. ΙΙΙ, σελ. 565.

(23) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 586.

( 24 ) βλ. Petit L., Bibliographie des Acolouthies Grecques, Bruxelles Société des Bollandistes 1926, σελ. 31-33.

(25)βλ. Στρατηγόπουλος Δ., Έντυπες ακολουθίες Αγίων. Συλλογή Ντόρης Παπαστράτου , Αθήνα 2007, σσ. 46- 47.

(26) βλ. Παντελεήμονος Καρανικόλα, Αγιολόγιον Κορινθιακόν , εκδ. Πνοή, Κόρινθος 1977, σσ. 11- 44.

(27) βλ. Παπαηλιοπούλου- Φωτοπούλου Ε., Ταμείον ανεκδότων βυζαντινών ασματικών κανόνων, Ι. κανόνες Μηναίων , Αθήναι 1996, σ. 565.

(28) βλ. ο. π. σημ. 3. τ. Ι, σελ. 462.

(29) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙII, σελ. 335.

(30) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 115.

(31)βλ. ο. π. σημ. 3, τ. V, σελ. 182.

(32) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. V, σελ. 182.

(33) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 257.

(34) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 557.

(35) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 378.

(36) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 185.

(37) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 195.

(38) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 460.

(39) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 376.

(40) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 44.

(41) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 171

(42) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 121

(43) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 53

(44) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. V, σελ. 182.

(45) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 232.

(46) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 557.

(47) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. I Ι I, σελ. 34.

(48) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 376.

(49) βλ. Gardthausen V., Catalogus codicum graecorum sinaiticorum , Oxonii 1886, σελ. 141.

(50) βλ. Mioni E., Εισαγωγή στην ελληνική παλαιογραφία, μτφρ. Νικολάου Μ. Παναγιωτάκη, ε έκδοση, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998, σελ. 90.

(51) βλ. ο.π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 386.

(52) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 171.

(53) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 121.

(54) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 53

(55) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 353.

(56) βλ. ο. π. σημ. 51.

(57) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 557.

(58) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 462.

(59) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 171.

(60) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 115.

(61) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 284.

(62) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. V, σελ. 101.

(63) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙΙ, σελ. 379.

(64) βλ. Καλλίμαχος Δ., «Πατμιακής Βιβλιοθήκης Συμπλήρωμα», Εκκλησιαστικός Φάρος 11 (1913) 266-267.

(65) βλ. ο. π. σημ. 51

(66) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 202.

(67) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 136.

(68) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 171.

(69) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 121.

(70) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. IV, σελ. 53

(71) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. V, σελ. 182.

(72) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. I, σελ. 232.

(73) βλ. Turyn Al., Codices Graeci Vaticani saeculis XIII e XIV scripti annorumgue notis instructi , Bibliotheca Vaticana, 1964, σελ. 173.

(74) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 557.

(75) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 378.

(76) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 185.

(77) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 195.

(78) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 460.

(79) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 375.

(80) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 44.

(81) βλ. Αθ. Δ. Κομίνη, Πίνακες χρονολογημένων πατμιακών κωδίκων , Αθήναι 1968, σσ. 35-36.

(82) βλ. Μηναία… διορθωθέντα υπό Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού του Ιμβρίου, ΙΙ (Φεβρουάριος) Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 1979, σσ. 71-75.

(83) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. Ι, σελ. 386

(84) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 80.

(85) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙII, σελ. 169.

(86) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙI, σελ. 195.

(87) βλ. ο. π. σημ. 3, τ. ΙV, σελ. 136.

(88) βλ. ο. π. σημ. 82.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.