Σταυρός και Ανάσταση, Μία «άλλη» Παγκοσμιότητα

Πρωτοποπρ. Γεράσιμου Ζαμπέλη, Σταυρός και Ανάσταση , Λευκάδα 2004, εκδ. Ενορ. Πνευματικού Κέντρου Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας, σελ. 9-16

Ο Σταυρός και η Ανάσταση του Χριστού, μέσα στο ασίγαστο και διαρκώς εκρηκτικό κύλισμα των αιώνων, αποτελούν την ορατή παρουσία της ανεξάντλητης αγάπης του Θεανθρώπου. Κάτω από τον ζωογόνο ίσκιο της Εσταυρωμενης Ελπίδος και μέσα στον φωτοβόλο ορίζοντα της Αναστημενης Ελευθεριας διασώζεται η έντρομη ζωή του «σύμπαντος κόσμου». Στο σημαντικό αυτό κέντρο ζωής και ελευθερίας της δημιουργίας αποκαλύπτεται η ένταση της αγονάτιστης έλπίδος και η έκταση της αμόλευτης άγάπης, σαν πολύτιμοι άγωγοί της σωτηρίας της δημιουργίας.

Κι η Εκκλησία μας επιμένει να προσεγγίζει αυτό το υπερφυές λυτρωτικό μυστήριο στις άνήσυχα αποδυναμωμένες καρδιές των ανθρώπων. Υποδεικνύει, ταπεινά και αληθινά, την Θεανθρώπινη αγωνία για την καθολικότητα της σωτηρίας. Επιμένει, διακριτικά, μέσα στην εξαγρίωση των ανατροπών και την εφιαλτική απομόνωση των καρδιών, όπου τα οικονομικά μεγέθη σαν μέγγενη φθοράς, στράγγιζαν τις ψυχές και τα διεθνή χρηματιστήρια, σαν έμπονη ψυχική ταλαιπωρία, διεμβόλισαν τις αδύναμες υπάρξεις, να φανερώνει το απόλυτο και το αβαθές του ορίζοντα της εν Χριστώ παγκοσμιότητας.

Λιτανεύοντας η Εκκλησία την ζωντανή και ζωτική αγάπη του Θεανθρώπου -τον ίδιο τον Θεάνθρωπο- απλώνεται ασυνόρευτα μέσα στον ανταριασμένο και πληθωρικά συγχυσμένο κόσμο. Προβάλλει πειστικά το απέραντο της θείας αγάπης και δείχνει ανάγλυφα την καθολικότητα της αγωνίας της για την επέκταση της Βασιλείας του Θεού στον ανήσυχα ταραγμένο κόσμο μας.

Ο Γολγοθάς και ο Τάφος έγιναν το άδυτο λίκνο της ανθρωπότητας. Αισθητοποιούν και φανερώνουν, ιδιαίτερα σήμερα· σ' αυτή την αλλοίθωρη πνευματικά και βαθειά χαρακωμένη ηθικά εποχή, όπου κυρίαρχο στοιχείο στον άνθρωπο είναι η άμφισβήτηση της ειλικρίνειας· η «αλήθεια» της πλάνης· η αγριότητα της ανεργίας και η έκπτωση των αξιών, τον καϋμό της Εκκλησίας, για μία παγκοσμιότητα «δίχως όρους και όρια». Που, ενώ ξεκινάει από εκείνους τους αγιασμένους χώρους, παίρνει Οικουμενικές διαστάσεις και διαχέει στον ραγισμένο κόσμο τις δωρεές του Εσταυρωμένου και Αναστημένου Χριστού.

Ταυτόχρονα όμως εξαγιάζει υπαρξιακά τον άνθρωπο. Ελευθερώνει από τις δυνάμεις της αλλοτρίωσης και της φθοράς την Δημιουργία. Διαχέει σ' αυτή την ευλογία - τον αγιασμό και την χάρη του Χριστού. Φωτίζει τα πνιγμένα στην αιθαλομίχλη της ασωτείας μονοπάτια ζωής του ανθρώπου. Απαντά άμεσα και αποτελεσματικά στην πονεμένη έκκλησή Του. Στέλνει την Ελευθερία Του, σαν δύναμη άνωσης της ζωής στην πληθωρικά βάναυσα αποδυναμωμένη ανθρωπότητα.

Η αμαρτία, εξάλλου, σαν αστοχία από τον καρδιακό στόχο της ανθρώπινης ύπαρξης, οδηγεί σε εφιαλτικές πρακτικές και αδιέξοδες λύσεις. Ναρκοθετεί την ενότητα και διασπά την συνεργασία. Σπρώχνει τον άνθρωπο σε λύσεις φθοράς μέσα άπό δρόμους άνάγκης. Σ' αυτή την διαυρωτική και βαθειά ανατρεπτική δύναμη οφείλεται η έκρηξη του οικονομικού ορθολογισμού με όλες τις φθοροποιές του συνέπειες. Η ανάδυση από τον ομιχλώδη ορίζοντα της επικαιρότητος μορφών ηγετικών, που όμως κινούνται και εργάζονται στην αδιέξοδη αγωνία μιας υλιστικής επιβολής, δίχως αγάπη και ελευθερία· δίχως ποιοτικό δυναμισμό.

Αυτό, λοιπόν, το νέο οικονομικό μόρφωμα, που πνίγει τις ψυχικές εφέσεις· στραγγίζει τις καρδιακές εκχυμώσεις και απεμπλουτίζει τις συνειδήσεις, αποτελεί το νέο μοντέλο ζωής, που τόσον πανηγυρικά το ονομάσαμε παγκοσμιοποίηση. Κι ενώ οι αλλαλαγμοί χαράς των περίδοξων διακινητών της δεν έχουν ακόμη καταλαγιάσει ο κόσμος μας πεισματικά σύρεται σε μονόδρομους ευτελών οικονομικών μεγεθών, μετατρέποντας την αγωνία της ανθρωπότητος σε οδύνη αποτυχίας και τρόμο για τον επερχόμενο ευτελισμό στον άνθρωπο - την ζωή και τον κόσμο.

Η Εκκλησία, αυτό το ασίγαστα αειθαλές Σώμα του Χριστού, σήμερα επιμένει να διασαλπίζει το μέγιστο μήνυμα της ενότητος μέσα από την αναστάσιμη προοπτική του κόσμου.

Τα απλωμένα και ακόμη αιματωμένα χέρια του Εσταυρωμένου αγκαλιάζουν τον κόσμο - αγγίζουν προστατευτικά την ανθρωπότητα. Δείχνουν τον πρωτοποριακό βηματισμό Του σε παγκόσμιο βεληνεκές. Και προσφέρουν την Ελπίδα της Παγκοσμιότητος, σαν «αντίπαλο δέος»- αντιστάθμισμα και αντίρροπη δύναμη στην εφιαλτική προέλαση της άλογης και ένοχης παγκοσμιοποίησης.

Αποτελεί ίσως στοιχείο ανάνηψης το γεγονός του βαθύτατου προβληματισμού μιας συγκλονιστικά ευρύτατης μάζας κοινωνιολόγων και λοιπών διανοητών της εποχής μας η πείσμονη αναζήτηση της «παγκοσμιοποίηση (ς) με ανθρώπινο πρόσωπο» (Το Βήμα, 3-2-2002). Τόσον σύντομα η ελπίδα κατέρρευσε - τα αδιέξοδα όρθωσαν το ανάστημά τους - η υλιστική αντίληψη και πρακτική διεμβόλισαν το κοινωνικό γίγνεσθαι και η εσωτερική κενότητα, που διευρύνει την ποιοτική πτώχευση και ηθική υποτίμηση, σαν άγρια νεροποντή «έδειραν» υπαρξιακά -δηλαδή ψυχοσωματικά- τους ανθρώπους. Έτσι ο τρόμος, από την αποϊεροποίηση· τον ευτελισμό και την εμπλοκή των κυρίαρχων δυνάμεων του κόσμου στο ατίθασο παιχνίδι της τυφλής κυριαρχίας και της ανεξέλεγκτης εξουσίας, αποτελεί τον καρπό αυτού του «σημαντικού προτύπου», που τόσον δυναμικά και καταλυτικά διαμορφώνει το μέλλον του κόσμου.

«Η παγκοσμιοποίηση κρύβει πολλές εκπλήξεις» (Τύπος της Κυριακής, 20-1-2002) είπαν. Και, βέβαια, δεν είχαν άδικο. Πως θα μπορούσε να συμβεί κάτι αντίθετο, αφού τούτο το φαινόμενο κυριαρχικά διαποτίζει -άνευρο πνευματικά και άρριζο ηθικά- τις κοινωνικές και υπαρξιακές μας δομές; Σαν ακριβό μοντέλο υλιστικής κυριαρχίας έρχεται με όλες τις μορφές του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού, επιχειρώντας άγονα να διαποτίσει ό,τι σχετίζεται με τον άνθρωπο και τις δημιουργίες του. Οι «πολλές εκρήξεις» πάντως δεν θα στηρίξουν τον αστήρικτο - δεν θα ισορροπήσουν τον διαταραγμένο - δεν θα ενισχύσουν τον ανίσχυρο άνθρωπο. Και θα διασαλεύσουν επικίνδυνα τα όποια πνευματικά νεύρα της κοινωνίας. Για να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν την κατεδάφιση του ανθρώπου.

Η συνέχιση της θυσίας του Γολγοθά σήμερα και ο αυγασμός του κόσμου με «το φως το αληθινό, που φωτίζει πάντα άνθρωπον» αποτελεί κίνηση ενδυνάμωσης· ανόρθωσης και μεταμόρφωσης - διάσωσης και απελευθέρωσης του ανθρώπου και του μαρτυρικού κόσμου. Ο μυστικός και δυνατός καημός της Εκκλησίας είναι η ενότητα των υπάρξεων ο αγιασμός και η σωτηρία του κόσμου. Γι αυτό συνεχίζεται η θυσία του Θεού. Γι αυτό παραμένει ολοπόρφυρα φωτισμένος ο Πανάγιος Τάφος. Γι αυτό επαναλαμβάνεται το υπέρτατο μυστήριο της αδιάλειπτης μετάγγισης της θείας αγάπης και ζωοποιού ελευθερίας στον άνθρωπο και την δημιουργία.

Στο υπερφυές αυτό δώρημα της απόλυτης αγάπης του Θεού δεν χωρεί προβληματισμός και αγωνία. Τον λόγο έχει η βεβαιότητα - η αποδοχή του θείου μυστηρίου - η σιωπή και η πίστη.

Η παγκοσμιοποίηση, σαν όραμα και πρακτική ζωής του σήμερα - σαν έκφραση ελπίδος μιας μερίδος των περίεργων ηγετών του κόσμου, φανερώνει την βαθειά κρίση αγάπης - την βαρειά υποτίμηση και την πολύστροφα διαλυτική φιλοσοφία των λεγόμενων εκσυγχρονιστών. Δείχνει τα βασανιστικά αδιέξοδα, που τόσον αποδυναμωτικά, χτυπούν τα κέντρα αντίστασης των ανθρώπων.

Δεν αποτελεί το ρυθμικό ή γενετικό στοιχείο μιας ανάσας ζωής του κόσμου. Αντίθετα, λειτουργεί σαν αποπνυκτικός ατμός, που ατίθασα εγκλωβίζει και θανάσιμα αιχμαλωτίζει τους οικονομικά αδύναμους και τεχνοκρατικά ανίσχυρους. Καταλύει τα πνευματικά άνοίγματα και ψυχικά ανθίσματα των κοινωνιών, για να τις οδηγήσει κάτω άπό το ατίθασο πέλμα των πληθωρικών, οικονομικά-πολιτικά και τεχνολογικά, ανεπτυγμένων κρατών.

Η παγκοσμιοποίηση, σαν ιδεολογικός ολετήρας και υλιστικός τυφώνας, στηρίζεται στην εγωπάθεια· τον ατομισμό· το φιλόϋλο· το φιλήδονο και το αδίσταχτο του ανθρώπου. Με αυτή δικαιώνεται το όραμα του Νίτσε για την κυριαρχία του «υπεράνθρωπου».

Αντίρροπη δύναμη σ' αυτό το ενοχλητικά φθοροποιό πέρασμα αποτελεί η Ορθόδοξη πνευματικότητα. Ασίγαστος πήδακας ζωής, που διασφαλίζει και εγγυάται την ε νότητα και την ισορροπία του ανθρώπου και της κοινωνίας είναι ο Σταυρός και η Ανάσταση του Χριστού. Αυτός είναι ο κεντρικός άξονας ζωής και ο διαρκώς ανανεωτικός πήδακας αγάπης και ελευθερίας σύμπαντος κόσμου. «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός...» διαβεβαιώνει η Εκκλησία.

Στον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού- πάνω, δηλαδή, στο πονεμένο Σώμα της Εκκλησίας δεν εξαντλούνται οι προϋποθέσεις ζωής του κόσμου. Ούτε χάνεται η ελπίδα της αίωνιότητός του. Αντίθετα μάλιστα. Η Εκκλησία αποτελεί τον αιμοδοτικό σταθμό, δια του οποίου αιματώνεται, ισχυροποιείται και διασώζεται η δημιουργία. Προσφέρεται η ζωή με την πιο απόλυτα καθολική της διάσταση και φανερώνεται η μοναδικότητα της Παγκοσμιότητας στο ζωντανό αυτό Σώμα του Χριστού.

Και σήμερα, όπου η εξαγριωτικά μονολιθική- επικίνδυνα μονομερής- εφιαλτικά πνευματικά ατροφική- σίγουρα ανατρεπτική παγκοσμιοποίηση επιχειρείται να λειτουργεί σαν εξαγριωτικός τυφώνας ισοπέδωσης των κοινωνιών των αξιών που στηρίζουν τις κοινωνίες και των πνευματικών μεγεθών της, η Παγκοσμιότητα της Εκκλησίας παραμένει η Ελπίδα της ζωής του κόσμου. Δεν επιβάλλεται δυναμικά- ούτε διακινείται υποκριτικά. Αντίθετα, έρχεται σαν «αύρα λεπτή» προσφέροντας την δροσιστική ανάσα και χάρη του ζώντος Θεού.

Στις αδιέξοδες προκλήσεις των καιρών και τις φτηνά άγονες και ταυτόχρονα παθογόνες ανησυχίες των ραγισμένων ανθρώπων απαντάει με το Αίμα του Χριστού και το Φως του Παναγίου Τάφου- με την αλεσμένη σάρκα των μαρτύρων και των Αγίων τα ένθεα παλαίσματα. 'Ερχεται, ξεπερνώντας την αντάρα της ιστορίας και αποδυναμώνοντας τις ένοχες κραυγές για τους περίεργους «εκλεκτούς», προβάλλοντας το «νέφος» των μαρτύρων και των αγίων Της, που προέρχονται αδιάκριτα μέσα από το πάντοτε βα ρειά πληγωμένο κοινωνικό σώμα. Και είναι πολύτιμη- θαυμαστή και πάντιμη η δύναμή της.

Μέσα στο ολοπόρφυρο μυστήριο του Πάθους και της Ανάστασης του Χριστού περικλείεται το δυναμικότερο στοιχείο ζωής και σωτηρίας του οδυνόμενου ανθρώπου και της μολυσμένης δημιουργίας. Η αγάπη, σαν ανασασμός του Θεού, διαπερνάει τις συμπληγάδες της φθοράς και του θανάτου- συντροφεύει τον μοναχικό περιπατητή στους κρύους και άφιλους δρόμους της οικουμένης- αποθέτει στο κλειστό κύκλωμα της ζωής του, την τρισμέγιστη δυνατότητα της συνοδοιπορίας και της συμμετοχής, ενώ ταυτόχρονα τον θωρακίζει με την γλυκειά αίσθηση της παρουσίας Εκείνου δίπλα του. 'Ετσι συντρίβεται το διαβόητο ανάχωμα της αποξένωσης- θραύεται το σκληρό κέλυφος της απομόνωσης- καταλύεται η ανάδελφη η άφιλη διάθεση και λογική.

Γίνεται πια χειροπιαστή αλήθεια η συναίσθηση της αδελφοσύνης. Ο «άλλος» επανατοποθετείται στην θέση του αδελφού. Και η ιδιότητα αυτή «γεμίζει» λυτρωτικά την ύπαρξη του ανθρώπου. Το Αίμα του Θεού λειτουργεί ενοποιητικά, ενώ καταλαγιάζεται ο πυρωμένος ατμός της διάσπασης- της διχόνοιας- της ανάδελφης λογικής. Ο άνθρωπος πείθεται να προσεύχεται όχι μονάχα «υπέρ των αγαπόντων», αλλά και «υπέρ των μισούντων».

Εύστοχα και χαρισματικά παρατηρεί ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και Πάσης Αλβανίας κ. Αναστασιος, «ο,τι είναι η Εκκλησία, ο,τι έχει, ο,τι κάνει, προορίζεται για ολόκληρη την ανθρωπότητα, για την ανύψωση και την ανακαίνιση του κόσμου. Στην πρόκληση λοιπόν της οικονομικής παγκοσμιοποιήσεως που ενδιαφέρεται μόνο για την διεύρυνση της αγοράς, ισοπεδώνοντας ιδιαιτερότητες πολιτισμών και λαών, οι χριστιανοί καλούμεθα να απαντήσουμε με φωτισμένες πρωτοβουλίες για μια κοινωνία κατανοήσεως και συναδελφώσεως, η οποία στηρίζεται στον σεβασμό κάθε ανθρωπίνου προσώπου και κάθε λαού και προωθεί την αλληλοκατανόηση και την αλληλεγγύη σ' ολόκληρο τον πλανήτη. Με την πεποίθηση ότι το μέλλον του κόσμου δεν βρίσκεται στη διάθεση διαφόρων ομάδων οικονομικά ή πολιτικά ισχυρών. Με την αισιοδοξία ότι η εξέλιξη της οικουμένης δεν συντελειται ερήμην τοΰ Δημιουργού τοϋ κόσμου. Με τη βεβαιότητα ότι ο Υιός τοΰ Θεού, η νικηφόρα Αγαπη, είναι σε θέση να λύσει «τα έργα του διαβόλου» (Α' Ίωάν. 3, 9) και να νικήσει τις δυνάμεις του θανάτου. Μέσα στο πασχαλινό φως, μπορούμε να βλέπουμε με αισιοδοξία και δημιουργική σκέψη καθετί, ασφαλώς και τη μορφή της παγκοσμιοποιήσεως, και να προχωρούμε σε τολμηρές παρεμβάσεις και δίκαιους κοινωνικούς αγώνες, αρχίζοντας άπό το άμεσο περιβάλλον μας,την οικογένεια, την ενορία, την πόλη μας, την επισκοπή, τον τόπο μας. Να ενεργούμε στο συγκεκριμένο και το άμεσο χρέος μας με ορίζοντα όλο τον κόσμο...

Η Ανάσταση του Χριστού άνοιξε την προοπτική και τη δυνατότητα για μια διαφορετική παγκοσμιοποίηση. Από τα πρώτα χρόνια της υπάρξεώς της, η Εκκλησία μίλησε για τη σημασία που είχε ο Σταυρός και η Ανάσταση του Χριστού για την προσέγγιση των άνθρώπων και τη συναδέλφωση όλων των λαών της οικουμένης.

Αντικρύζοντας τον άλλο, τον διαφορετικό, μέσα στο φως της Αναστάσεως, τον βλέπουμε όχι πλέον σαν αντίπαλο ή σαν απειλή, αλλά ως αδελφό που έχει δικαίωμα να συμμετάσχει και εκείνος στο φως και στη χαρά του Πάσχα...» (Πάσχα 2001: Προς μία διαφορετική Παγκοσμιοποίηση, εφημ. ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 13-15/4/2001).

Με τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού η Εκκλησία μας τολμά να προβάλλει, δύο χιλιάδες χρόνια τώρα, την γόνιμη ελπίδα της για την παγκοσμιότητα της Θείας Αγάπης. Δεν την τρομάζουν τα αφηνιαστικά ξεσπάσματα της άγονης παγκοσμιοποίησης, ούτε εμποδίζουν την ζωτικότητα της διδαχής της οι εκρηκτικές και τόσον παλίνδρομες κινήσεις των αφρόνων κηρύκων της υλιστικής αυτής τρικυμίας.

Θα επιμένει διακριτικά να κινήται στα υψίπεδα της θαυμαστής αλήθειας, υποδεικνύοντας ταπεινά το άδυτο μεγαλείο και την σωτήρια δυναμική τους.

«...παράγεις γαρ τα σύμπαντα καί καινοποιείς, Σαββατίζων, Σωτήρ μου, και ανακτώμενος»

(Διότι δίδεις νέα μορφή σε όλα τα όντα και τα κάνεις καινούργια με τον λυτρωτικό σαββατισμό σου, κάνοντάς τα και πάλιν δικά σου (αποσπώντας τα από το διάβολο) (Τροπάριο δ' ωδής, κανόνος Μ. Σαββάτου). Τολμηρά ο ιερός υμνογράφος, το πλήρωμα της Εκκλησίας, ανοίγεται και ανθίζει την αλήθεια ασυνόρευτα. Για να την άποθέσει στις καρδιές των ανησυχούντων.

Η μαρτυρική της εμπειρία αναπαύει τα οποία, ανθρώπινα εξάλλου, σύνδρομα αγωνίας. Η ειρηνοφόρος προέλαση του Χριστού στις ανθρώπινες καρδιές· ο αύγασμός και το ζύμωμα της ελευθερίας Του στις ψυχές· οι σωστικές ανατροπές και τα διορθωτικά, μεταμορφωτικά μεγέθη της Αληθείας και της Αγάπης του Χριστού, που τόσον πετυχημένα και θαυμαστά, αναστηλώνουν τις συνειδήσεις· μεταμορφώνουν τις υπάρξεις· εξαγιάζουν τα φρονήματα· ηρεμούν τις κοινωνίες και νοηματοδοτούν την ανθρωπότητα, αποτελούν και σήμερα την εγκυρότητα του μεγαλείου αυτής της παγκοσμιότητας. Ναι!

«Σήμερον ο Δεσπότης της κτίσεως

παρίσταται Πιλάτῳ,

και Σταυρώ παραδίδοται

ο κτίστης των άπάντων...»

(από τον Εσπερινό της Μ. Παρασκευής).

Μέσα στο θεραπευτικό Σώμα τοϋ Χριστού, την Εκκλησία, επιβεβαιώνεται ο μυστικός καημός της Θεανθρώπινης θυσίας. Που δεν γνωρίζει κρίσεις συμφερόντων και αγωνίες εγκόσμιας προοπτικής. Κινείται στην μεθόριο του Πνεύματος και μονάχα με πνευματική δύναμη αγγίζεται.

«Αγαλλιάσθω (λοιπόν) η κτίσις, ευφραινέσθωσαν πάντες οι γηγενείς...» (Ας γεμίσει από αγαλλίαση η κτίση και ας ευφρανθούν όλοι όσοι πλάσθηκαν από τη γη...» (Τροπάριο θ' ωδής του κανόνος του Μ. Σαββάτου).

Η Ανάσταση του Θεού και του κόσμου είναι η πληρωτική ολοκλήρωση της Παγκοσμιότητας της Σταυρωμένης και Αναστημένης Αγάπης.