ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

πίσω


Εισαγωγή

«ΝΥΝ ΤΟ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΝ ΠΝΕΥΜΑ ΕΠΙ ΠΑΣΑΝ ΣΑΡΚΑ ΕΚΚΕΧΥΤΑΙ»

Πεντηκοστή του 379 (9 Ιουνίου)

Ε΄ Θεολογικός Λόγος, Περί Aγίου Πνεύματος

Λόγος ΛΑ', Περί του αγίου Πνεύματος

Ο άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ περί Αγίου Πνεύματος

Η δια φωτεινής Νεφέλης ή Ακτίνος εικονογραφία του Αγίου Πνεύματος

Το Πνεύμα το άγιον δεν είναι κτίσμα

Ο Παράκλητος ως διδάσκαλος της αληθείας κατά τον Ευαγγελιστήν Ιωάννην

Περί Αγίου Πνεύματος διδασκαλία του Μεγάλου Φωτίου

The reply of saint photios to the structure and logical dynamics of the filioque

Το Πνεύμα το άγιον δεν είναι κτίσμα

Διδύμου του Τυφλού, Περί του αγίου Πνεύματος,
Θεσσαλονίκη 1973, εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, σελ. 31-38,
μτφρ. Αρχιμ. Μελετίου Καλαμαρά

Μέρος α'

το πνεύμα τ o άγιον δεν είναι κτίσμα

Περί τούτου θα πραγματευθώμεν διεξοδικώ- τερον κατωτέρω, όταν θα κάμωμεν λόγον περί του ότι προς τους προφήτας εγένετο λόγος όχι μόνον ο Κύριος, αλλά και το Πνεύμα άγιον, το οποίον και αποκτάται ταυτοχρόνως (1) με τον μονογενή Υιόν του Θεού.

Αυτή καθ' εαυτήν η λέξις «Πνεύμα 'Αγιον» δεν είναι μία κενή ονομασία (2), αλλά δηλωτική μιας ενυποστάτου ουσίας: (Ουσία) ομοταγής με τον Πατέρα και τον Υιόν και εντελώς διαφορετική από τα κτίσματα.

 

α. Καθ' εαυτό αγαθόν.

Επειδή λοιπόν τα κτίσματα διαιρούνται εις ορατά και αόρατα, δηλ. σωματικά και ασώματα, το Πνεύμα το 'Αγιον, το αίτιον του λόγου και της σοφίας και της γνώσεως, το οποίον κατοικεί εις την ψυχήν και εις την διάνοιαν, δεν είναι μία εκ των σωματικών ουσιών, ούτε εν εκ των αοράτων κτισμάτων.

Αλλά αυτά μεν ολα (τα κτίσματα) είναι δεκτικά (3) και της σοφίας και των λοιπών αρετών και του αγιασμού. Αυτή δε η ουσία (το Πνεύμα το 'Αγιον), περί ης νυν ο λόγος, είναι η αιτία και της σοφίας και της γνώσεως και του αγιασμού. Κατά ταύτα δεν είναι δυνατόν να εύρη τις εν τω Αγίω Πνεύματι άλλην τινά ισχύν ή ενέργειαν αγιασμού και αρετής, την οποίαν να δύναται να εξαρτήση από κάτι το εξωτερικόν, διότι η τοιαύτη (4) ουσία (η έξωθεν) είναι τρεπτή.

Το Πνεύμα όμως το 'Αγιον κατά κοινήν ομολογίαν είναι άτρεπτον, ο αγιασμός της περί Θεού γνώσεως και όλων των αγαθών χορηγός, και, ίνα μη μακρηγορώ, ενυπάρχει εις τα υπό του Κυρίου παρεχόμενα αγαθά. Ενώ λοιπόν και ο Ματθαίος και ο Λουκάς περιγράφουν το αυτό χωρίον του Ευαγγελίου, ο εις εκ τούτων λέγει: «πόσω μάλλον ο Πατήρ υμών ο εν τοις Ουρανοίς δώσει αγαθά τοις αιτούσιν αυτόν» (5), ενώ ο άλλος: «πόσω μάλλον ο Πατήρ υμών ο ουράνιος δώσει το Πνεύμα αυτού το άγιον τοις αιτούσιν αυτόν» (6).

Εκ τούτων γίνεται φανερόν, ότι το Πνεύμα το 'Αγιον είναι το πλήρωμα των αγαθών του Θεού, και ότι χωρίς αυτό δεν είναι δυνατόν να λάβουν υπόστασιν αυτά, τα οποία προέρχονται από τον Θεόν, διότι όλα τα ωφέλιμα, όσα γεννώνται εκ της χάριτος των δωρεών του Θεού, απορρέουν από την πηγήν αυτήν. Επειδή δε είναι κατ' ουσίαν αγαθόν, δεν δύναται να είναι (αυτό) δεκτικόν αγαθότητος έξωθεν εαυτού (υπαρχούσης), αφού αυτό χορηγεί εις τα άλλα (κτίσματα) την αγαθότητα.

Εδείχθη λοιπόν, ότι το Πνεύμα το 'Αγιον είναι διάφορον τι όχι μόνον των σωματικών, αλλά και των ασωμάτων κτισμάτων, αφού αι λοιπαί ουσίαι δέχονται την ουσίαν ταύτην του αγιασμού, ενώ αυτό όχι μόνον δεν είναι δεκτικόν αγιασμού αλλοτρίου (7), αλλά και είναι χορηγός (αυτού) και δημιουργός.

Τέλος, όσοι απολαύουν της «κοινωνίας» του, λέγονται «μέτοχοι» του 'Αγιου Πνεύματος, ως αγιασθέντες από αυτό. Έχει γραφή εντελώς σαφώς: «και το Πνεύμα της χάριτος ενυβρίσας» (8), δήλον ότι ο αμαρτήσας αφού (ήδη) έλαβεν αυτό. "Αν δε ηγιάσθη δια της κοινωνίας του Αγίου Πνεύματος, γίνεται φανερόν, ότι αυτός εγένετο μέτοχος αυτού (του Αγίου Πνεύματος), και ότι το Πνεύμα το 'Αγιον είναι χορηγός του αγιασμού αυτού.

Ακόμη· ο Απόστολος γράφων προς τους Κορινθίους και απαριθμών αυτούς, οι οποίοι «βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι» (9), επιλέγει: «και ταύτα τινες ήτε, αλλ' απελούσθητε, αλλ' ηγιάσθητε, αλλ' εδικαιώθητε εν τω ονόματι Ιησού Χριστού και εν τω Πνεύματι του Θεού ημών» (10), χωρίς με τούτο να λέγη, ότι το Πνεύμα του Θεού είναι άλλο τι και όχι το Πνεύμα το 'Αγιον.

Δια τούτο ο αυτός κατωτέρω επιβεβαιοί ταύτα, λέγων: «Ουδείς εν Πνεύματι Θεού λαλών λέγει «ανάθεμα Ιησού» και ουδείς δύναται ειπείν «Κύριον Ιησούν» ει μη εν Πνεύματι. αγίω» (11) βεβαιών, ότι το Πνεύμα του Θεού είναι το Πνεύμα το 'Αγιον.

β. αναλλοίωτον

Αν λοιπόν αυτό (το Πνεύμα το 'Αγιον) είναι ο αγιασμός, είναι φανερόν, ότι δεν είναι τρεπτής ουσίας αλλ' ατρέπτου. Τα θεία λόγια διδάσκουν σαφέστατα, ότι άτρεπτος είναι η ουσία μόνον του Θεού και του Μονογενούς αυτού Υιού, ενώ (αντιθέτως) κηρύσσουν τρεπτήν και μεταβλητήν την ουσίαν όλων των κτισμάτων. Αφού λοιπόν απεδείχθη, ότι η ουσία του Αγίου Πνεύματος δεν είναι τρεπτή αλλά άτρεπτος, δεν είναι δυνατόν να είναι αύτη ομοούσιος με την κτίσιν.

Αλλά και (παν) κτίσμα θα απέβαινεν άτρεπτον, αν συνετάσσετο μετά του Πατρός και του Υιού, και θα απέκτα την αυτήν ατρεψίαν. Διότι παν ό,τι είναι δεκτικόν αλλοτρίου αγαθού, (πρέπει να) διακρίνεται από την ουσίαν αυτήν. Τοιαύτα δε είναι πάντα τα κτίσματα. Ο Θεός όμως, επειδή είναι αγαθός, είναι πηγή και αρχή των αγαθών. Ούτω λοιπόν καθιστά αγαθούς εκείνους, εις τους οποίους μεταδίδει εαυτόν, διότι αυτός δεν καθίσταται αγαθός υπ' άλλου τινός, αλλά είναι (αγαθός), δηλ. (είναι) μεθεκτός άλλα όχι δεκτικός. (Αλλά) και ο μονογενής Υιός αυτού, η σοφία αυτού και ο αγιασμός, δεν σοφίζεται αλλά σοφίζει, και δεν αγιάζεται αλλά αγιάζει. Συνεπώς και αυτός είναι δεκτός, (μεθεκτός) και ουχί δεκτικός.

Επειδή λοιπόν η αόρατος κτίσις, η οποία συνήθως ονομάζεται ουσία λογική και ασώματος (12), δεν είναι μεθεκτή (δεκτή) αλλά δεκτική — διότι αν ήτο δεκτή, αν και καθ' εαυτήν είναι απλή, δεν θα ήτο δεκτική τινος αγαθού, ούτε κλεπταποδόχος αγαθού άλλου—πρέπει να εχη το αγαθόν κατά μέθεξιν και δεν πρέπει να θεωρήται ως μία εξ εκείνων, αίτινες γίνονται μεθεκταί παρ' άλλων, αλλά εξ εκείνων αι οποίαι λαμβάνουν αλλά· και (ούτω), αφού ο Πατήρ και ο Υιός είναι μεθεκτοί αλλά όχι δεκτικοί κτισμάτων, τα οποία είναι δεκτικά αλλά όχι μεθεκτά, ας ασχοληθώμεν και περί του Αγίου Πνεύματος, και αν μεν είναι άγιον κατά μέθεξιν της αγιότητος άλλου τινός, ας συναριθμηθή μετά των κτισμάτων, αν όμως αγιάζη τους λαμβάνοντας αυτό, ας ταχθή μετά του Πατρός και του Υιού.

Αλλ' ότι το Πνεύμα το 'Αγιον λαμβάνεται αλλά δεν λαμβάνει, καθ'ο ηδυνάμεθα, ανεπτύξαμεν και εις το παρόν βιβλίον και εις το περί των αιρέσεων και είναι πολύ εύκολον να καταστήσωμεν βεβαιότερον τον λόγον ημών εκ πάσης Γραφής.

Ο μακάριος λοιπόν απόστολος γράφων προς Εφεσίους λέγει: «εφ' ω και πιστεύοντες εσφραγίσθητε τω Πνεύματι της επαγγελίας τω αγίω, ος εστιν αρραβών της κληρονομίας ημών» (13), διότι αν σφραγίζωνται τινες με το Πνεύμα το 'Αγιον και λαμβάνουν την μορφήν και το σχήμα του, (συμπεραίνεται) ότι το Πνεύμα το 'Αγιον είναι εξ εκείνων, τα οποία λαμβάνονται αλλά δεν λαμβάνουν, αφού όσοι λαμβάνουν αυτό σφραγίζονται τη σφραγίδι αυτού. «Μη», λέγει, «λυπείτε το Πνεύμα το 'Αγιον, εν ω εσφραγίσθητε» (14), μαρτυρών, ότι όσοι έλαβον την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος είναι εσφραγισμένοι, καθ' όσον, ως ο λαμβάνων παίδευσιν και αρετήν λαμβάνει εν τη διανοία αυτού το σημείον και την μορφήν, φέρ' ειπείν, της γνώσεως, την οποίαν λαμβάνει, ούτω και ο γινόμενος μέτοχος του Αγίου Πνεύματος δια της κοινωνίας αυτού, γίνεται πνευματικός και άγιος.


1)  Κατά λέξιν «αχωρίστως». Είναι όμως προφανές ότι το επίρρημα λαμβάνεται εν εννοία χρονική, ουχί τοπική.

2)  Δια τούτων κατακρίνεται ο Σαβέλλιος.

3)  Ήτοι είναι δυνατόν να αποκτήσουν, ή να δεχθούν μέσα τους.

4)  Ήτοι η ουσία η οφειλούσα την ύπαρξιν της εις κάτι το εξωτερικόν. Η ουσία η μη ταυτιζομένη με την ουσίαν της Τρισυποστάτου Θεότητος.

5)  Ματθ. 7, 11.

6)  Λουκ. 11, 13

7)  Ήτοι αγιασμού προερχομένου από άλλην τινά πηγήν και όχι από την Αγίαν Τριάδα.

8)  Εβρ. 10, 29.

9)  Α'Κορ. 6,11

10)  Ένθ. αν.

11)  Α'Κορ. 12,3.

12)  Ήτοι οι άγιοι άγγελοι.

13)  Εφ. 1, 2.

14) Εφ. 4, 30.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.