ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΤΕΧΝΗ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Κληρικολόγιο της Επισκοπής Ανδρούσης κατά το έτος 1829.

Παναγιώτου Δ. Γλιάτα
Θεολόγου.

Έναν πολύ σημαντικό, ιστορικά, εφημεριακό κατάλογο της Επισκοπής Ανδρόυσης συναντάμε το 1829 1 κατηρτισμένο από τον επίσκοπο αυτής Ιωσήφ. Η αιτία που τον οδήγησε στην σύνταξη αυτού του καταλόγου ήταν να ενημερώσει την «Επί των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Παιδεύσεως Γραμματεία της Επικρατείας» του Ιω. Καποδίστρια, για την κατάσταση των κληρικών του, κατόπιν σχετικής εγκυκλίου απευθυνομένης «προς τους Ιερωτάτους Μητροπολίτας, Θεοφιλεστάτους Επισκόπους και Εκκλησιαστικούς Τοποτηριτάς» 2 Στόχο δε είχε να χορηγηθούν στην κυβερνηση οι πληροφορίες «… δι ών θέλει δυνηθή να συντελέση εις τον σκοπόν του Έθνους και της Κηβερνήσεως, όστις είναι η βελτίωσις του κλήρου, η εκκλησιαστική ευνομία και ευταξία, και η επάρκεια των αναγκαίων εις τους λειτουργους του Θεού, ίνα σχολάζοντες των βιωτικών μεριμνών ενασχολώνται επιμελέστερον περί την υπήρεσίαν των θείων και την των ψυχών παιδαγωγίαν και προστασίαν.»

Από το Χωριό Μαυρομάτι Ιθώμης που βρισκόταν «… περιερχόμενος τά κατατεφρωμένα χωρίδια…» 3της επαρχίας του, όπως ο ίδιος αναφέρει σε επιστολή του μία ημέρα πριν την σύνταξη του παρόντος καταλόγου των κληρικών, παραθέτει την κατάσταση της Παιδείας στην περιοχή του σημειώνοντας για τους κληρικούς του: «…..(ἐκτός δύο ἱερέων) ὑπάρχουσι ἔγγαμοι πάντες, ἄμοιροι παιδείας ἑλληνικής. Γεγυμνασμένοι ὅμως εἰς τόν ἐκκλησιαστικόν τους βίον, τίμιον καί χαρακτῆρα καλόν ἔχοντες, πτωχοί καί ἀξιοδάκρυτοι καί τῶν ἀναγκαίων εἰς χρῆσιν τῶν ἱερῶν μυστηρίων ὑστερούμενοι….».

Την επομένη συντάσσει τον κατάλογο αυτό καταγράφοντας τα κύρια ονόματα των κληρικών και τα χωριά στα οποία εφημερεύει εν έκαστος εξ αυτών:

«Σημείωση τῶν ἱερέων των ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ ἐπισκοπῇ Ἀνδρούσης διατελούντων.

•  Ἐν τῇ κωμοπόλει Νησίου (Μεσσήνης) ὁ παπά Ἠλίας οἰκονόμος, ὁ πρωτόπαπας Εὐστάθιος καί ὁ παπά Γεώργιος.

•  Πιπερίτζη (Πιπερίτσα) ὁ παπά Παναγιώτης.

•  Καρτερόλη ὁ παπά Ἠλίας 4 οἰκονόμος.

•  Ἀνδρούση ὁ παπά Σεραφείμ ἱερομόναχος

•  Ἀναζηρίω (Εύα 5) ὁ παπά Εὐστάθιος

•  Τζιτζορίω (Ανάληψη 6) ὁ παπά Νικόλαος ὁ Χίος 7

•  Μαγγανιακίου ὁ παπά Σπυρίδων

•  Λεζίω (Λάμπαινα 8) ὁ παπά Δημήτριος

•  Μουσταφάπασα ( Αριστομένης) ὁ παπά Θεόδωρος

•  Πελεκανάδῃ ὁ παπά Γεώργιος

•  Ἐν Ἁγιᾶς Μοναστήριον 9 ὁ παπά Εὐθύμιος ἔχων καί τινά χωράφια

•  Λιγουδίστη (Χώρα Τριφυλίας 10) ὁ παπά Κυριακός οἰκονόμος 11 καί ὁ παπά Παναγιώτης ἐκ Μάνης

•  Τζιφλικίω (Χώρα Τριφυλίας) ὁ παπά Ἰωάννης 12

•  Γαργαλιάνοις ὁ παπά Γεώργιος οἰκονόμος καί ὁ Παρθένιος, οὗτος ἀποθνησκούσης τῆς πρεσβυτέρας του ἐγένετο καλόγηρος.

•  Βούτενα ὁ παπά Μιχαήλ 13

•  Μάκρενα ὁ παπά Ἰωάννης

•  Ἐν Ζαγάρενα (Κορομηλιά 14) ὁ παπά Παναγιώτης

•  Τζιαφιρομίνη (Βαλύρα 15) ὁ παπά Μιχαήλ καί ὁ γηραιότατος πεθερός αὐτού παπά Σαράντος

•  Μαυροματίω ὁ παπά Ἰωάννης

•  Κατζαρώ (Κατσαρός) ὁ παπά Δημήτριος

•  Σολεχίω (Σολάκι) ὁ παπά Θεόδωρος

•  Ζεζίω (Ανθούσα 16) παπά Νικόλαος

•  Ἀλητζελεπή (η Τρίοδος ή η Οιχαλία 17) ὁ παπά Ἀθανάσιος

•  Σαντανίω (Ανδανια 18) ὁ παπά Παῦλος

•  Μάλτη (Μάλτα) ὁ παπά Ἀντώνιος

•  Δουσήλα (Δεσύλλα) ὁ παπά Γεώργιος Οἰκονόμου

•  Διαβολίτζι (Διαβολίτσι) ὁ παπά Ἰωάννης

•  Ἀγριλοβούνω ὁ παπά Ἀθανάσιος γηραιότατος

•  Κωνσταντίνους ὁ παπά Ἀλέξιος, ὁ παπά Παναγιώτης, παπά Ἀναστάσιος καί ὁ παπά Παναγιώτης. Ἡ κώμη αὐτή Κωνσταντίνους ἔχει οἰκογενείας ἑβδομήκοντα καὶ ἐπειδή τρία χωρίδια υστερουσιν ἱερέων, ἱεροπραττούσιν εἰς αὐτά οἱ ρηθέντες.

•  Μελιγαλά οἱ παπά Παναγιώτης καί ὁ παπά Ζαχαρίας. Ο παπά Δανιήλ καθήμενος ἐν ἑνί κελλίῳ ἔχοντι ἐκκλησίαν τῶν Ταξιαρχῶν καθημένω πλησίον τοῦ χωρίου Κωνσταντίνου ζῆ διά τῶν ἐλεών τῶν χριστιανών

Και ἐπειδή ἡ κωμόπολις Νησίου υστερείτο πνευματικού έγραψα τίς Μεγαλοσπηλαιώταις καί μοί ἀπέστειλλαν ἕνα ἱερομόναχον Πολύκαρπον τούνομα, σεβάσμιον καί χρηστοήθη ἄνδρα.

Οἱ ρηθέντες ἀποπληροῦσι τά χρέη των ἐφημεριων και έκαστος τούτων ἔχει ὑπὸ τὴν ἐπίσκεψίν του ἑξήκοντα οἰκογενείας εκτός των ιερέων του Νησίου, οπου έχει εκαστος εκατόν οικογενείας καί οι τοῦ Γαργαλιάνου.

Ζῶν ἀπολαμβανόντων τά συνήθη δικαιώματά των.

Τά κύρια εἰσοδήματα εἶναι εἴκοσι ὀκάδες γεννήματα καλαμποκίων ὅπου […]εκάστη οικογένεια. Τά εἰσοδήματά των πολλά ὀλίγα πλήν οἱ περισσότεροι ἐργάζονται τήν γῆν καί ὑστεροῦνται βιβλίων τῆς ἀκολουθίας.

Τῇ 27 η Νοεμβρίου 1829 ὁ Ἀνδρούσης Ἰωσήφ»

Να σημειώσουμε εδώ πως σχετικό κατάλογο για την εν λόγω επισκοπή δεν συναντάμε σε προγενέστερους χρόνους, ούτε και το επόμενο διάστημα, καθώς τέσσερα περίπου χρόνια μετά η επαρχία Μεσσήνης και η επαρχία Καλαμών αποτελούν την νεοσυσταθείσα επισκοπή Μεσσήνης με έδρα το Νησί (Μεσσήνη). Τα χωρία που υπάγοντο διοικητικά σε άλλες επαρχίες αποκόβονται και εντάσσονται στις Επισκοπές των εκεί διοικητικών επαρχιών. Έτσι, για παράδειγμα, η Χώρα και οι Γαργαλιάνοι με τα χωριά τους, ενώ το πριν άνηκαν στην επαρχία Αρκαδιάς (Τριφυλίας) με το νέο Β. Διάταγμα 19και τη μετονομασία της Μητροπόλεως Χριστιανουπόλεως σε Επισκοπή Τριφυλίας εντάχθηκαν σε αυτή και εκκλησιαστικά.

Παρατηρούμε επίσης πως ο αριθμός των κληρικών που εξυπηρετούν τις λατρευτικές ανάγκες των χωριών είναι κατά πολύ μικρότερος από τον αριθμό των χωριών που ανήκουν την εποχή αυτή στην επισκοπή Ανδρούσης. Έτσι βρίσκουμε σαράντα ένα ιερείς για εβδομήντα και πλέον χωρία 20 που ήταν μόνο η επαρχία Ανδρούσης χωρίς να υπολογίζουμε την επαρχία Επμλακίων και μέρος της επαρχίας Αρκαδιάς που υπήγοντο στην δικαιοδοσία του Ανδρούσης. Ως εκ τούτου είναι προφανές πως ο κάθε ιερέας δεν εξυπηρετούσε μόνο το χωριό που είναι εγγεγραμμένος στον παρόντα κατάλογο μα περισσότερα του ενός.

Από την γενικότερη αλληλογραφία του Ανδρουσης για την κατάσταση της επαρχίας του αμέσως μετά το τέλος των απελευθερωτικών αγώνων του έθνους και την επέλαση του Ιμπραήμ μπορούμε να διαπιστώσουμε την ένδεια των ιερέων του. Αυτό είναι εμφανές και στο παρόν Κληρικολόγιο καθώς στο τέλος αυτού παρουσιάζεται ο τρόπος πληρωμής μα και οι παράλληλες αγροτικές εργασίες που τους βοηθούν για να επιβιώσουν. Άλλωστε σε μία περιοχή που τα προηγούμενα χρόνια είχε υποφέρει τα πάνδεινα από τις θυσίες του αγώνα και κυρίως από τις ορδές του Ιμπραήμ, είναι φυσικό ο κόσμος να υποφέρει και μαζί με αυτόν ο κλήρος.


1.Γ.Α.Κ. Υπουργείο Θρησκείας Φακ. 21 Α Αριθ. Εγγρ. 44-45

2. « ΓΕΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» , ΕΤΟΣ Δ', ΑΡΙΘ. 73, 26 Οκτωβρίου 1829.

3. Παναγιώτου Γλιάτα, « Η πάλαι ποτέ Ιερά Μονή της Αγιάς στη Μεσσηνία», περιοδικό « ΘΕΟΛΟΓΙΑ», Τομ. 86 (2015), τευχ. 3 ο , Σελ. 181.

4. Πρόκειται για τον οικονόμο Στυλιανόπουλο Ηλία, έναν από τους πλέον σημαντικούς αγωνιστές και προκρίτους της περιοχής της Ευας. ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ Α΄ 1968, Εκδόσεις Γιαννίκος, Αθηνα 1998, Σελ. 513.

5. Μετονομάσθηκε το 1928. Μέχρι το 1843 υπήρξε έδρα της επαρχίας Εμπλακίων.

6. Μετονομάσθηκε το 1927

7. Πρόκειται για τον ιερέα Φενεστρόπουλο Νικόλαο παλιό δημογέροντα του χωριού που προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα. ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ Α΄ Σελ. 520.

8. Μετονομάσθηκε το 1921

9. Πρόκειται για την, διαλελυμένη πλέον, Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Αγιάς κοντά στο χωριό Μεταξάδα Μεσσηνίας. Π. Δ. Γλιάτα, «Η πάλαι ποτέ Ιερά Μονή της Αγιάς στη Μεσσηνία», Περιοδικό «Θεολογία» τεύχος Γ' 2015, σελ. 175 κ.ε.

10. Τρία παραπλήσια χωριά Λιγούδιστα, Καβελαριά και Τσιφλίκι ή Τζιφλίκι συνενώθηκαν αρχικά σε ένα χωριό, την Λιγούδιστα. Το 1928 μετονομάσθηκαν και απετέλεσαν την πόλη της Χώρας. Ήδη όμως από τους προεπαναστατικούς χρόνους οι κάτοικοι συνήθιζαν να χρησιμοποιούν την ονομασία «Χώρες» για τους Τρείς αυτούς οικισμούς, όπως μαρτυρείται σε πολλά έγγραφα του Αγώνα.

11. Έχασε τους τρεις γιους του στο Μανιάκι στο πλευρό του Παπαφλέσσα. (ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ Α΄ Σελ. 451).

12. Σε μεταγενέστερη επιστολή του Ανδρουσης μαθαίνουμε ότι πρόκειται περί κληρικού καταγομένου εκ Κρήτης. (ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ Α΄ Σελ. 205).

13. Ίσως να πρόκειται περί του ιερέως συναντάτε σε έγγραφα του Αγώνος με το επώνυμο Κοσμάς, (ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ Α΄ Σελ. 467)

14. Μετονομάσθηκε το 1927

15. Μετονομάσθηκε το 1927

16. Μετονομάσθηκε το 1927

17. Μετονομάσθηκε το 1928

18. Μετονομάσθηκε το 1919

19.Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος . Αρίθμ. 38, 27 Νοεμβρίου 1833.

20. Θ.Δ. Κρίμπα «Η ενετοκρατούμενη Πελοπόννησος», ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΑ τομ. Α,΄ Σελ. 341 -343.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.