ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΤΕΧΝΗ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

 

Ο ουκρανικός δε λαός τί;
(Το μήνυμα των Αποστόλων)

Παναγιώτης Ι. Μπούμης
Ομότ. Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών

Αρκετά θα έλεγε κανείς λέχθηκαν μέχρι τώρα στο πρόβλημα της ουκρανικής Εκκλησίας, για τους επισκόπους, αρχιεπισκόπους, γενικώς για τους κληρικούς. Θα ρωτούσε όμως κάποιος άλλος, για τους λαούς, για τους πιστούς, για τους χριστιανούς των μερών αυτών ενδιαφέρθηκε κανείς με ιδιαίτερη προσοχή και προσευχή; Διερωτήθηκε ακόμη αν όλοι πιστεύουν ότι είναι βαφτισμένοι, κεχρισμένοι (=μυρωμένοι), κοινωνημένοι και οι ζώντες και οι κεκοιμημένοι τους; Διερωτήθηκε αν είναι βέβαιοι για την αιώνια σωτηρία τους;

Θα απαντήσει ίσως κάποιος προχείρως ο Θεός γνωρίζει, τί θα γίνει με αυτούς: «Έχει ο Θεός», λένε. Ο Θεός θα κρίνει και θα τους κρίνει αναλόγως. Ναι, αλλά μήπως ο Θεός θα κρίνει και τους ποιμένες της Ουκρανίας και της απανταχού Ορθοδοξίας, αν αμελήσουν ή αδιαφορήσουν ή και ολιγωρήσουν για την βέβαιη σωτηρία αυτών των «προβάτων» Του;

Ίσως αντιτείνει κάποιος ότι ελήφθη πρόνοια και για το λαό, για τους απλούς πιστούς, όπως φαίνεται και από την απόφαση (ανακοινωθέν) του Οικουμενικού Πατριαρχείου της 11-10-2018, όπου λέει κατά την § 3 ότι αποφάσισε «να αποκαταστήσῃ αυτούς (οίτινες ευρέθησαν εν σχίσματι) μεν εις τον αρχιερατικόν ή ιερατικόν αυτών βαθμόν, τους δε πιστούς αυτών εις εκκλησιαστικήν κοινωνίαν».

Εμείς μάλιστα στον προηγούμενο αντιτασσόμενο θα αναφέραμε και το λεγόμενο στον Τόμο αυτοκεφαλίας ότι η Μεγάλη Εκκλησία «και δαψιλείς επικαλείται επί την ανά την Ουκρανικήν χώραν ... και τον ευσεβή λαόν αυτής, εκ των ακενώτων θησαυρών του Παναγίου Πνεύματος, τας θείας δωρεάς».

Ωστόσο και το πρώτο και το δεύτερο με τη γενικότητα που είναι διατυπωμένα δεν νομίζουμε ότι ικανοποιούν κανονολογικώς, δεν προσφέρουν και δεν ορίζουν τα ενδεδειγμένα μέτρα. Επί παραδείγματι, δεν προβλέπουν καμμία λειτουργική-μικρή μυστηριακή διαδικασία. Αποφάσισε, λέει το ανακοινωθέν του Πατριαρχείου, να αποκαταστήσει τον λαόν «εις εκκλησιαστικήν κοινωνίαν». Αποφάσισε, αλλά τί απέγινε; Επίσης «δαψιλείς επικαλείται επί ... τον ευσεβή λαόν αυτής (της Ουκρανίας) ... τας θείας δωρεάς», λέει ο Τόμος. Αυτό πραγματοποιήθηκε; Τί γίνεται, για να πραγματοποιηθεί η επίκληση;

Μήπως, λοιπόν, πρέπει οι ορθόδοξοι ποιμενάρχες να φροντίσουν και να προνοήσουν το συντομότερο για τους έστω αμφιβάλλοντες και απορούντες αυτούς για τη βέβαιη σωτηρία τους χριστιανούς; Για την κανονική «εκκλησιαστικήν κοινωνίαν» τους, ώστε να απολαύσουν και «τας θείας δωρεάς»;

Σε μία ανάλογη —ίσως και μικροτέρων διαστάσεων— περίσταση-πρόκληση οι απόστολοι δεν εφείσθησαν κόπων και προσωπικών θέσεων ή σχέσεων και πιέσεων, αλλά έσπευσαν να θεραπεύσουν την κατάσταση και να πληρώσουν τα κενά. Πράγματι, όπως μας λένε οι «Πράξεις των Αποστόλων» (κεφ. 8,14-17): «Ακούσαντες δε οι εν Ιεροσολύμοις απόστολοι ότι δέδεκται η Σαμάρεια τον λόγον του Θεού, απέστειλαν προς αυτούς Πέτρον και Ιωάννην, οίτινες καταβάντες προσηύξαντο περί αυτών όπως λάβωσι Πνεύμα 'Αγιον· ούπω γαρ ην επ' ουδενί αυτών επιπεπτωκός (δεν είχε κατέλθει), μόνον δε βεβαπτισμένοι υπήρχον εις το όνομα του Κυρίου Ιησού. Τότε επετίθουν τας χείρας επ' αὐτούς, και ελάμβανον Πνεύμα 'Αγιον».

Έχουμε, λοιπόν, τη γνώμη ότι η περιγραφή αυτή τέθηκε στην Αγία Γραφή, όχι ασκόπως και τυχαίως. Τίποτε στην Αγία Γραφή δεν είναι περιττό. Νομίζουμε δηλαδή ότι το περιστατικό αυτό αποτελεί ένα πρότυπο για την αντιμετώπιση, εκτός άλλων περιπτώσεων, και του θέματος των ανησυχούντων Ουκρανώών χριστιανών. Προς τούτο ίσως πρέπει να λάβουμε υπ' όψη ορισμένα σημεία ή στοιχεία του κειμένου και να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Ερχόμαστε, λοιπόν, στα σημεία-στοιχεία που μας προσφέρει η εν λόγῳ περικοπή-μήνυμα των Πράξεων των Αποστόλων. Να τα εξάρουμε και να τα τονίσουμε.

1) Το πρώτο σημείο ποι πρέπει να αξιολογήσουμε και να αξιοποιήσουμε είναι ότι στα Ιεροσόλυμα οι Απόστολοι δεν πήραν μόνο απόφαση ούτε αρκέστηκαν μόνο σ' αυτήν, αλλά προέβησαν και σε ορισμένες ενέργειες και πράξεις. Και πράγματι κατά πρώτον απέστειλαν τους απόστολους Πέτρο και Ιωάννη, δύο (όχι ένα) πρωτοκορυφαίους απόστολους.

2) Αλλά το σπουδαίο είναι ότι την απόφαση για τη μετάβασή τους στη Σαμάρεια ο Πέτρος και ο Ιωάννης «οι δοκούντες στύλοι είναι» (Γαλ. 2,9) δεν την πήραν μόνοι τους αυτοί οι δύο κορυφαίοι απόστολοι, αλλά όλοι οι απόστολοι που βρίσκονταν ακόμη στα Ιεροσόλυμα. Λέμε όλοι, γιατί λέει «οι απόστολοι». Έχει δηλαδή το οριστικό και περιεκτικό άρθρο «οι».

3) Το επίσης σπουδαίο είναι ότι οι δύο αυτοί κορυφαίοι απόστολοι συμμορφώθηκαν με την απόφαση της αποστολής τους στη Σαμάρεια, σαν απλοί, ταπεινοί και υπάκουοι μαθητές του Κυρίου. Αξίζει εδώ να μεταφέρουμε μία παρατήρηση του καινοδιαθηκολόγου J . A. Bengel , την οποία παραθέτει ο δικός μας καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας στο Υπόμνημά του (σ. 270): «Ο αποστελλόμενος πέμπεται είτε υπό ανωτέρου είτε υπό ίσου. Το κύρος του αποστολικοῦ σώματος ήτο μεγαλύτερο του ατομικού κύρους του Πέτρου και του Ιωάννου». Παραθέτουμε τη γνώμη αυτή έτσι, για να συγκρίνει και να αναλογίζεται καθένας μας τη θέση του, το κύρος του, την αρμοδιότητά του και την ευθύνη του.

4) Αλλά και οι δύο απόστολοι δεν έμειναν άπραγοι ούτε αρκέσθηκαν στην απλή μεταφορά λόγων ή την επίδοση επιστολής προς τους ενδιαφερομένους, όπως έγινε στην περίπτωση των «αναστατωμένων» Αντιοχέων, όταν δημιουργήθηκε το πρόβλημα της τηρήσεως ή μη του νόμου (και) της περιτομής (Πράξ. 15,1-35). Αντιθέτως προέβησαν σε ουσιώδεις ενέργειες, σε ορατά σημεία μυστηρίου, όπως λέμε στη λειτουργική-μυστηριακή γλώσσα, για να είναι ακριβώς ορατά (βλεπόμενα) και οπτά-ψηλαφητά.

5) Προτού όμως προβοῦν σε αυτές τις ενέργειες και πράξεις «προσευχήθηκαν». Θα λέγαμε ότι έκαναν μία επί τόπου λειτουργική πράξη, ίσως μία μικρή ακολουθία, ίσως μία ακολουθία υποτυπώδη για την τότε νεαρή ηλικία της Εκκλησίας. 'Αλλωστε αυτή η πρακτική ήταν γνωστή από τις ημέρες του Κυρίου. Φυσικά όμως για τα σημερινά αναπτυγμένα λειτουργικά δεδομένα θα λέγαμε ότι άρχισαν με το «Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και τοι Υιού και τοι Αγίου Πνεύματος».

6) Στη συνέχεια, ακολούθως (στην ακολουθία) «επετίθουν τας χείρας επ' αυτούς», έθεταν τα χέρια τους στο κεφάλι τους, μεταδίδοντες στους βαφτισμένους Σαμαρείτες 'Αγιον Πνεύμα, τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Τελούσαν δηλαδή το μυστήριο του χρίσματος. Και για να γίνει αυτό, σημαίνει ότι οι δύο απόστολοι είχαν την εξουσία να μεταδίδουν αυτήν την χάρη δυνάμει της αποστολικής-ιερατικής τους ιδιότητας, δυνάμει της αποστολικής διαδοχής, εξουσία την οποία δεν είχε ο διάκονος Φίλιππος, που τους είχε βαφτίσει.

7) Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θέτει το ερώτημα: «Και δια τί ουκ ήσαν ούτοι (οι Σαμαρείτες) λαβόντες Πνεύμα 'Αγιον βαπτισθέντες; ... ». Και προσθέτει απαντώντας: «Όθεν μοι δοκεί ούτος ο Φίλιππος (που τους βάφτισε) των επτά (διακόνων) είναι ... Διο και βαπτίζων, Πνεύμα τοις βαπτιζομένοις ουκ εδίδου· ουδέ γαρ είχεν εξουσίαν· τούτο γαρ το δώρον μόνον των δώδεκα ην». Και ο Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης ωσαύτως σημειώνει: «Βαπτίζει μόνον ως μαθητής (ο Φίλιππος)· τελειούσι δε την χάριν οι απόστολοι, οις (= στους οποίους) η της τοιαύτης δόσεως αυθεντία εδέδοτο» (1) .

8) Ένα άλλο δεδομένο της περικοπής είναι και η χρησιμοποίηση των παρατατικών «επετίθουν τας χείρας» και «ελάμβανον Πνεύμα 'Αγιον», αντί του αορίστου «επέθεσαν» και «έλαβον». Ο καθηγητής Παν. Τρεμπέλας γράφει: «Ο παρατατικός επετίθουν σημαίνει την επανάληψιν της πράξεως» (2) . Προφανώς η επανάληψη δεν γινόταν στο ίδιο βαφτισμένο πρόσωπο, αλλά σε άλλο. Έτσι αυτό μας δίνει το δικαιωμα να πούμε ότι η επίθεση της χειρός των Αποστόλων δεν έγινε σε μία μαζική ομαδική ενέργεια, αλλά γινόταν σε μία προσωπική, ατομική πράξη.

9) Και αυτό ήταν εύκολο τότε, γιατί οι χριστιανοί ήταν λίγοι και επαρκούσαν οι απόστολοι. Αλλά τί θα έκαναν σήμερα σε μία ομαδική ένταξη στην Εκκλησία, π.χ. χριστιανών βαφτισμένων, αλλά μη κεχρισμένων; Πράγματι η επίθεση των χειρών γινόταν όσο καιρό ήταν αυτό εφικτό, ένεκα του μικρού αριθμού των χριστιανών που βαφτίζονταν. Ύστερα όμως κατέστη αναγκαίο να μπορούν τα χαρίσματα να παρέχονται με ένα διαφορετικό απτό τρόπο σε μεγάλο αριθμό βαφτιζομένων. Οπότε θεσμοθετήθηκε το μυστήριο του χρίσματος, όπως το γνωρίζουμε, και τελείται σήμερα και με τους αντιπροσώπους των Επισκόπων, τους πρεσβυτέρους. Κάτι τέτοιο νομίζουμε ότι μπορεί με την προσέλευση και ένταξη των εμπερίστατων Ουκρανών χριστιανών στη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία να συμβεί, ύστερα από μία κοινή συμφωνία των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών.

10) Κατόπιν τούτων θα λέγαμε: Προφανώς και επ' αυτής της βιβλικής περικοπής των Πράξεων των Αποστόλων στηριζόμενοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας όρισαν και επικύρωσαν ιερούς κανόνες γιά τόν τρόπο βέβαιης εἰσδοχής και ἐντάξεως τών προσερχομένων από αιρέσεις ή σχίσματα στην εκκλησιαστική κοινωνία. Τέτοιοι κανόνες μεταξύ άλλων είναι: Οι η΄ και ιθ΄ της Α΄ Οικουμενικής, δ΄ και ζ΄ της Β΄ Οἰκουμενικής, Ϟε΄ (95ος) της Πενθέκτης Οικουμενικής, ζ΄ και η΄ της Λαοδικείας, ιη΄ και ιθ΄ της Σαρδικής, νζ΄/ξστ΄, ξη΄/οζ΄ και ξθ΄/οη΄ της Καρθαγένης, α΄ Μεγ. Βασιλείου, ιβ΄ Θεοφίλου Αλεξανδρείας.

11) Και θα προσθέταμε τονίζοντες: Επειδή όμως έχουμε διάφορες αιρέσεις και σχίσματα στην αντιμετώπιση από τους ανωτέρω ιερούς κανόνες για την εισδοχή των προσερχομένων στην Ορθοδοξία, και στην προκειμένη περίπτωση της Ουκρανίας διάφορα είδη σχισματικών μερίδων, βαπτίσεων και χειροτονιών (μη παραθεωρουμένων και των ουνιτικών), γι' αυτό θα πρέπει οπωσδήποτε μία γενική Σύνοδος επιληφθεί του θέματος: Να αποφασίσει αρμοδίως και αυθεντικώς τη διαδικασία εντάξεως όλων αυτών των μερίδων στην εκκλησιαστική κοινωνία κατ' ακρίβειαν ή κατ' οικονομίαν.

12) Αυτή η Σύνοδος θα πρέπει να αντιπροσωπεύει την Ορθοδοξία καθόλου, όπως και οι απόστολοι τότε στα Ιεροσόλυμα αντιπροσώπευαν την καθόλου Εκκλησία. Μία τέτοια Σύνοδος είναι σήμερα η Πανορθόδοξη Σύνοδος ή έστω η Σύνοδος των προκαθημένων τών δεκατεσσάρων αναγνωρισμένων αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών.


1. Παν. Τρεμπέλα, ὅπ. π ., σ. 271.

2. Ὅπ. π.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.