Παραινέσεις ως προϋποθέσεις προς επιτυχία του εκπαιδευτικού και κατηχητικού έργου

Παρακαλούμε με προσήκοντα σεβασμό τον αξιοσέβαστο Αρχιμανδρίτη Πανοσιολογιώτατο πατέρα Αλέξιο, Διευθυντή Υπηρεσιών της Αποστολικής Διακονίας «της Εκκλησίας του Χριστού»1, όπως επιτρέψει στον ομιλούντα «εν ευλογίαις χρηστότητος»2 και απευθύνει αρμόζοντα αποχαιρετισμό προς τους Αποφοιτώντες σήμερα από το "Φροντιστήριο /Σχολή Υποψηφίων Κατηχητών της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος". Η αποχαιρετιστήρια αυτή προσλαλιά εμπεριέχει ιδίως αξιόλογα βραχύλογα διδάγματα σοφών Διδάχων και εξειδικευμένων διδαχών.

- Επίλεκτοι υποψήφιοι Κατηχητές και Κατηχήτριες «της εκκλησίας του Θεού»3, φρονούμε προσωπικώς πως είναι ενδεδειγμένο, επ' ευκαιρία της τελετης αποφοίτησής σας, μετά τις διετείς σπουδές σας, να επισημάνωμε υπό τύπον χαιρετιστήριας περιεκτικής διδαχής μια πεντάδα που συναπαρτίζεται από τις ακόλουθες σημαντικές "παραινέσεις4 ως προϋποθέσεις προς επιτυχία του εκπαιδευτικού και κατηχητικού έργου" σας του μελλοντικού. Τα θέματα αυτά, εξυπακούεται πως, ασφαλώς ισχύουν κατά λέξιν και για τους Αποφοίτους "του Φροντιστηρίου Επιμορφώσεως Κατηχητών", καθώς και εκείνων "της Σχολής Εκμαθήσεως της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας".

*

1ον) Υπενθυμίζομε πρωτίστως εκείνο που είχαμε αναφέρει αρχικώς στο μάθημα της Γενικής Διδακτικής5 και της Ειδικής5α, καθώς και της Ψυχολογίας του παιδιού και του εφήβου κατηχουμένου, πως: "Μαθήματα πανεπιστημιακά, πολλά από τα οποία κανονικώς διδάσκονται επί ένα εξάμηνο ακαδημαϊκό, όμως στην ενταύθα Σχολή6 /στο Φροντιστήριο αυτό, εξενός λόγω έλλειψης χρόνου και εξετέρου καθορισμένου προγράμματος, αναγκαστικώς παρουσιάζονται επιλεκτικώς και στοιχειωδώς τα κυριώτερα θέματά τους κατά την διάρκεια μόνον μιας διδακτικής ώρας". Αυτός είναι ο λόγος που οι εδώ Διδάσκοντες, καθένας από το πεδίο του επιστητου7 του, σας έχομε προσφέρει περιληπτικώς μερικά στοιχεία γνωστικά και βιωματικά, τα οποία και έχετε προσλάβει. Ως εκ τουτου, παραμένουν πάντως πάμπολλα κενά σχετικά με την εν γένει διδακτέα και διδαχθείσα ύλη όλων των μαθημάτων7α των επί μέρους συναφών επιστημονικών κλάδων.

Επομένως, πρέπει με προσωπική σας πρωτοβουλία, να συμπληρώσετε προαιρετικώς τις πολυειδείς και πολυμερείς γνωστικές ελλείψεις, διηνεκώς εμπλουτίζοντες τις ειδικές εκείνες γνώσεις σας με το να προβαίνετε σε ποικίλες μελέτες και παρεμφερείς προπαρασκευές για την αποστολή σας, αδιαλείπτως ασκούμενοι και ανελλιπώς εξασκούμενοι.

Άλλωστε, για όλους εν γένει τους ευπαίδευτους ανθρώπους, όπως και σε άπαντες τους επιστήμονες, ιδιαζόντως τους ήδη διδάσκοντες, καθώς και τους ως εσείς μέλλοντες " διδάσκειν", ισχύει εσαεί το γνωστό απόφθεγμα του σοφού Σόλωνος: «γηράσκω δ' αιεί (δε αεί) πολλά διδασκόμενος», που ο Πλάτων το διασώζει σε διάλογό του, προσθέτοντας ο μέγας αυτός φιλόσοφος πως «καί εμοί δοκεί (και εγώ νομίζω) ούτως αεί χρήναι (έτσι πάντοτε να χρησιμοποιείται ο αποφθεγματικός, υπονοείται, εκείνος σολώνειος λόγος) ... και νεώτερον όντα, ίν ' ως πλείστα εν τω βίω μάθη»8 (ώστε όντας νέος ο άνθρωπος να μάθη στη ζωή του πάμπολλα). [Ως προς το πλατωνικό «νεώτερον όντα...μάθη» πρβλ. εν συνειρμώ αυτό που ο Γάλλος ηθοποιός Τρεντινιάν είπε, ότι «Όσο μαθαίνουμε, είμαστε νέοι»9 (θα λέγαμε προσωπικώς πως, ως συνεχώς μαθαίνοντες, διατελούμε έτσι νέοι) !

2ον) Εκ παραλλήλου, παραμένει πάντοτε σε ισχύ το ανάλογο αποφθεγματικό του Σαμοσατέως Λουκιανού, πως η «παιδεία μέν και πόνου πολλού και χρόνου μακρού και δαπάνης ου μικράς και τύχης δείσθαι (χρειάζεται) λαμπράς»10. - Πρβλ. παρόμοια διαπίστωση Γρηγορίου του Ναζιανζηνού, ότι η «διδασκαλία και μάθησις, και χρόνου πρός τουτο δει (έχει ανάγκη) καί ιδρώτων και πόνων»11. - Αντιστοίχως βλ. τα συναφή, αφενός το αποστολικό επιστολικό, πως «πασα δέ παιδεία πρός μέν τό παρόν ου δοκεί (δεν φαίνεται) χαράς είναι (πρόξενος), αλλά λύπης, ύστερον δέ καρπόν ειρηνικόν τοις (εις τους) δι' αυτης γεγυμνασμένοις αποδίδωσι»12 και αφετέρου το χρονικώς προηγούμενο αυτου αριστοτελικό ότι «μετά λύπης γάρ η μάθησις»13.

Παραθέτομε πάραυτα την προγενέστερή τους παρεμφερή πλατωνική άποψη ότι «μετά δέ πολλού πόνου τό νουθετικόν είδος της παιδείας»14 (με πολύ πόνο /κόπο /μόχθο συνοδεύεται το είδος της νουθεσίας που προέρχεται από την παιδεία). Ως προς το πλατωνικό ειρημένο «νουθετικόν είδος της παιδείας», πρβλ. την παύλεια προσόμοια κατά λέξιν φράση «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου»15. - Ο πλατωνικός παιδευτικός /εκπαιδευτικός πόνος ανακαλεί στη μνήμη μας το παραπλήσιο σύγχρονού μας εξαίρετου έλληνα λογοτέχνη, πως αποτελεί αντανάκλαση (γράφει)«Αντιφέγγισμα πόνου η γνώση»16.

Παρομοίως, ο ομιλών θα έλεγε ότι, η εκπαίδευση για γνώση πολυειδή συνδέεται με καταβολή κόπου16α, όντας επακόλουθο μόχθου16β η μάθηση και ακολούθως από πόνο απαρτίζεται η μόρφωση, όπως ομοίως με ταλαιπωρία συναπαρτίζεται η επιμόρφωση. Μάλιστα η απόκτηση παιδείας, ως πνευματοψυχικής καλλιεργείας17 απόκτημα, επιβάλλει πολλαπλή καταπόνηση του μελετητή, καθώς αγώνα επίπονο επιτάσσει η διηνεκής επιστημονική νυχθήμερη αναζήτηση, ενώ η έρευνα εκείνη επιφέρει στον ερευνητή κόπωση! Βλ. Βιβλικό «και μελέτη πολλή κόπωσις σαρκός»18! Ω ναι, είναι αληθέστατο αυτό που επιβεβαιώνεται από το ίδιο διδακτικό και ποιητικό παλαιοδιαθηκικό βιβλίο [Εκκλησιαστης], πως «εν πλήθει σοφίας πλήθος γνώσεως, και ο προστιθείς γνώσιν προσθήσει άλγημα»18α (αυτός που προσθέτει γνώση, θα επιπροσθέσει άλγος=πόνο σωματικό19)! Αλλά το άλγημα αυτό(ήτοι το αίσθημα σωματικού πόνου19α), προερχόμενο από εκείνον τον κάματο20 (προσμαρτυρούμε τουτο από προσωπική βίωση και εμπειρία μας), ακολουθείται τελικώς (θα λέγαμε) από πινδαρικόν απαράβλητο "όλβον"(=ευδαιμονία /ευτυχία)21!

3ον) Προτρεπτικώς, σας παρακαλούμε, μην παραλείπετε ποτέ, όταν θα πρόκειται να κατηχείτε, αφού προηγουμένως με περισυλλογή κατ' ιδίαν αυτοσυγκεντρωθείτε και " εν ευλαβεία" προσευχηθείτε [δοθέντος ότι ο κατηχητικός λόγος (θεωρούμε και πιστεύομε πως) βιώνεται τελεσιουργούμενος εν είδει ιερουργίας22 ], να προβαίνετε σε πολυειδή προετοιμασία «πολυμερώς και πολυτρόπως»23. Καθένας που θα κατηχεί, ας απευθύνει πάντως πάντοτε προς τον εαυτό του, προκειμένου να θέτει σε εφαρμογή, την εξής ισοκρατική παρότρυνση[ Πρός Νικοκλέα]: «Επισκόπει24 τους λόγους αεί τους σαυτου και τάς πράξεις»24α (να σκέπτεσαι /να μελετάς πάντοτε καλά τους λόγους /τα λόγια σου και τις πράξεις σου). Μετά το πέρας μάλιστα κάθε μαθήματος, κατά μόνας πλέον, θα αρχίζει απαραιτήτως η αυτοεξέτασή μας, ο αυτοέλεγχος, η αυτοκριτική με αυτογνωσία (όπως είχαμε υπερτονίσει), συμφώνως προς την υπόδειξη του πολυμαθούς Πυθαγόρου προς τους μαθητές και οπαδούς του "Πυθαγορικούς" και τους μαθητές των μαθητών του "Πυθαγορείους" (ως και τους λοιπούς "Πυθαγοριστές")25, εφαρμόζοντες την υπέροχη προτροπή του, υπό μορφήν επερωτήσεων: «πή παρέβην; τί δ' έρεξα; τί μοι δέον ουκ ετελέσθη;»26 (δηλαδή, για ποιον λόγο έχω παραβεί κάτι, τί έπραξα, τί έπρεπε να επιτελέσω και το παρέλειψα;).

4ον) Αντί άλλων παραινέσεων - προτροπών, νουθεσιών - συμβουλών και υποδείξεων, μετά την περάτωση των εδώ σπουδών σας με τα πολυειδή μαθήματα υπό των Διδασκόντων, ευκαιριακώς ας ακούσωμε αποδεχόμενοι τις ακόλουθες ανάλογες τετραμερείς συστάσεις του "Αποστόλου και Διδασκάλου εθνών"27, από τις δύο επιστολές του προς τον μαθητή και συνεργό του Τιμόθεο :

α΄. «Σύ δέ παρηκολούθηκάς [μου] τη διδασκαλία, τη αγωγή, τη πίστει...τη αγάπη»28. - «σπούδασον σεαυτόν δόκιμον (δηλαδή προσπάθησε να υποβληθείς σε δοκιμασία) παραστησαι τω Θεώ, εργάτην ανεπαίσχυντον, ορθοτομούντα τόν λόγον της αληθείας»28α (τον ορθό λόγο της αλήθειας).

β΄. «μή αμέλει του εν σοί χαρίσματος (να μην αμελείς το χάρισμα /το τάλαντο που ενυπάρχει σ' εσένα, ως φορέα χάριτος) ...ταύτα μελέτα (αυτά να μελετάς), εν τουτοις ίσθι (=να είσαι, να παραμένεις σ' αυτά), ίνα σου η προκοπή φανερά η εν πασιν. έπεχε (=πρόσεχε) σεαυτώ29 καί τη διδασκαλία...τουτο γάρ ποιών και σεαυτόν σώσεις και τους ακούοντάς σου»29α.

γ΄. «αγωνίζου τόν καλόν αγώνα της πίστεως (ήτοι, «"υπέρ της πίστεως" [Οικουμένιος] κατά των ψευδοδιδασκάλων. Ή "κατά των αοράτων εχθρών" [Ζιγαβηνός]»)... ωμολόγησας τήν καλήν ομολογίαν ενώπιον πολλών μαρτύρων»30 /- «τήν καλήν ομολογίαν «"τήν εν τη πρό του βαπτίσματος κατηχήσει " [Οικουμένιος]»30α (όπως παραθέτει ο αείμνηστος και πανσεβάσμιος πανεπιστημιακός Διδάχος μας κυρός Τρεμπέλας και επισημαίνει ο αοίδιμος εξαίρετος πανεπιστημιακός Καθηγητης μας και Πρύτανης κυρός Φιλιππίδης)30β.

δ΄. «μηδείς σου της νεότητος καταφρονείτω (ουδείς να καταφρονεί /περιφρονεί τη νεότητά σου /το νεαρόν της ηλικίας σου), αλλά τύπος (δηλονότι πρότυπο, παράδειγμα, υπόδειγμα) γίνου των πιστών εν λόγω, εν αναστροφή (σε συναναστροφή), εν αγάπη, εν πνεύματι, εν πίστει»31.

5ον) Εξάλλου, από εκείνους ή εκείνες που πρόκειται να καταστουν και αποβούν διδάσκοντες ή διδάσκουσες «τά ιερά γράμματα... τά δυνάμενά [σε] σοφίσαι εις σωτηρίαν διά πίστεως της εν Χριστώ Ιησού»32, καθώς ήδη συμβαίνει σε όσους «διδακτους ειναι Θεού»33, πρέπει να τίθεται σε εφαρμογή, ως απαραίτητη προϋπόθεση προς " παιδαγωγία"34, η παραίνεση του Οικουμενικού Διδασκάλου Γρηγορίου του Θεολόγου: «σοφισθηναι, και ούτω σοφίσαι, γενέσθαι φως, και φωτίσαι, εγγίσαι Θεω και προσαγαγειν άλλους... χειραγωγησαι, συμβουλεύσαι μετά συνέσεως»33α (δηλαδή, ο διδάσκων /ο εκπαιδεύων /κυρίως ο κατηχών (θα λέγαμε) πρέπει πρώτα να αποκτήσει σοφία[ κατά Θεόν ] και μετά να συντελέσει στο να αποβούν άλλοι σοφοί, να γίνει ο ίδιος φως πνευματικό κι έτσι να διαφωτίσει ετέρους, αυτός πρώτος να προσεγγίσει τον Θεό, ώστε να προσαγάγει άλλους... να τους χειραγωγήσει συμβουλεύοντάς τους με σύνεση /σωφροσύνη).

*

Περαίνοντες το [κατά Πλάτωνα] «λογίδιον»35 μας τουτο το αποχαιρετιστήριο, εγκαρδίως επευχόμαστε και ολοψύχως θα προσευχόμαστε, να επιτελείτε επιτυχώς και Εσείς εκείνα τα προειρημένα, ως "εν δυνάμει"36 και ["εν καιρώ ευθέτω"37 ] "ενεργεία"36α εκλεκτοί Κατηχητές ή Κατηχήτριες.

Εν τέλει, οι μέλλοντες διδάσκοντες και μέλλουσες διδάσκουσες, δεόντως εφαρμόζοντες τα δεδιδαγμένα προσεχώς καθ' όλον το διάστημα της διακονίας38 σας [δηλονότι, της προσφερομένης υπηρεσίας σας] της εκκλησιαστικώς εκπαιδευτικής, διδακτικής, κατηχητικής και ψυχοπαιδαγωγικής39, ως και της ευρύτερης ηθικοκοινωνικής, είθε να καθοδηγείτε τους Κατηχουμένους σας ενσυνειδήτως και ευσυνειδήτως εις «τήν Εκκλησίαν Κυρίου»40, δηλαδή στην "κοινωνία" του συνόλου των μαθητών του Θ. Διδασκάλου, πιστών οπαδών του Θεανθρώπου «Σωτήρος ημών»41 «και πάντων και πασών»42.

Παραπομπές, επεξηγήσεις, συνειρμοί /συσχετισμοί και σχολιασμοί

1. Μεγ. Βασιλείου, Ομιλίαι εις τους Ψαλμούς [ψαλμός κθ΄], ΒΕΠΕΣ, τ. 52ος, σ. 55(2), βλ. και «τήν Εκκλησίαν του Χριστου» [ψαλμός μη΄], σ. 123(19-20). - Ως προς το προειρημένο «της Εκκλησίας του Χριστου» πρβλ. παρόμοιο υμνογραφικό «της Εκκλησίας Χριστου» Εορτή ιερομάρτυρος Υπατίου [31 Μαρτίου], Εσπέριο Στιχηρό 2ο, ήχος πλάγ. δ΄.

2. Ψαλμ. 20,4.

3. Α΄ Κορινθ. ια΄22.

4. Βλ. σημασία της λέξης «παραίνεση 1. ο συμβουλευτικός λόγος, η προσπάθεια επηρεασμού [κάποιου] προς το θεωρούμενο ως σωστό ή ενδεδειγμένο» Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 1998, σ. 1336.

5&5α. Κατά το πρώτο μάθημά μας, μεταξύ άλλων, είχαμε αναφέρει αρχικώς και τα ακόλουθα (μεταγλωττισμένα βεβαίως τότε στην απλή Δημοτική): «Διά να γίνη κατανοητή η αποστολή της Γενικής Διδακτικής και διά να καθορισθή επακριβώς η θέσις της εις το λειτουργημα της αγωγής* [éducation, πρβλ. παιδεία**] πρέπει προηγουμένως να γίνη ανάλυσις του φαινομένου της αγωγής, δηλ. των πραγμαλογικών και ουχί των εννοιολογικών δεδομένων αυτης» Κων. Γεωργούλη, Γενική Διδακτική, Αθήναι 1972, σ. 28. - Πρβλ. ότι «Το θρησκευτικό βίωμα*** ασκεί επίδραση επάνω στην ψυχή του ανθρώπου πολύ ευρύτερη από την παιδευτική (εκπαιδευτική)» Κων. Γεωργούλη, Η ουσία και η διδακτική των θρησκευτικών, Αθήναι 1975, σ. 49. - Προσέτι πρβλ. «ότι η μέθοδος της διδασκαλίας ιδία των θρησκευτικών είναι τι όλως δευτερεύον προ της κατ' επιστήμην πίστεως εις τα θρησκευτικά ζητήματα» Σπυρ. Καλλιάφα, Η θρησκεία και η διδασκαλία των θρησκευτικών εν τη Δημοτική και εν τη Μέση Εκπαιδεύσει, Αθήναι 1930, σ. 9.

* Βλ. & πρβλ. «Ποίος ο υπέρτατος σκοπός της αγωγής; Να μάθη το παιδί να αγαπά, είναι η απάντησις του Pestalozzi... Η αγάπη προς τον Θεόν και η αγάπη προς τον πλησίον είναι ο ύψιστος νόμος» Αρ. Ασπιώτη, Το παιδί και η θρησκευτική διαπαιδαγώγησις, Αθήναι 1962, σ. 73. - Συναφώς βλ. πως ο Pestalozzi «Κρηπίδα δε πάσης αγωγής εθεώρει την ηθικήν και θρησκευτικήν μόρφωσιν και επίστευεν, ότι την ανωτάτην μόρφωσιν ηθικότητος παρέχει μόνον ο Χριστιανισμός» Ιωάν. Μαρκαντώνη, Παραδόσεις Ιστορίας της Αγωγής, Αθήναι 1972, σ. 111[βλ. Ιωάννης Ερρίκος Pestalozzi].

** Ιδίως για την «Ορθόδοξη Χριστιανική Παιδεία» βλ. Σοφ. Κουλομζίν, Το ορθόδοξο βίωμα και τα παιδιά μας, εκδ. "Ακρίτας", Αθήνα 1990.

*** Για το θρησκευτικό βίωμα βλ. εξειδικευμένο μελέτημα Ι. Δρούλια, Συντελεστές καλλιέργειας του θρησκευτικού βιώματος στην παιδική ηλικία, Αθήναι 1996(ανάτυπο από τον τόμο "Τιμητικόν αφιέρωμα εις τον Μητροπολίτην Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττου Γεώργιον"). Το μελέτημα αυτό δόθηκε σε φωτοαντίγραφο στους Υποψήφιους Κατηχητές, κατά το 1o έτος των Σπουδών τους (στο μάθημα της Ψυχολογίας του παιδιού και του εφήβου κατηχουμένου).

6. Για Σχολή και Σχολείο γενικώς και ειδικώς για το Κατηχητικό Σχολείο βλ. & πρβλ. το εξής αξιοσημείωτο από έποψη παιδείας και ψυχοπαιδαγωγικής προσφοράς : «Διά την παιδείαν ιδιαιτέρως... "Φρόντιζε διά τα σχολεία μεθ' όλης καρδίας. Μέμνησο, ότι το σχολείον είναι η μήτηρ και τροφός των τέκνων της εκκλησίας". Και πάλιν, "πρόσεχε τους μαθητάς ως κόρην οφθαλμού"» Αθαν. Αρβανίτη, Ιστορία της Ασσυριακής Νεστοριανικής Εκκλησίας, Αθήναι 1968, σ. 163(όπου και αντίστοιχη παραπομπή).

7. Βλ. πως σημαίνει «επιστητό αυτό που μπορεί να προσεγγίσει ο άνθρωπος μέσω της γνώσης και που αποτελεί αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας [επίσταμαι]» Γ. Μπαμπινιώτη , μνημ. Λεξικό, σ. 662.

7α. Συναφώς βλ. & πρβλ. πως «Το πτυχίο...συνοδεύθηκε λοιπόν από την πικρή αίσθηση ότι λίγο είχα γευθεί την ποιότητα της επιστημονικής γνώσης» Γραμματικάκη Γιωργ., Η αυτοβιογραφία του φωτός, 4η έκδ., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2006, σ. 15.

8. Πλάτωνος, Αντερασταί [ ή περί φιλοσοφίας . ηθικός ] 133d. - Βλ. επίσης «Σόλωνα. Σοφίας μέν γάρ ην ομολογουμένως εραστης, ός γε και πρεσβύτερος ών έλεγε Γηράσκειν αιεί πολλά διδασκόμενος... Γηράσκω δ' αιεί* πολλά διδασκόμενος» Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Σόλων ΙΙ & ΧΧΧΙ.

* Ως προς το αρχαιοελληνικό -ιωνικό επίρρημα αιεί βλ. "Χαρακτηριστικά της Ιωνικής διαλέκτου " «αι αντί α: αιεί (αντί αεί)» σε Αρχαία Ελληνική Γραμματεία 44 Οι Έλληνες, Ηρόδοτος, Ιστορία Ι, εκδ. "Κάκτος", Αθήνα 1994, Ζωή και έργο του Ηροδότου, Η γλώσσα του Ηροδότου, σ. 30.

- Αναφορικώς προς τον διδασκόμενο βλ. ενός ετέρου εκ των επτά σοφών [Κλεοβούλου του Λινδίου], την εξής υπόδειξη: «φιλήκοον είναι μάλλον ή φιλόλαλον· φιλομαθή μάλλον ή αμαθή» Διογένους Λαερτίου, Κλεόβουλος [ο Λίνδιος] 92.

9. Βλ. Laurence Liban, L' Express, Εφημερίδα "Η Καθημερινή", Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 2001, σ. 51. - Πρβλ. το πρόκλειο «Ζωή γάρ η γνωσις και τό γνωστικόν, η τοιύτον, ζη » [ Σ.Θ. , πρ. 188] σε Άννας Κελεσίδου, Πρόκλου, Στοιχείωσις θεολογική, Νεοελληνική απόδοση κειμένων και ερμηνευτική ανάπτυξη, εκδ. Eunomia Verlag, Αθήνα 2006, σ. 1(εσώφυλ.).

10. Λουκιανού*, Περί του ενυπνίου, ήτοι Βίος του Λουκιανού 1, 2. - Σε συσχετισμό προς το ειρημένο παρά του Λουκιανού περί παιδείας «καί πόνου πολλου και χρόνου μακρου», βλ. & πρβλ. πως: α΄) «η καλλιέργεια καθ' αυτήν είναι ήδη ένα έργο κοπιαστικό και χρονοβόρο. Αυτή η σκληρή πάλη με το χρόνο, για να πετύχουμε κάποιους ευγενικούς στόχους» Κώστα Μπέη, Η φιλοσοφημένη ποίηση της Άννας Κελεσίδου, Εφημερίδα "Μικρασιατική Ηχώ", αρ. φύλ. 345, Μάρτιος-Απρίλιος 2000, σ. 11 και β΄) ότι «ο δρόμος της επιστήμης απαιτουσε μέθοδο και σκληρή προσπάθεια» Γραμματικάκη Γιωργ., μνημ. έργ., Η αυτοβιογραφία του φωτός, σ. 15

*Σημειωτέον ότι ήταν ο «Λουκιανός από τα Σαμόσατα [ Συρία: Σαμοσατεύς ]. Σοφιστης και σατιρικός του 2 ου αι.[αιώνα] μ.Χ. που διάλεξε για τα γραφτά του την ελληνική γλώσσα. Γεννήθηκε γύρω στο 120...Πέθανε λίγο μετά το 180...Το αυτοβιογραφικό έργο Ενύπνιον, μερικά αστεία, καθαρά σοφιστικά εξαίρετα κομμάτια όπως το Μυίας (=της μύγας) εγκώμιον και η Δίκη φωνηέντων [όπου το γράμμα Σ κατηγορεί το γράμμα Τ]... 30 Νεκρικοί διάλογοι** : θέματα ανθρώπινης συμπεριφοράς, δόξα και μεγαλεία, αβεβαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και έλλειψη οποιουδήποτε νοήματος σ' αυτήν. Ο Λ.[Λουκιανός] άσκησε οξεία ορθολογιστική κριτική σε βάρος μορφών με τις οποίες παρουσιαζόταν στην εποχή του η θρησκευτικότητα και γενικά σε βάρος της (τότε) θεολογίας: Ζευς ελεγχόμενος [αδυναμία του Δία μπροστά στη Μοίρα], Θεών εκκλησία [θρήνος και οδυρμός στη συνέλευση των θεών για τη μεγάλη συρροή νέων θεών], Ζευς τραγωδός [στενοχώρια και αμηχανία του Δία ενόψει της απόδειξης της ανυπαρξίας του]...Ο Λ. που από καταγωγή δεν ήταν Έλληνας, απέκτησε...τέλειο αττικό ύφος...Το ενδιαφέρον για τα έργα του διατηρήθηκε και στα βυζαντινά χρόνια...μάς διέσωσαν τα έργα του...το θεμέλιο των οποίων το είχε θέσει ήδη ο (Μέγας) Φώτιος[9ος αι.]» Paul Kroh, Lexikon der antiken Autoren, Stuttgart 1972 /Λεξικό αρχαίων συγγραφέων Ελλήνων και Λατίνων, μετάφρ. Δ. Λυπουρλής και Λ. Τρομάρας, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 303,304, 305. - Βλ. σχετικές λεπτομέρειες Νίκ. Σφυρόερα, Εισαγωγή, Λουκιανός, η εποχή του, η ζωή του και το έργο του, σε τόμ. Λουκιανού τα άπαντα, έκδ. "Πάπυρος", Αθήναι 1965, σ. 3-13. - «Λουκιανός ο Σαμοσατεύς δικηγόρος λαογράφος..." ο επικληθείς βλάσφημος ή δύσφημος, ότι εν τοις διαλόγοις αυτου γελοια είναι και τά περί θείων ειρημένα "» Κων. Γεωργανά, Ρίζες ελευθερίας, 2.500 πνευματικοί δημιουργοί της Αρχαίας Ελλάδος, Αθήνα 1994, σ. 315-316.

**Ανάμεσα σε άλλα αξιοπρόσεκτα και αξιομνημόνευτα των "Νεκρικών Διαλόγων" του Λουκιανού είναι το γνωστό αποφθεγματικό: «Ουκ άν λάβοις παρά του μή έχοντος» Λουκιανού, Νεκρικοί Διάλογοι 22, Χάρωνος και Μενίππου 423,1. Αυτό είπε, υποτίθεται, ο Μένιππος*** ["Κυνικός φιλόσοφος του 3ου π.Χ. αιώνος"] στον πορθμέα Χάρωνα (Χάροντα), αρνούμενος «να πληρώση τα "πορθμεία"», όταν ο Χάρων διεπεραίωσε αυτόν ως νεκρό «δια της Αχερουσίας λίμνης εις τον κάτω κόσμον» [Μιχ . Ιατρού, Πόθεν και διατί, Αθήναι 1972, σ. 328 (Ο 347)].

***Βλ ότι ήταν ο «Μένιππος από τα Γάδαρα [Συρία]. Φιλόσοφος και συγγραφέας του 3ου αι. π.Χ. Κυνικός. Δούλος αρχικά στη Σινώπη, έγινε αργότερα τραπεζίτης ["ημεροδανειστης"] και τελικά πολίτης της Θήβας. τελείωσε τη ζωή του με αυτοκτονία... (έγραφε) ανάμεικτα αστεία και σοβαρά στοιχεία["σπουδαιογέλοιον"]» Paul Kroh, μνημ. Λεξικό, σ. 324,325.

11. Βλ. πλήρη φράση «ορχήσεως και αυλήσεώς εστι διδασκαλία και μάθησις, και χρόνου πρός τουτο δει και ιδρώτων και πόνων, και μισθός καταβαλειν έστιν ότε... και αποδημησαι μακρότερα, και τάλλα τά μέν ποιησαι πάντα, τά δέ παθειν εμπειρία συλλέγεται» Γρηγορίου Θεολόγου, Απολογητικός της εις τόν Πόντον φυγής, ΒΕΠΕΣ, τ. 58ος, σ. 262(38-40), 263(1-2).

12. Εβρ. ιβ΄11.

13. Αριστοτέλους, Πολιτικά Θ΄ 3, 1339 a.30.

14. Πλάτωνος, Σοφιστης [ή περί του όντος, λογικός] 230 a. - Πρβλ. σοφόκλειο «πόνου τοι (=βεβαίως) χωρίς ουδέν ευτυχεί» Σοφοκλέους, Ηλέκτρα 945 και μάλιστα «πολλοίς δέ μόχθοις » Αισχύλου, Ευμενίδες 248.

15. Εφεσ. στ΄4.

16. Βαγγ. Πασσιά, Θροΐσματα (ποιητική συλλογή), Αθήνα χ.χρ. [1970], σ. 36[ποίημα «Ανάταση»].

16α &16β. Πρβλ. τα υμνογραφικά «τους αγώνας και τους κόπους σου, ούς εκοπίασας... διδάσκαλε» και «τους κόπους, τους μόχθους, τάς αγρυπνίας... υπέμεινας» Εορτή Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, Μεγ. Εσπερινού, Ανδρέου Κρήτης, Απόστιχα ιδιόμελα 1ο & 2ο, ήχος α΄.

17. Βλ. & πρβλ. πως «η λέξη παιδεία στην αρχαία σήμαινε ό,τι περίπου η σημερινή λέξη κουλτουρα, δηλαδή τη γενικότερη πνευματική και ψυχική καλλιέργεια του ανθρώπου» Γ. Μπαμπινιώτη, μνημ. Λεξικό, σ. 1312 [παιδεία: συνώνυμα]. - Προσέτι βλ. για την «ψυχοπνευματική καλλιέργεια» Ι. Δρούλια, μνημ. Συντελεστές καλλιέργειας του θρησκευτικού βιώματος στην παιδική ηλικία, σ. 504/2-505/3.

18. Εκκλησιαστης ιβ΄12.

18α. ΄ Ο. π. α΄18.

19&19α. Βλ. «άλγος ο σωματικός πόνος, δοκιμασία» Δ. Δημητράκου, Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης, τόμ. 1ος, σ. 225 και «άλγημα το αίσθημα σωματικού πόνου» σ. 224.

20. Ο «κάματος [κάμνω] (είναι) η επίτασις των σωματικών ή και των πνευματικών δυνάμεων προς επιτέλεσιν έργου, η επίπονος εργασία, μόχθος, κόπος» Δ. Δημητράκου, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 4ος, σ. 3597.

21. Βλ. ότι «όλβος (ευδαιμονία-ευτυχία) εν ανθρώποισιν, άνευ καμάτου ου φαίνεται» Πινδάρου, Πυθιονίκαι ΙΒ΄ 28(50). Επομένως «ουδέ ποτ' εκ καμάτων αποπαύσομαι (καταπαύσω)» Σοφοκλέους, Ηλέκτρα 231.

22. Βλ. & πρβλ. αποστολικό επιστολικό παύλειο «ιερουργουντα τό ευαγγέλιον του Θεού» Ρωμ. ιε΄16 και παρομοίως «ιερουργουμεν* τόν λόγον» Γρηγορίου Θεολόγου, Κατά Ιουλιανού στηλιτευτικός πρωτος, ΒΕΠΕΣ, τ. 58ος, σ. 289(31), καθώς και το παρόμοιο υμνογραφικό «ιερουργουντες τόν λόγον...ως του Χριστου θεράποντες (υπηρέτες) ...της αληθείας τήν χάριν...λόγω και έργω εκφαίνοντες» Εορτή ισαποστόλων Κυρίλλου και Μεθοδίου, των Θεσσαλονικέων, φωτιστών των Σλάβων [11 Μαΐου], Εσπερίων Στιχηρών Δοξαστικό, ήχος β΄.

* Για το ως άνω «ιερουργουμεν» αναφέρομε συνειρμικώς, πως προς τις Σπουδάστριές μας και τους Σπουδαστές μας της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας ενίοτε ετονίζαμε ευκαιριακώς, ότι: "Το "βήμα" -(ή) η "έδρα" απ' όπου διδάσκομε αποτελεί προσωπικώς για μας μία αγία τράπεζα, ένθα ιερουργούμε, επειδή και η ανάλογη διδασκαλία οιονεί είναι ιερουργία"!

23. Εβρ. α΄1.

24. Βλ. 4 η σημασία του ρήματος «επισκοπώ [επί-σκοπώ]... 4) σκέπτομαι, μελετώ τι καλώς» Δ. Δημητράκου, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 4ος, σ. 2849. - Συνειρμικώς προς το ανωτέρω ισοκρατικό εκείνο Επισκόπει βλ. & πρβλ. πως «Σύμφωνα με τον καρτεσιανό ορθολογισμό κάθε πνεύμα καλά οδηγημένο μπορεί να φθάσει στη γνώση της αλήθειας... Οι κανόνες για την ανακάλυψη της αλήθειας είναι στο Λόγο περί της μεθόδου [ελλην. Μτφρ. Χρ. Αναγνώστου, Πυθία 1972, σσ. 20-21] οι εξής...5) Να γίνονται παντου απαριθμήσεις και γενικές επισκοπήσεις, ώστε να υπάρχει βεβαιότητα ότι δεν υπάρχουν παραλείψεις» Άννας Κελεσίδου, Η γνωσιοθεωρία του Ρενέ Ντεκάρτ, σε "Επιθεώρηση του Δικονομικού Δικαίου /Δίκη", τεύχ. 7-8, Ιούλιος - Αύγουστος 2004, σ. 931.

24α. Ισοκράτους , Πρός Νικοκλέα θ΄33.

25. Βλ. σχετικώς πως «"οι μέν τω Πυθαγόρα συγγενόμενοι εκαλούντο Πυθαγορικοί, οι δέ τουτων μαθηταί Πυθαγόρειοι. οι δέ άλλως έξωθεν ζηλωταί Πυθαγορισταί" Soudas» Κων. Γεωργανά, μνημ. έργ., σ. 429 [Πυθαγορικοί ή Πυθαγόρειοι].

26. Πυθαγόρου, Χρυσά Έπη 40. - Βλ. ακόμη και «Πυθαγόραν ...Λέγεται παρεγγυαν αυτόν εκάστοτε τοις μαθηταις τάδε λέγειν εις τόν οικον εισιουσι (όταν εισήρχοντο), πή * παρέβην; τί δ' έρεξα; τί μοι δέον ουκ ετελέσθη;» Διογένους Λαερτίου, Πυθαγόρας 21-22. - Επίσης βλ. & πρβλ. το εξής παρόμοιο προτρεπτικό του προειρημένου (εκ των επτά σοφών της Αρχαίας Ελλάδος) Κλεοβούλου του Λινδίου, ότι «όταν τις εξίη (εξέρχεται) της οικίας, ζητείτω πρότερον τί μέλλει πράσσειν· και όταν εισέλθη πάλιν, ζητείτω τί έπραξε» Διογένους Λαερτίου, Κλεόβουλος 92.

* Την έννοια του ερωτηματικού μορίου πή =«διά τί;» βλ. σε Ιωάν. Σταματάκου, Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αθήναι 1972, σ. 788.

- Αναφέρομε το ανωτέρω αποφθεγματικό του Πυθαγόρου, εφαρμόζοντες την εξής σχετική παραίνεση Καππαδόκη Οικουμενικού Διδασκάλου: <<και του Πυθαγόρου μεμνήσθαι>> Μέγ. Βασιλείου, προς τους νέους όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων, ΒΕΠΕΣ, τ. 54ος, σ. 208 (38).

27. Βλ. «κηρυξ και απόστολος και διδάσκαλος εθνων» Β΄ Τιμόθ. α΄11 & παρομοίως Α΄ Τιμόθ. β΄7.

28. Β΄ Τιμόθ. γ΄10.

28α. Ό.π. β΄15. - Βλ. επίσης τον εξής ερμηνευτικό σχετικό σχολιασμό: «ορθώς διδάσκοντα τον λόγον της αληθείας. "Το αληθές κατά τρόπον ορθόν και απλούν διδάσκοντα" [Grimm ]. "Ούτω να θέτη και να εκφράζη τις τον λόγον της αληθείας, ώστε να είνε ούτος λόγος ορθός, πράγματι λόγος της αληθείας" [Cremer]» Π. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις τας Επιστολάς του Παύλου, Αθήναι 1937, σ. 672(15.4)-673. - Ως προς το παύλειο «ορθοτομούντα τόν λόγον της αληθείας» και το επεξηγηματικό «λόγος ορθός» πρβλ. την προγενέστερή τους χρονικώς αντίστοιχη ορολογία και εννοιολογία πλατωνική «ει μή ετύγχανεν αυτοις επιστήμη ενουσα (ενυπάρχουσα) καί ορθός λόγος» Πλάτωνος, Φαίδων [ή περί ψυχης, ηθικός] 73 a.

29. Πρβλ. προγενέστερά του παλαιοδιαθηκικά «πρόσεχε σεαυτω» Δευτερονόμιον ιε΄9 και Τωβίτ δ΄12,14, ως και μεταγενέστερό τους αγιοπατερικό αναλυτικό ερμηνευτικό Μεγ. Βασιλείου, Εις τό «Πρόσεχε σεαυτω», ΒΕΠΕΣ, τ. 54ος, σ. 28-37[όπου και η εξής εντυπωσιακή σχετική τελική φράση «"Πρόσεχε ουν σεαυτω", ίνα προσέχης Θεώ» σ. 37(8), αφενός διπλή συνήχηση Πρόσεχε προσέχης και αφετέρου διπλή ομοηχία σεαυτω Θεώ].

29α. Α΄ Τιμόθ. δ΄14,15-16.

- Τα ως άνω παύλεια: α΄) μελέτα βλ. «μελεταν από του ρήματος μέλειν = φροντίζειν, στοχάζεσθαι» β΄) ίσθι , που είναι προστακτική του ρήματος ειμί* και σημαίνει «έσο (να είσαι), έμμενε (να παραμένεις)», ενώ γ΄) «Έπεχε »**, όντας του ρήματος επέχω, το οποίο σημαίνει, πλην άλλων, προσέχω «προσέχειν». Βλ. Λεων. Φιλιππίδου, Η πρώτη προς Τιμόθεον Ποιμαντική Επιστολή του Αποστόλου Παύλου, Αθήναι 1952, σ. 142.

* Βλ. Αχιλ. Τζαρτζάνου, Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αθήναι 1942, σ. 110[ειμί].

** Βλ. «Έπεχε» =«"Πρόσεχε " [Ζιγαβηνός]» Π. Τρεμπέλα , μνημ. Υπόμν Επιστ, Παύλου σ. 647(16.1). - Την έννοια αυτήν του Έπεχε = Πρόσεχε βλ. επίσης ανάμεσα στις συνολικώς 17 σημασίες του πολύσημου επέχω σε Δ. Δημητράκου, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 3ος, σ. 2732[επέχω, 6 || ομ.<ομοίως> απλ.<απλώς> προσέχω: Κ.Δ.<Καινή Διαθήκη> Τιμ. Ι.<Α΄ Τιμόθ.> 4,16 έπεχε σεαυτω και τη διδασκαλία] /πρβλ. 11 η σημασία "τηρώ"/«μένω εις απόστασιν από τινος» & 12 η «αναβάλλω, διστάζω να εκφέρω γνώμην ή να ενεργήσω, δεν αποφασίζω, αμφιβάλλω» (αυτόθι).

30,30α, 30β. Α΄ Τιμόθ. στ΄12. Τα ανωτέρω ερμηνευτικά σχόλια βλ. παρά Π. Τρεμπέλα, μνημ. Υπόμν. Επιστολ. Παύλου, σ. 658(12.2,5). - Βλ. επίσης ερμηνευτικά σημαντικά σχόλια λεπτομερή όλου του στίχου [Α΄ Τιμόθ. στ΄12] σε Λεων. Φιλιππίδου, μνημ. έργ., σ. 206-208.

- Το ως άνω επίθετο αοίδιμος* (που αναγράφομε για τον εξαίρετο Καθηγητή μας κυρό** Φιλιππίδη, το οποίο επίσης ισχύει εξίσου και για τον αείμνηστο δωροδότη μας Καθηγητή μας κυρό Τρεμπέλα) σημειωτέον ότι αρχικώς είχε την εξής σημασία: «ο υπό των ποιητών αδόμενος, υμνούμενος (εξυμνούμενος), περίφημος... θαυμαστός». Νεώτερη σημασία του είναι «αείμνηστος, αλησμόνητος, επί τεθνεώτος» Δ. Δημητράκου, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 1ος, σ. 698. - Πρβλ. πινδαρικό «αοίδιμον... προφάταν» Πινδάρου, Fragmenta Selecta V Προσόδια 3, 60(69)(προφάταν είναι δωρικός τύπος του ιωνικού προφήτην), βλ. και γρηγοριανό «Δαβίδ εν βασιλευσιν αοίδιμος» Γρηγορίου Θεολόγου, Εις τόν Μ. Βασίλειον Επιτάφιος, ΒΕΠΕΣ, τ. 60 ος, σ. 175(27).

* Υποσημειώνομε επισημαίνοντες πως το επίθετο αοίδιμος προέρχεται από το ουσιαστικό «αοιδή "ωδή", ρήμα αείδω», που είναι παράλληλος «τύπος του άδω» =«εξυμνώ, τραγουδώ» Γ. Μπαμπινιώτη, μνημ. Λεξικό, σ. 225. - Βλ. & πρβλ. πινδαρικό γνωστό στίχο «ιοστέφανοι καί αοίδιμοι, Ελλάδος έρεισμα, κλειναί Αθαναι» Πινδάρου, μνημ. έκδ. Fragmenta Selecta Ι V Διθύραμβοι 4, 46(56) (Αθαναι είναι δωρικός τύπος του ιωνικού Αθηναι).

** Η λέξη [ο] κυρός ή κύρης***[γενική κυρού ή κύρη], που σημαίνει κύριος ή πατέρας, προέρχεται προφανώς από την ανάλογη λέξη [ο] κύρος και σχηματίζεται με μεταβίβαση του τόνου από την παραλήγουσα στη λήγουσα[κύρος και κυρός, πρβλ. γραμματικά ή μορφολογικά παρώνυμα: νόμος & νομός, βλ. προσέτι τονικά παρώνυμα (*4) πάπ(π)ας & παπ(π)άς]. Η εν λόγω λέξη κυρός χρησιμοποιείται, κατά το πλείστον, για τεθνεώτες κληρικούς ως κυρίους και πνευματικούς πατέρες προς διάκρισή τους από τους ζώντες. Από το ουσιαστικό [το] κυρος (=ισχύς, εξουσία, πρβλ. και κύριο όνομα ο Κυρος (*5) παράγεται το επίθετο κύριος (*6), που δηλώνει «τον έχοντα κυρος, τον κυριαρχούντα, τον ισχυρόν, τον δεσπόζοντα και κατ' ακολουθίαν τον κάτοχον, τον ιδιοκτήτην». Βλ. & πρβλ. Γεωργ. Γαλίτη, Κύριος, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία [Θ.Η.Ε.], τόμ. 7ος, στ. 1214. - Ανάλογες λέξεις και έννοιες βλ. σε H. Liddell, R. Scott, Α. Κωνσταντινίδου, Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, τόμ. 2 ος, σ. 802[κύριος] & 803[ Κυρος ο μέγας /το κυρος], Ι. Σταματάκου, μνημ. Λεξικόν, σ. 560[το κυρος=η υψίστη δύναμις, εξουσία |||ως κύριο όνομα ο Κυρος, ο ιδρυτης του Περσικού κράτους] και Δ. Δημητράκου , μνημ. Λεξικόν, τόμ. 5ος, σ. 4199 [ κύρης & κύρις, ο κύριος, ο αφέντης & ιδίως ο πατήρ], 4202-4203 [κύριος/κυρος, ο έχων κυρος, ισχύν, εξουσίαν επί τινος], 4204[ο κυρις & κύρις & κύρης αντί του κύριος, ως τιμητική προσφώνησις], 4205[ το κυρος η υψίστη ισχύς, δύναμις, η πλήρης εξουσία (2)ο έχων εξουσίαν τινά, άρχων και ο κυρος και ο κυρός κύρις ή κύρης ως προσηγορία προσώπων ανωτέρας κοινωνικής τάξεως || μεσαιων. ειδικ. ως προσηγορία πατριαρχών και μητροπολιτών].

*** Την λέξη κύρης [γενική κυρου ή κύρη], που ανήκει στο κρητικό και κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα και χρησιμοποιείται «αντί της λέξεως πατέρας», βλ. στον εξής μεσαιωνικό ελληνικό ποιητικό στίχο: «κι ανέθρεψέν το η μάνα ντου δίχως κυρού κανάκι» Βιτσέντζου Κορνάρου, Ο Ερωτόκριτος β΄ 598. - Βλ. και γνωστή παροιμία "κατά μάννα, κατά κύρη, κατά γυιό και θυγατέρα".

(*4). Για τα παρώνυμα, τονικά, γραμματικά ή μορφολογικά και φωνολογικά, ως και τις εννοιολογικές διαφορές αυτών βλ. Γ. Μπαμπινιώτη, μνημ. Λεξικό, σ. 1362-1363.

(*5). Το κύριο όνομα «Κύρος» είχαν δύο βασιλείς των Περσών, «ο Κύρος Α΄, πατήρ του Καμβύση, υιός του οποίου ήτο ο Κύρος Β΄, ο Μέγας». Επίσης το όνομα «Κυρος» είχε και ο περιώνυμος Πέρσης σατράπης της Λυδίας, γυιός του βασιλιά Δαρείου και της Παρυσάτιδος [βλ. Ξενοφώντος, Κύρου Ανάβασις]. Για τους τρεις αυτους Κύρους βιογραφικά στοιχεία τους βλ. σε Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν "Ηλίου", τόμ. 11ος, σ. 806-807 (όπου στο Εγκυκλοπ. Λεξικόν τουτο παρατηρούμε, ως προς τον τόνο των τριών ονομάτων εκείνων, την εξής διαφορά: το όνομα των δύο βασιλέων οξύνεται, ενώ του γυιού Δαρείου και Παρυσάτιδος περισπάται (μήπως εξ αβλεψίας;) / αντιπρβλ. όμως σε Ι. Σταματάκου, μνημ. Λεξικόν, ότι αντιθέτως περισπάται «ο Κυρος, ο ιδρυτης του Περσικού κράτους». Αυτά ως προς εκείνο το "πολυτονικό" !).

(*6). Προσέτι βλ. ότι «Η ελληνική λέξη κύριος, που έχει αποβεί προσωνυμία και τίτλος ευγενείας ή κυριαρχίας, αποτελεί σημειωτέον την λεκτική ρίζα -το έτυμον αντιστοίχων λέξεων ευρωπαϊκών γλωσσών, με τη σημασία του βασιλιά ή του αυτοκράτορα, βλ. λατιν. Cesar = Καίσαρ, γερμαν. Kaiser, γαλλ. Sire (προσφώνηση βασιλέως παράλληλη με το Majesté, πρβλ. τίτλο ευγενείας αγγλ. Sir), σλαβ. Tzar =Τσάρος» Ι. Δρούλια, Αιώνιες αναζητήσεις και ανάλογες θεωρήσεις "του όντως Όντος", 4η έκδ, Αθήνα 1987, σ. 168 (υποσημ. αρ. 216).

31. Α΄ Τιμόθ. δ΄12.

32. Β΄ Τιμόθ. γ΄15. - Πρβλ. την επίσης επιστολική αποστολική, ως και την πανομοιότυπή της προγενέστερη παλαιοδιαθηκική, παρότρυνση «υιέ μου, μή ολιγώρει * παιδείας ** Κυρίου » Εβρ. ιβ΄5 & Παροιμ. Σολομ. γ΄11.

* Βλ. 2η & 3η σημασία του ρήματος «ολιγωρώ-έω [ολιγωρία, ολίγωρος] 2)(=)απολύτως δεν προσέχω, αμελώ, 3) παραμελώ» Δ. Δημητράκου, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 6ος, σ. 5094.

** Εκεί πρόκειται περί της παιδείας ως «ηθικής παιδαγωγίας και της συνοδευούσης αυτήν διορθώσεως» Π. Τρεμπέλα, Υπόμνημα εις την προς Εβραίους και τας επτά Καθολικάς, Αθήναι 1941, σ. 144(5.5). - Βλ. & πρβλ. παρακάτω παραπομπή μας συναφή αρ. 34.

33. Γρηγορίου Θεολόγου, μνημ. Απολογητικός της εις τόν Πόντον φυγής, σ. 249(5). - Το εν λόγω γρηγοριανό «διδακτους ειναι Θεού» πρβλ. συνειρμικώς ως διδασκομένους εις «τό των Γραφών διδασκαλειον» Συμεών Μεταφραστου, Περί θανάτου, ΒΕΠΕΣ, τ. 57ος, σ. 274(2).

33α. Γρηγορίου Θεολόγου, μνημ. Απολογητικός, σ. 270(30-32).

34. Βλ. πως «Παιδαγωγία. Ονομάζεται ούτως η έχουσα σχέσιν με την ορθήν κατεύθυνσιν του παιδιού δεξιότης και τέχνη του παιδαγωγού»* Μ. Γάκη, Παιδαγωγία, σε Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαιδεία, έκδ. "Ελληνικά Γράμματα - Herder", τόμ. 4ος, σ. 281.

* Εκ παραλλήλου βλ. παρεμφερή πλατωνική παραίνεση «πρότερον παρασκευαστέον εις δύναμιν ό τι κάλλιστον και άριστον εις τήν παιδαγωγίαν είναι» Πλάτωνος , Τίμαιος [ή περί φύσεως φυσικός ] 89 d.

35. Πλάτωνος, Ερυξίας [ή περί πλούτου] 401e & Αριστοφάνους, Σφηκες 64. - Το λογίδιον (του οποίου λανθασμένος τύπος είναι το υπό πολλών λεγόμενο "λογίδριον") αποτελεί υποκοριστικό του «λόγος» και σημαίνει «μικρός - σύντομος λόγος», βλ. Liddell - Scott, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 3ος, σ. 52, Ι. Σταματάκου, μνημ. Λεξικόν, σ. 582 και Δ. Δημητράκου, μνημ. Λεξικόν, τόμ. 5 ος, σ. 4362.

36&36α. Βλ. τα ανάλογα αριστοτελικά ότι «γάρ εστιν η δύναμις και η ενέργεια των μόνον λεγομένων κατά κίνησιν... ουκ όντα ενεργεία έσονται ενεργεία... ενέργεια δυνάμεώς εστιν... ενεργεία και δυνάμει διαφέρει» Αριστοτέλους, Μετά τά Φυσικά Θ 1046a 1-2, 1047a 41, 1049b 5, Λ 1071a 12. - Προσέτι βλ. το σχετικό πρόκλειο, πως «77. Κάθε τι που είναι "δυνάμει" προχωρεί στο "ενεργεία" με τη δράση ενός όντος που είναι ενεργεία, ό,τι αυτό είναι δυνάμει... Αν, λοιπόν, ό,τι είναι δυνάμει θα περάσει στο ενεργεία, θα έχει από κάτι άλλο την τελειότητα» Άννας Κελεσίδου, μνημ. Πρόκλου, Στοιχείωσις θεολογική, σ. 42.

37. Θ. Λειτουργία, Ευχή Κατηχουμένων.

38. Βλ. πως «καλός έση διάκονος Ιησου Χριστου, εντρεφόμενος τοις λόγοις της πίστεως και της καλης διδασκαλίας η παρηκολούθηκας» Α΄ Τιμόθ. δ΄6.

39. Σημειωτέον ότι ο γράφων διετέλεσε ως φοιτητης Κατηχητης (του Μέσου Κατηχητικού, του ιερού ναού Αγίου Νικολάου της οδού Αχαρνών, Αθήνα /στην ενορία όπου και γεννήθηκε) και κατόπιν ως απόφοιτος κατέστη Επόπτης Κατηχητικών Σχολείων (τομέα Αθηνών) των Ορθοδόξων Χριστιανικών Ενώσεων, ενώ πολύ μεταγενεστέρως μάλιστα, ως ειδικός επιστήμων, επελέγη Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Ψυχοπαιδαγωγικής* Ερεύνης του Εθνικού Οργανισμού Προνοίας (για τα "προβληματικά παιδιά των Παιδοπόλεων") και πολύ αργότερα (ύστερα από την Αρσάκειο Παιδαγωγική Ακαδημία) ορίσθηκε "Καθηγητης του Παιδαγωγικού Κέντρου Εκπαιδευτικών Ερευνών και Εφαρμογών της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας".

* Σημειωτέον ότι, στις σπουδές μας τις πανεπιστημιακές προς απόκτηση επί πλέον των δύο διπλωμάτων εξενός της Φιλοσοφίας και εξετέρου των Κοινωνικών Επιστημών, συμπεριλαμβάνοντο (εκτός της Γενικής Ψυχολογίας) τα εξής ειδικά μαθήματα: Psychologie de la perception (Ψυχολογία της αντιλήψεως, Καθηγητης βαρώνος Michotte), Psychologie expérimentale (Πειραματική Ψυχολογία, Καθηγητης κόμης Georges de Montpellier)και Psychologie sociale (Κοινωνική Ψυχολογία, επίσης Georges de Montpellier).

40. Μεγ. Βασιλείου, Ερμηνεία εις τόν Ησαΐαν, ΒΕΠΕΣ, τ. 56ος, σ. 283(24).

41. Βλ. «Κυρίου Ιησου Χριστου του σωτηρος ημων» Τίτ. α΄ 4.

42. Βλ. Θ. Λειτουργία, Μετά τα Δίπτυχα, εκφώνηση Διακόνου «Και ων έκαστος κατά διάνοιαν έχει και πάντων και πασών».

Ιωάννης Δ. Δρούλιας

τ. Καθηγητης της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας [από ετών διδάσκων τους πρωτοετείς και δευτεροετείς Σπουδαστές του Φροντιστηρίου /της Σχολής Υποψηφίων Κατηχητών της Αποστολικής Διακονίας]

Η ανωτέρω αποχαιρετιστήρια προσλαλιά προς τους αποφοιτώντες Σπουδαστές του "Φροντιστηρίου /Σχολής Υποψηφίων Κατηχητών της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος", εκφωνήθηκε (ημέρα Τετάρτη, 14 Ιουνίου 2006, ώρα 7,30΄ μ.μ.) κατά την «Τελετή λήξεως των μαθημάτων» τους και απονομής βεβαιώσεων σπουδών τους υπό του Διευθυντου Υπηρεσιών της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, πανοσιολογιωτάτου αρχιμανδρίτου π. Αλεξίου Ψωίνου.